meer NPO start

Meer over het Varkenshuis

2191

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom wordt informatie met zorgverzekeraars gedeeld? En andere vragen over het medisch beroepsgeheim beantwoord

Waarom wordt informatie met zorgverzekeraars gedeeld? En andere vragen over het medisch beroepsgeheim beantwoord
Bron: ANP

Sinds 1 januari mogen ggz-aanbieders minder informatie over patiënten delen in facturen naar zorgverzekeraars. Doen ze dat toch, dan dreigen ze het beroepsgeheim te schenden. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit (EUR) Martin Buijsen en door bijzonder hoogleraar Recht, zorgtechnologie en geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) Corrette Ploem.

1. Waarom bestaat het medisch beroepsgeheim?

Het beroepsgeheim is een fundamenteel principe in de zorg: wat een zorgverlener over een patiënt te weten komt, blijft vertrouwelijk. "Het is ontzettend belangrijk dat iedereen zich zonder belemmering durft te wenden tot een professional die helpt", legt Ploem uit. "Dat geldt niet alleen in de zorg, maar net zo goed voor bijvoorbeeld advocaten."

Buijsen vult aan: "Het medisch beroepsgeheim is zo oud als de geneeskunde zelf. Uiteindelijk heeft de wetgever besloten om schending van het beroepsgeheim strafbaar te maken, maar oorspronkelijk is het vooral een morele verplichting."

"Het idee is dat een patiënt alles moet kunnen delen zonder angst dat gevoelige informatie over bijvoorbeeld strafbare feiten terechtkomt bij derden, zoals de politie. Want iedereen moet medische bijstand kunnen krijgen, dat gaat voor", zegt Buijsen. "Voor zorgverleners doet het er niet toe wat een mens verder allemaal nog is of heeft."

"Ook als je misschien wat op je kerfstok hebt, moet je vrijuit kunnen spreken", zegt Ploem. "Zonder die garantie bestaat de kans dat mensen zorg mijden of dat ze selectief worden in wat ze delen. Dat kan een goede behandeling in de weg staan."

Bekijk ook

2. Welke professionals vallen onder het medisch beroepsgeheim?

Oorspronkelijk gold het medisch beroepsgeheim alleen voor artsen. "Maar door de moderne wetgeving is het uitgebreid naar andere zorgprofessionals, zoals verpleegkundigen, apothekers en tandartsen", zegt Buijsen.

Daarnaast hebben ook receptionisten en vrijwilligers in een ziekenhuis een afgeleid beroepsgeheim. "Ze mogen bijvoorbeeld niet vertellen dat iemand naar de urologie-afdeling is gegaan", legt Buijsen uit. Deze zorgmedewerkers kunnen echter niet op dezelfde manier aangesproken worden als artsen of verpleegkundigen wanneer ze het afgeleid beroepsgeheim doorbreken, omdat ze niet onder het medisch tuchtrecht vallen.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

3. Welke informatie valt onder het beroepsgeheim?

Onder het beroepsgeheim vallen alle medische en persoonlijke gegevens die zorgverleners over een patiënt te weten komen. "Die gegevens leiden ze bijvoorbeeld af uit antwoorden die een patiënt geeft tijdens een gesprek, uit onderzoeksresultaten en uit waarnemingen tijdens de behandeling", vertelt Ploem.

"Ook buiten de spreekkamer, zoals tijdens huisbezoeken of in andere situaties, kan een zorgverlener gevoelige informatie te weten komen. Ook die moet vertrouwelijk blijven, want dit is informatie die binnen de vertrouwensrelatie is verkregen."

Voor informatie-uitwisseling tussen zorgverleners onderling is geen toestemming nodig, legt Ploem uit, mits die uitwisseling nodig is om goede zorg te verlenen. "Dat laatste is namelijk evengoed een verantwoordelijkheid van de zorgverlener. Soms betekent dit dat je als zorgverlener gegevens die je bijvoorbeeld in een spoedsituatie niet van de patiënt zelf kunt krijgen, moet opvragen bij collega's om je zorgplicht goed te kunnen uitvoeren."

4. Kan in nood worden afgeweken van het medisch beroepsgeheim?

"Het beroepsgeheim is op verschillende manieren wettelijk vastgelegd, zoals in het Wetboek van Strafrecht, de wet over de beroepsuitoefening in de zorg, en de wet over de behandelovereenkomst tussen zorgverlener en patiënt", legt Ploem uit. "Maar het beroepsgeheim is niet absoluut. Er zijn uitzonderingen."

Een eerste uitzondering is toestemming van de patiënt. Met die toestemming mogen de noodzakelijke gegevens worden gedeeld. Een tweede uitzondering gaat over wettelijke verplichtingen. "Zo moet een zorgverlener bijvoorbeeld besmettelijke ziekten die een gevaar vormen voor de samenleving melden bij de GGD, en is een arts bij euthanasie verplicht gegevens te delen met een toetsingscommissie.

"Een derde belangrijk voorbeeld van een wettelijke uitzondering heeft betrekking op kindermishandeling. Zorgverleners zijn bevoegd dat bij Veilig Thuis te melden, waarbij ze zich moeten houden aan de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling."

Bekijk ook

"Ook kan er een 'conflict van plichten' ontstaan. Een zorgverlener kan zich dan beroepen op een noodsituatie waarin hij zich gedwongen voelt voorrang te geven aan een hoger belang dan het belang van geheimhouding. Dat verlangt wel dat er op korte termijn een ernstig nadeel, gevaar of schade te verwachten valt", vertelt Ploem.

"Als een patiënt bij de huisarts bijvoorbeeld vertelt 20 jaar geleden een moord te hebben gepleegd, dan is dat informatie die de arts niet mag delen. Maar als de patiënt nog steeds een gevaar kan vormen voor de levens - en dus de gezondheid - van anderen, dan kan dat een reden zijn om de informatie wel te delen", vult Buijsen aan.

"Maar het is altijd een grijze zone. Zorgverleners moeten zich bij elke situatie afvragen of het doorbreken van het beroepsgeheim noodzakelijk is om de gezondheid of de levens van anderen te beschermen. En daar kunnen ze alleen in getraind worden door veel met praktijkvoorbeelden te oefenen."

5. Hoe goed weet medisch personeel wat wel en wat niet gedeeld mag worden?

Veel zorgverleners denken dat het beroepsgeheim vooral een juridische kwestie is, maar volgens Buijsen is het eigenlijk meer een kwestie van beroepsnormen. "Je moet als zorgverlener goed weten in welke situaties je informatie wel of niet mag delen. En dat leer je niet alleen door juridische uitleg, maar door echt te blijven oefenen met voorbeelden uit de praktijk en door het met elkaar te blijven hebben over de beroepsnormen", zegt Buijsen.

Ploem onderschrijft dit. "Er zijn juridisch strakke bepalingen, maar op de werkvloer wordt daar onvermijdelijk toch wat praktischer mee omgegaan. Een voorbeeld: volgens de wet mag een zorgverlener alleen die informatie uit het medisch dossier van de patiënt halen die deze voor zijn zorgtaak echt nodig heeft, maar in de praktijk kun je dat niet altijd van tevoren goed inschatten."

Voor artsen die geen behandelaren zijn, zoals bedrijfsartsen en verzekeringsartsen, is het vaak extra moeilijk om de juiste afweging te maken, legt Buijsen uit. "Ze hebben wel een beroepsgeheim, maar omdat ze zelf geen behandelaren zijn is het lastig om te bepalen in hoeverre het delen van informatie noodzakelijk is voor hun dienstverlening."

info

Vrees voor beroepsgeheim bij ggz-declaraties

Vanaf 1 januari 2025 mogen ggz-zorgaanbieders geen patiëntinformatie uit de DSM-5 (het handboek van psychiatrische aandoeningen) meer delen bij declaraties. Voorheen was dit verplicht, maar de regelgeving is niet verlengd. Het kabinet wilde overstappen op een nieuw systeem, maar de Tweede Kamer wees dit af vanwege privacyzorgen. Dit leidt tot een dilemma: delen van DSM-informatie schendt het beroepsgeheim, maar zonder deze gegevens worden declaraties niet vergoed.

6. Waarom moeten zorgverzekeraars überhaupt zoveel weten? Hebben zij geen vertrouwen in de behandelaars?

"De zorgverzekeraars vormen inderdaad een wettelijke uitzondering: gegevens worden niet met hen gedeeld vanwege een gezondheidsbelang, maar om te voorkomen dat er financieel gefraudeerd wordt, bijvoorbeeld door zorg te declareren die nooit is gegeven", zegt Buijsen. "Dit wordt niet geregeld via de wetgeving over het beroepsgeheim, maar via andere privacy wet- en regelgeving."

"Het gaat niet om een gebrek aan vertrouwen in de behandelaars, maar om de financiële kant van de zorg. Daarom moeten ze soms in de medische dossiers kijken", gaat Buijsen verder. Maar hoewel het belangrijk is dat zorgverzekeraars deze controle kunnen uitvoeren, is het een gevoelig onderwerp. Volgens Buijsen moeten verzekeraars kunnen aantonen dat hun controle een legitiem doel dient: namelijk het voorkomen van fraude en het garanderen van eerlijke zorg.

Onlangs speelde een discussie over verzekeraars die bij bepaalde borstreconstructies patiënten vroegen om foto's aan te leveren, vertelt Ploem. "Als de foto's niet werden aangeleverd, kon de machtiging voor vergoeding van die operatie niet worden afgegeven. Een belangrijke vraag in de discussie daarover was of die informatie vooraf echt nodig is om het toezicht op de declaraties goed te kunnen uitvoeren. Je kunt ook achteraf kijken welke ziekenhuizen disproportioneel veel declareren en vervolgens heel gericht die dossiers bekijken."

Bekijk ook

7. Wie controleert of zorgverleners zich houden aan het beroepsgeheim, en hoe?

"Een instelling zoals een ziekenhuis heeft zelf natuurlijk een verantwoordelijkheid om erop toe te zien dat medewerkers zich aan het beroepsgeheim houden. Maar ook de nationale toezichthouder Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kunnen in actie komen", vertelt Ploem.

"Zij houden natuurlijk niet op een dagelijkse basis toezicht, maar kunnen incidenteel wel bepaalde maatregelen nemen. Zo legde de AP enkele keren een boete aan zorginstellingen op omdat er sprake was van onbevoegde toegang tot medische dossiers", vervolgt ze.

Ook kan een patiënt die vindt dat het beroepsgeheim is geschonden daar via het tuchtrecht een klacht over indienen. Dat kan ertoe leiden dat de zorgverlener een waarschuwing of berisping krijgt. "Maar veel beter is natuurlijk dat deze het niet zo ver laat komen", besluit Ploem.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant