De luchtvaart mag pas groeien als de uitstoot van stikfstof afneemt. Dat is het advies van de commissie Remkes aan het kabinet. Vraag is welke mogelijkheden de luchtvaartsector zelf heeft om iets aan die uitstoot te doen.

1. Grondafhandeling elektrisch

Bagagekarretjes, tankwagens en bussen die passagiers vervoeren. Op en rond Schiphol zijn er op de grond duizenden vervoersbewegingen per dag. Ook draaien stilstaande toestellen voor hun energievoorziening en klimaatregeling op dieselaggregaten of een hulpmotor op kerosine.

Volgens de commissie Remkes is er winst te boeken door deze 'grondgebonden activiteiten' elektrisch te maken. De luchthaven is daar al mee bezig en streeft er naar over tien jaar klimaatneutraal te zijn. De 'stikstofwinst' die daarmee geboekt kan worden is desalniettemin bescheiden: volgens Remkes zijn alle grondactiviteiten goed voor nog geen 2 procent van de totale uitstoot van de luchthaven.

2. Schonere vliegtuigen

De meeste uitstoot van stikstofoxiden door de luchtvaart vindt - logischerwijs - plaats tijdens de vlucht. Schonere vliegtuigen zouden de uitstoot kunnen terugdringen. Omdat toestellen zo'n 25 jaar mee gaan, is dat een kwestie van de lange adem. Wereldwijd wordt de vloot volgens docent Luchtvaartuigtechniek Joris Melkert jaarlijks 1 tot 1,5 procent schoner.

"Het kabinet kan eisen dat hier alleen nog schone vliegtuigen mogen komen. Maar het probleem met schone vliegtuigen is dat ze minder CO2 uitstoten. De temperatuur in de motor is dan hoger en dat zorgt weer voor meer stikstofoxiden. Dat is kiezen tussen twee kwaden." En Melkert plaatst nog een kanttekening: het belasten van oudere vliegtuigen treft met name KLM. Concurrerende (budget)maatschappijen kunnen hun nieuwste toestellen op Schiphol inzetten en de vuilere vliegtuigen op andere Europese luchthavens. KLM heeft die flexibiliteit niet.

Elektrisch vliegtuigen dan? Ook dat is er niet van vandaag op morgen. Experts schatten dat het al gauw vijftien jaar duurt voordat passagiers met een elektrisch toestel worden vervoerd.

3. Glijvluchten

Andere vliegprocedures kunnen de uitstoot ook terugdringen. Zo wijst KLM in een reactie op het advies van Remkes dat de uitstoot met glijvluchten al flink is teruggeschroefd. Ander voordeel van dit soort landingen: door met een minimaal motorvermogen de weg naar de landingsbaan in te zetten, kan ook geluidshinder flink worden verminderd.

Volgens omwonenden rond Schiphol valt het aantal glijvluchten in de praktijk behoorlijk tegen. Ook deskundige Melkert plaatst kanttekeningen. "Glijvluchten zijn vooral op rustige momenten mogelijk, bijvoorbeeld 's avonds. Door het complexe banenstelsel op Schiphol en de drukte in het luchtruim zijn glijvluchten overdag nu vrijwel onmogelijk."

Stillere en efficiëntere vluchtprocedures zouden wel mogelijk zijn als het luchtruim opnieuw wordt ingedeeld. Daar is al een begin mee gemaakt, maar de herindeling is pas op zijn vroegst in 2023 afgerond.

4. Wegverkeer

Het autoverkeer van en naar de luchthaven is volgens eigen berekeningen van Schiphol goed voor zo'n 30 procent van de totale stikstofuitstoot op en rond de luchthaven. Hier is in theorie dus veel winst te behalen. Melkert: "Het voordeel van Schiphol is dat het gebouwd is bovenop een treinstation. Alleen loopt dat station tegen zijn grenzen aan."

Het Rijk kondigde onlangs aan het station flink op de schop te gaan nemen. De uitbreiding moet in 2022 beginnen en drie jaar later afgerond zijn. Ook over het doortrekken van Noord-Zuidlijn naar Schiphol wordt al lang gesproken, maar een besluit hierover is er nog steeds niet.

Wie met het openbaar vervoer naar Lelystad Airport wil, zal na zijn treinreis nog een ritje van een kwartier met de snelbus moeten maken. Niet gek dus dat het vliegveld rekent op veel bezoekers die met de auto komen. Reizigers verleiden met het OV aan hun vakantie te beginnen raakt de luchthavens direct in de eigen portemonnee. Hun verdienmodel drijft voor een belangrijk deel op parkeergelden.

5. Minder vliegen

Een afname van het aantal vluchten, de commissie Remkes noemt het expliciet in haar rapport. Het is een optie waarmee een snelle en zekere afname van de stikstofuitstoot te behalen is. Toch is het niet erg waarschijnlijk dat het zal gebeuren.

Volgens Joris Melkert zou het Nederlandse vakantiegangers de grens over jagen. "Die stappen dan op het vliegtuig in Duitsland of België. Daarvoor zijn ze langer onderweg in de auto en stoten ze nog eens meer uit ook."

En wat als de luchtvaart mondiaal door blijft groeien, zoals nu al met 5 procent per jaar gebeurt? Heft het toenemende aantal vliegtuigen dat over en langs Nederland heen vliegt de besparingen in eigen land dan niet op? "Terechte vraag", vindt Melkert. "Over Nederland maak ik me ook geen zorgen, wel over wat er internationaal gebeurt. Maar het neemt niet weg dat we in Nederland een stikstofprobleem hebben, en dat de luchtvaart ook moet meewerken aan de oplossing."