De nieuwe nucleaire treintransporten vanuit kerncentrale Borssele naar Frankrijk zorgen voor grote ophef onder milieuactivisten. Activisten van Greenpeace hebben zich vastgeketend aan de rails en hopen zo een voor vandaag gepland transport van radioactief kernafval te blokkeren. De Mobiele Eenheid heeft de actievoerders in de loop van de ochtend verwijderd.

Kerncentrale Borssele hervat vandaag, voor het eerst sinds vijf jaar, de transporten omdat het af moet van opgeslagen kernafval. In EenVandaag een reportage achter de schermen van de Greenpeace-actie. Ook maken we met atoomfysicus Wim Turkenburg een analyse van de risico’s van de verwerking van kernafval. Zijn kerntransporten echt zo gevaarlijk?

De centrale Borssele heeft pas een nieuwe vergunning voor het opnieuw afvoeren van kernafval gekregen. Volgens de centrale is aan alle veiligheidsvereisten voldaan, maar Greenpeace is daar fel tegen gekant. Te gevaarlijk vinden ze het, want de treinen rijden door dichtbevolkt gebied. De route voert onder andere langs Roosendaal, Bergen op Zoom en Gent. Ook vindt Greenpeace dat de verwerking en opwerking van afval grote milieuschade met zich meebrengt. De actiegroep deed maandag in Borssele metingen naar mogelijke nucleaire straling van het afval. Volgens stralingsdeskundige Ike Teuling van Greenpeace was bij een van de metingen de straling op 4 meter afstand van het transport 2 microsiervet - 30 keer meer dan normaal.

Ook in België is verzet tegen de hervatting van de Nederlands-Franse nucleaire transporten. De burgemeester van Gent probeerde gisteren via de rechter een verbod af te dwingen, maar die wees het protest van de hand.

Het gaat om drie containers met kernafval die moeten worden vervoerd naar een kernafvalverwerkingsfabriek in het Franse La Hague. Daar wordt het afval opgeslagen of opgewerkt tot herbruikbare kernbrandstoffen. Deze stoffen deels weer terug naar Nederland. In Borssele werden maandagochtend al de splijtstofstaven bij de kerncentrale ingeladen in vrachtwagen. Vervolgens brachten de vrachtwagens ze naar Covra, het nabij de kerncentrale gelegen bedrijf dat al het kernafval in Nederland opslaat. Daar staat het transport te wachten op vertrek.

De laatste keer dan er kernafval van Borssele werd afgevoerd was in 2006. Ook in het verleden werd er vaak geprotesteerd door milieubeschermers. In Duitsland leidden vergelijkbare transporten tot dagenlange protesten.

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."