Hoe praat je met kinderen over de dood?

Vier kinderen kwamen eind september om het leven in Oss door een botsing met een trein. Meerdere ouders moeten opeens met een enorm verlies leven, maar ook de groepsgenoten en vriendjes van de overleden kinderen. Hoe leg je aan een kind uit dat je vriendje, broer of zus nooit meer terugkomt?

“Het is enorm ingrijpend”, zegt Richard Hattink. Hij is deskundige op het gebied van rouwverwerking. Hij helpt met name kinderen om te gaan met verlies. “Het is niet iets wat iedere dag gebeurt en een confrontatie voor de kinderen: ook zij zijn sterfelijk.”

Bij een herdenking, zoals in Oss, is het belangrijk om na te denken hoe je met kinderen moet praten over dit verlies. De situatie is waarschijnlijk anders dan de meeste kinderen kennen zegt Hattink. “Veel kinderen hebben meegemaakt dat een kat, de goudvis of opa of oma overlijdt. Maar het is anders als kinderen overlijden en al helemaal als het om meerdere kinderen gaat.” Hoe leg je zoiets uit? 

Gebruik geen beeldspraak

Volgens Hattink is de dood eigenlijk een ‘normaal’ thema voor kinderen. “Maar volwassenen hebben de neiging om kinderen proberen te beschermen.” Dat is begrijpelijk, maar werkt vaak niet. “Eigenlijk is het verstandig om de meest verschrikkelijke aanpak te kiezen. Namelijk: vertel alles.” Het is voor kinderen van belang om te weten dat iemand die dood is niet meer terug komt.

Hattink legt uit dat kinderen anders met hun fantasie een verhaal kunnen gaan bedenken rondom de dood. Dat brengt ze soms verder van huis. “Ik gebruik altijd het voorbeeld van mensen die zeggen dat mama een sterretje is geworden. Een hele mooie beeldspraak maar het klopt niet. Ik ken een geval waarbij een jongetje vier dagen door een weiland is gaan lopen omdat hij een vallende ster heeft gezien.”

Blijf de namen noemen

Het is belangrijk om juist ook na de herdenking het er nog met kinderen over te hebben. Soms zijn ze er nog niet aan toe om erover te praten, en komt dat later op gang. “Blijf met ze praten en blijf de namen noemen van de kinderen waarover het gaat”, zegt Hattink. 

Als kinderen met een verlies blijven zitten en er ook niet goed over kunnen praten, werkt het soms om speciaal speelgoed in te zetten. “Het voordeel hiervan is dat je alles kan uitbeelden.” Het speelgoed dat Hattink gebruikt zijn bijvoorbeeld poppetjes met verschillende emoties, omdat iedereen anders op verlies reageert. Een ander voorbeeld van het speelgoed zijn locaties, zoals een kist die de grond in gaat of een aula waar een herdenking plaatsvindt. 

Verwerken door te spelen

Door met kinderen met dit speelgoed te spelen, kan je ze uitleggen wat er gaat gebeuren op een begrafenis. Of spelenderwijs met hen te praten over het verlies. Hattink: “Als volwassenen rouwen, storten ze zich op hun werk. En kinderen doen dat eigenlijk ook. Maar hun werk is spelen. Dus hoe fijn is het is als je dan letterlijk kunt verwerken met het speelgoed wat je al kent.”