Oom Anne Faber liep jaar mee in tbs-kliniek: 'Het is geen wasstraat waar iedereen brandschoon uitkomt'

Een jaar lang draaide Hans Faber, de oom van de vermoorde Anne, mee in een grote tbs-kliniek. Na het maken van een onthullende documentaire heeft hij, naast bewondering voor de behandelaars en begeleiders, nog steeds kritiek op het tbs-systeem.

Een mindfuck, zo voelt het regelmatig voor Hans Faber. Maandenlang rondlopen binnen de muren van de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht, waar 157 tbs-patiënten worden behandeld. "Ik ben zo open mogelijk de kliniek in gegaan, vertelt hij. "Maar er zitten ook kerels die echt verschrikkelijke dingen hebben gedaan. Met wie je toch een goed en intelligent gesprek kunt voeren. Dat voelt heel raar in je hoofd."

Kritisch boek

Na de moord op zijn nichtje Anne in 2017 schreef Hans Faber een kritisch boek over het tbs-systeem en de forensische sector. Michael P., die Anne verkrachtte en vermoordde, had in zijn ogen na een eerdere veroordeling tbs moeten krijgen.

Dan had Anne misschien nog geleefd, zo is de overtuiging van Hans Faber en zijn broer Wim, de vader van Anne.

Meewerken aan documentaire

"Ik bleef na het schrijven van dat boek toch nog met veel vragen zitten", zegt Faber. "Dan kun je allerlei rapporten gaan lezen. Maar toen BNNVARA me vroeg of ik mee wilde werken aan een documentaire, vond ik dat meteen een goed idee."

Het resultaat is de vijfdelige documentaireserie 'In de tbs'. Daarin volgt Faber acht tbs-patiënten en praat hij met de professionals in de kliniek die de tbs'ers begeleiden en behandelen. Vanavond is de eerste aflevering te zien, om 22.10 uur bij BNNVARA op NPO 2.

Toch drugs smokkelen

In de kliniek zag Faber dat het sommige patiënten, ondanks een zerotolerancebeleid, toch lukt om drugs binnen te smokkelen en te gebruiken. "De verslavingszorg is een groot probleem", vindt Faber.

"Ik heb geen behandeling gezien, die specifiek gericht was op drugsverslaving. In mijn naïeve gedachte zou ik zeggen: bouw er een verslavingskliniek naast en zorg dat die mensen ondertussen van hun verslaving af komen."

Urinecontroles en drugshond

Maar daar is Jasper Scheer, hoofd behandeling in de Van der Hoeven Kliniek het niet mee eens. "Ik denk dat er binnen tbs-klinieken heel veel gebeurt aan verslavingsbehandeling."

Bovendien doet de kliniek er veel aan om de instelling drugsvrij te krijgen, benadrukt Scheer. "We doen urinecontroles en zetten de drugshond in. Maar voor veel patiënten speelt verslaving een rol. En die komen uiteindelijk wel aan hun middelen. Als dat dan gebeurt, betrekken we dat ook in de behandeling."

'Moeten ons blijven ontwikkelen'

Volgens directeur Inge de Boer van de Van der Hoeven Kliniek hebben tbs'ers vaak al een lange geschiedenis aan verslavingsbehandelingen gehad. "Die patiënten zullen hun hele leven lang moeten blijven werken om niet in de verleiding te komen. De stap naar buiten bijvoorbeeld, is altijd een lastige. Het is een behandeling waarin we ons goed moeten blijven ontwikkelen."

Of het nu gaat om het lenen van seksfilms bij een 'pornotheek' of tbs'ers die via een datingapp contact leggen met vrouwen in de buitenwereld, De Boer benadrukt dat alles in de kliniek in het teken staat van behandeling. "We bootsen hier de samenleving na, want in die realiteit stappen ze straks terug. Als we dat binnen niet geoefend hebben, is de kans dat het buiten misgaat groter."

Grote bewondering

Hans Faber heeft grote bewondering gekregen voor het werk van de begeleiders en behandelaren in de kliniek. "Als iemand problemen heeft om z'n ergernissen te uiten, wordt hij uitgedaagd tijdens een spelletje badminton. Of als iemand niet kan samenwerken, wordt hij juist in een team gezet. Ik heb gezien dat dat werkt."

Voor zeker 70 procent werkt de tbs, zegt Hans Faber. "Cijfers tonen aan dat deze groep niet meer de fout in gaat binnen 5 jaar nadat ze vrij zijn."

'Onbehandelbaar'

Tegelijk is een deel van de patiënten in de ogen van Faber 'onbehandelbaar'. "Je kunt eindeloos behandelen, maar ik denk dat we aan de voorkant beter kunnen selecteren. Het tbs-systeem is geen wasstraat waar iedereen brandschoon uitkomt. Voor sommigen werkt het dus ook niet."

De term onbehandelbaar zal hoofd behandeling Scheer naar eigen zeggen niet zo snel gebruiken. "Dat heeft er vooral mee te maken dat tbs-patiënten die bij ons komen veel tijd nodig hebben om in behandeling te komen", vertelt hij.

Niet uit de tbs komen

"Je moet vertrouwen winnen en krijgen", zo legt Scheer uit. "Dat vergt een hele lange adem. Uiteindelijk kan wel blijken, maar dat heeft niet zozeer met behandelbaarheid te maken, dat het recidiverisico (risico op herhalen van strafbare feiten, red.) hoog blijft. Dan komt iemand ook niet uit de tbs."

Het tbs-systeem zit de laatste jaren helemaal verstopt. Rechters leggen sinds de moord op Anne Faber niet alleen vaker tbs op, maar patiënten zitten ook langer in de kliniek, omdat het moeilijker is geworden ze terug te laten keren naar de samenleving.

Steeds grotere uitdaging

Door een gebrek aan woningen, maar ook door toenemende angst over de risico's wordt de uitstroom van tbs-patiënten een steeds grotere uitdaging, zegt kliniekdirecteur Inge de Boer.

"Op sommige plekken is er weerstand en daar moet iets aan gebeuren. Het is belangrijk dat de minister gaat staan voor het tbs-systeem. En dat hij zich inzet om te kijken waar er binnen gemeenten ruimte is voor uitstroom en woonvoorzieningen."

Vragen moeilijk te beantwoorden

Is Nederland veiliger geworden na de moord op Anne Faber? Dat is de belangrijkste vraag van haar oom Hans in de documentaireserie 'In de tbs'. "Die vraag is heel moeilijk te beantwoorden met een documentaire", vertelt hij daarover.

"Ik denk wel dat als de moordenaar van Anne, Michael P., in deze tbs-kliniek zou hebben gezeten dat hij er hoogstwaarschijnlijk niet in zou zijn geslaagd om zijn behandelaars om de tuin te leiden", denkt Faber. "Hier waren ze er wel achtergekomen hoe hij daadwerkelijk in elkaar zit."