radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Miljardenclaim NAM dreigt bij terugschroeven gaswinning'

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gaat mogelijk een miljardenclaim bij de staat neerleggen als de gaswinning in Groningen verder wordt teruggeschroefd. Dat verwacht het ministerie van Economische Zaken, zo blijkt uit een notitie die in mei op de formatietafel is besproken en in het bezit is van EenVandaag.

Het ministerie gaat er van uit dat zo’n 400 miljard kuub gas niet gewonnen kan worden als de winning terug gaat naar een niveau van leveringszekerheid. NAM is eigenaar van dit gas dat een waarde heeft van 60 tot 80 miljard euro. Ambtenaren van Economische Zaken verwachten dat de NAM een schadeclaim zal indienen vanwege inkomstenderving en inbreuk op zijn eigendomsrecht. 

NAM: 'Een mogelijke claim is volstrekte onzin'

Los van de te verwachten schadeclaim van de NAM loopt de overheid zelf ook forse inkomsten mis, aangezien negentig procent van de aardgasbaten in de staatskas vloeit. Als 400 miljard m3 gas niet wordt gewonnen, loopt de staat tientallen miljarden mis. De NAM laat tegenover EenVandaag weten niet in te willen gaan op een mogelijke claim, omdat het om “bedrijfsvertrouwelijke informatie” gaat. “Wij kennen dit ambtelijke stuk niet. Daar vinden wij dus ook niets van”, aldus een woordvoerder. In tweede instantie laat de NAM weten de notitie ”met verbazing” te hebben gelezen. “Een mogelijke claim is volstrekte onzin." Het ministerie van Economische Zaken laat weten dat de verwachting van een claim niet was gebaseerd op uitingen van de NAM, maar op aannames van eigen ambtenaren. 

Oud-inspecteur-generaal Jan de Jong van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zegt het “verschrikkelijk brutaal” te vinden als de NAM zijn schade daadwerkelijk op de staat probeert te verhalen. “Dat komt over alsof alleen je aandeelhouders van belang zijn. Dan sta je los van ieder maatschappelijk gevoel. Als ze dit daadwerkelijk zouden doen wordt het hoog tijd dat we geen benzine meer kopen bij Shell en Esso.” 

Mogelijke schadeclaim 'moreel verwerpelijk'

Ook Kamerleden reageren verbolgen op de dreiging van een schadeclaim. PvdA’er Henk Nijboer noemt een mogelijke claim “moreel verwerpelijk”. Ook D66, SP en  GroenLinks zijn verontwaardigd. “Een bedrijf mag een claim neerleggen als het denkt dat zijn belangen geschaad te worden, maar of dit nu maatschappelijk verantwoord ondernemen is?”, aldus GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren. "Ik vind het heel vreemd dat je als bedrijf niet anticipeert op veranderende omstandigheden. Ze hadden al jaren kunnen zien aankomen dat het gas niet eindeloos uit de grond zou komen, ze wisten van de aardbevingen en klachten in Groningen. Dan moet je daar als bedrijf op anticiperen.” 

De notitie over het terugbrengen van de gaswinning is vorig jaar mei geschreven op verzoek van informateur Edith Schippers. In het document wordt aangegeven hoe ver de gaswinning kan worden teruggeschroefd om aan alle verplichtingen in binnen- en buitenland te voldoen, de zogeheten leveringszekerheid. Hiervoor is volgens de Gasunie tot 2021 jaarlijks 21 miljard kuub uit Groningen nodig. De discussie omtrent het verlagen van de gaswinning is door de zware aardbeving in Zeerijp drie weken geleden verder op scherp gezet. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) komt morgen met een nieuw advies over het verder dichtdraaien van de gaskraan.

Lees hier de volledige notitie van het Ministerie van Economische Zaken

Gaswinning Groningen moet drastisch worden verlaagd

Volgens voormalig SodM-topman De Jong moet de gaswinning “drastisch" worden verlaagd. “Ik beweer dat 12 miljard kuub het niveau is, waarbij geen voelbare bevingen meer zouden optreden. Ik kan me niet voorstellen dat de SodM iets anders zal zeggen dan ik nu, dat de productie drastisch gereduceerd moet worden.” Minister Wiebes heeft nog tot november om een nieuw gaswinningsbesluit te nemen, nadat de Raad van State eind vorig jaar een streep zette door het besluit van zijn voorganger Henk Kamp om gedurende vijf jaar de winning van 21,6 miljard kuub toe te staan. Volgens de Raad van State was dat onvoldoende goed onderbouwd. 

Minister Wiebes neemt maatregelen

In de tijdens de formatie besproken notitie gaat Economische Zaken ook in op een aantal scenario’s om de gaswinning versneld terug te brengen. Ambtenaren geven aan dat buiten het permanent afschakelen van grootverbruikers van Gronings gas “geen maatregelen tussen nu en 2021 een significant effect sorteren”. Juist met dat afschakelen van grote bedrijven heeft minister Wiebes een begin gemaakt. Hij wil dat 200 industriële grootverbruikers, die samen goed zijn voor een verbruik van 5,5 miljard kuub, voor 2022 van het Groningse gas af zijn.

Een brief waarin hij dat voornemen aan de bedrijven kenbaar maakte stuitte vorige week op kritiek van de sector. In de notitie spreekt het ministerie de verwachting uit dat ook deze bedrijven zullen gaan procederen en een schadevergoeding zullen eisen. De kosten voor het ombouwen van de zeven grootste verbruikers - vier elektriciteitscentrales en drie andere bedrijven - worden geraamd op 130 miljoen euro. Volgens het ministerie zullen de bedrijven de kosten waarschijnlijk zelf moeten dragen “omdat er grote kans is dat er bij vergoeding door de overheid sprake is van staatssteun”. 

Lees hier de volledige reactie van het Ministerie van Economische Zaken: 

reactie
clock 31-01-2018 01:00

Waar is de verwachting dat de NAM een claim zal indienen op gebaseerd? 

Het gas is juridisch eigendom van NAM. Op het moment dat door de overheid wordt aangestuurd op een lager winningsniveau uit Groningen, anders dan vanuit veiligheidsoogpunt noodzakelijk is, dan was de verwachting dat NAM een claim zou kunnen indienen. Deze aanname is uitdrukkelijk niet gebaseerd op uitingen van NAM of haar aandeelhouders. Neerwaartse sturing op de winning op grond van veiligheid levert geen eigendomsclaim op. 

Op welk niveau van leveringszekerheid is de rekensom gebaseerd dat er nog 400 miljard kuub in de grond blijft zitten?

Het niveau van de leveringszekerheid is het minimale niveau dat aan gaswinning uit Groningen nodig is zonder dat er mensen of bedrijven in de kou komen te zitten., Dit wordt becijferd door GTS. Cumulatief komt de winning uit Groningen bij dit niveau, afhankelijk van de temperatuur en de snelheid van de ombouw van industrie en het buitenland, uit tussen de 160-200 miljard m3.

Wat is de huidige voorraad gas in het Groningerveld?

De hoeveelheid economisch winbaar gas in het Groningenveld is ongeveer 550 - 600 miljard m3.

Heeft de NAM of zijn aandeelhouders ooit aangegeven wat het minimale winningsniveau is waarop gaswinning nog rendabel is? Zo ja, op welk niveau ligt dat?

Nee, er is geen minimaal winningsniveau. De netto winst van NAM is afhankelijk van de financiële verdelingsafspraken met de Staat. De Staat, Shell en ExxonMobil zijn in gesprek over een herinrichting van het gasgebouw. In deze gesprekken zal worden verzekerd dat NAM ook in de toekomst bij toenemende kosten als gevolg van de aardbevingen en afnemende opbrengsten bij een verminderende gaswinning aan haar financiële verplichtingen zal blijven voldoen.

Waar is de verwachting op gebaseerd dat ook grootverbruikers gaan procederen?

Indien bedrijven gedwongen worden afgeschakeld, zullen ze hun bedrijfsactiviteiten moeten staken, met schade tot gevolg. Men zou kunnen verwachten dat dit leidt tot schadevergoedingclaims. Het is evenwel aan bedrijven zelf te overwegen wat te doen. 

Wat is nu de precieze verhouding waarin de aardgasbaten worden verdeeld tussen de staat en de NAM? 

Grofweg 85-90% van de opbrengsten van de Groningen gaswinning komt aan de Staat toe en 10-15% aan NAM. 

Is het inderdaad zo dat grootverbruikers zelf de kosten voor het afschakelen moeten dragen? 

Ja.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van inlichtingendienst AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen", aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar volgens de Europarlementariërs staat vast dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Staatssecretaris Zsolt Szabó van Digitalisering komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant