Nederland heeft een 'ereschuld' aan de Groningers. Het was een van de belangrijkste conclusies van de parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen. Nu komt ruim 100 miljoen per jaar, 30 jaar lang, beschikbaar voor meer onderwijs, zorg en welzijn.

Nij Begun, nieuw begin, zo heet de 'sociale agenda' die vandaag in en voor Groningen en Noord-Drenthe van start gaat. Het doel: om het welzijn in de regio binnen één generatie op het landelijk gemiddelde te brengen.

Gesprekken over behoeften

Om dat doel te bereiken is gekozen voor de lange duur: niet eenmalig een mooi bedrag maar structureel en 30 jaar lang. Zo is voor het hele programma in totaal 3,5 miljard euro beschikbaar.

Om te peilen waar in de regio precies behoefte aan is, zijn 1,5 jaar lang honderden gesprekken gevoerd met maatschappelijke organisaties, zorginstellingen, GGD's, scholen, universiteiten, huisartsen, sportverenigingen, Groninger Dorpen, Gasberaad, mensen uit de sport, cultuur, natuurbeleving, kredietbanken, lokale initiatieven en ministeries.

Sociale cohesie

De sociale agenda moet - naast de schadeafhandeling en hersteloperatie aan huizen - vooral een impuls zijn voor de gemeenschapszin en trots onder Groningers. Sportclubs, muziekverenigingen, vrijwilligersorganisaties, inwoners en agrariërs spelen daar een rol in. Daarom worden er forse investeringen gedaan in de plekken waar mensen samen komen, zoals buurt- en dorpshuizen.

Volgens Hielke Westra, directeur bij de Vereniging Groninger Dorpen dat de belangen behartigt van ruim 280 buurt- en dorpshuizen in de provincie Groningen, zijn die erg belangrijk in de gemeenschap. "Het inlossen van de ereschuld betekent dat er ook een impuls komt voor de sociale cohesie, het omzien naar elkaar."

'Dorpshuis wordt steeds belangrijker'

De gemeenschapszin heeft volgens hem door de aardbevingen namelijk 'een knauw' gekregen. "Het dorpshuis is een belangrijke plek van ontmoeting. We worden ouder maar blijven ook alsmaar langer thuis wonen. In de dorpen trekken de voorzieningen zich steeds verder terug, de supermarkt is er niet meer, de school is er wellicht al niet meer, de huisarts is er niet meer."

"Dan blijft uiteindelijk alleen het dorpshuis over en dat wordt zodoende steeds belangrijker", legt hij uit.

'Komt goed van pas'

Daarom komt uit de sociale agenda Nij Begun een bedrag van ongeveer 140 miljoen euro beschikbaar voor de dorpshuizen in de provincie Groningen en de drie noordelijke gemeenten van Drenthe.

"Dit is de kans voor dorpshuizen om toekomstbestendig te worden en te verduurzamen", zegt Westra. "Waar is behoefte aan in het dorp? Welke aanvullende functies moet het dorpshuis hebben? De energiekosten drukken vaak zwaar op de exploitatie, dus dit geld komt heel goed van pas."

Kansen bieden aan kinderen

Een tweede doel is 'er eerder bij zijn'. Dat draait vooral om het bieden van kansen aan kinderen. Door meer lesuren op de basisschool aan te bieden, kunnen kinderen een muziekinstrument leren spelen of kennismaken met nieuwe sporten.

Zo kunnen ze zich breder ontwikkelen. Veel jongeren lieten in de gesprekken weten dat zij vaak te laat steun hadden gekregen, terwijl hun mentale gezondheid onder druk staat. Nij Begun wil vroeger steun bieden aan kinderen en jongeren om te voorkomen dat ze vastlopen.

'Het speelt door op de kinderen'

Op de basisscholen is te zien hoeveel de problematiek van de aardbevingsschade onder de kinderen speelt, vertellen schooldirecteuren Jan Chris Wagenaar van De Triangel en Marjon Medema van De Vuurvlinder, allebei in Appingedam.

"Vrijwel alle huizen in het aardbevingsgebied moeten worden versterkt, of worden zelfs gesloopt en nieuwgebouwd. Maar de aanloop naar die versterkingen of de sloop en nieuwbouw van huizen duurt erg lang. Dat geeft spanningen in gezinnen en dat doet veel met kinderen", vertelt Wagenaar. Hij ziet dat ouders vaak lang in 'ellende' zitten, soms 8 of 10 jaar. "Dat speelt door op de kinderen. Het huis is niet stabiel en daardoor het gezin soms ook niet."

Verdienen een boost

Medema voegt daaraan toe dat ze denkt dat Groningers een boost verdienen en dat de kinderen dat ook nodig hebben. "We merken dat kinderen hier niet alleen naar school komen om les te krijgen. Ze nemen van alles mee aan problemen vanuit thuis. Leerkrachten moeten daar tijd voor maken, een luisterend oor zijn, kinderen aanvoelen."

De basisschool weet al goed waar ze het extra geld aan uit gaan geven. "Zo hebben we onze schooldagen verlengd in ons Kindcentrum Opwierde. Onze kinderen gaan langer naar school dan dat eigenlijk zou moeten. In die extra tijd die ze bij ons zijn, krijgen ze aanvulling op het onderwijs, andere vakken dan alleen rekenen en taal."

Fundamentele problemen

Een andere pijler onder het programma is de structurele aanpak van fundamentele problemen: armoede, schulden en een gebrek aan leesvaardigheid.

Zo wordt geïnvesteerd in lees- en digitale vaardigheid en mensen met schulden door buddy's worden geholpen.

'Mooie kans'

Tot nu toe wordt de sociale agenda dus goed ontvangen door de scholen en dorpshuizen. Ook staatssecretaris Herstel Groningen Eddie van Marum, zelf een Groninger, is blij dat het programma nu echt van start gaat. "Voor mij was het een hele mooie kans om meer te doen voor mensen die het heel hard nodig hadden."

"Het is bedoeld als een plus op datgene wat achter is gebleven op dit gebied, het is echt bedoeld voor de wederopbouw van Groningen zowel op sociaal gebied als economisch", sluit hij af.