Het is voor veel politici geen onbekende tactiek: je tegenstander aanvallen in plaats van je eigen standpunten verkondigen. Maar wat doet dat met kiezers? "Je mobiliseert zowel de eigen kiezer, als die van de tegenstander."

In aanloop naar de Europese verkiezingen zijn er volop debatten te volgen waarin politici elkaar naar de keel vliegen. Net als bij de Tweede Kamerverkiezingen wordt op zowel inhoudelijk als persoonlijk niveau de strijd gevoerd. Op deze momenten wordt vaak de nadruk gelegd op de politieke tegenstander, soms ten koste van eigen standpunten. Dat heet 'negatief campagnevoeren'. Maar, hoe effectief is het?

In de aanval

Er zijn verschillende manieren waarop je zo'n negatieve campagne kan voeren. "Een daarvan is dat je niet de onderwerpen benoemt waar jij sterk in bent, maar die waar de ander slecht in is", vertelt hoofddocent politieke communicatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam Mariken van der Velden.

"Je zegt iets negatiefs over een partij, en daarmee hoop je dat dat eigenlijk impliceert dat je het zelf beter gaat doen." Een andere manier van negatief campagnevoeren is dat je niet het onderwerp negatief benadert, maar de personen binnen die partij of de partij als geheel. "Bijvoorbeeld: 'Timmermans als persoon, of de VVD als partij, is een gevaar voor de samenleving'", schetst Van der Velden.

Gemotiveerd redeneren

Wanneer politieke partijen op negatief campagnevoeren, kan dat de politieke voorkeur van de kiezer bevestigen. 'Gemotiveerd redeneren' noemt Bert Bakker dat. Hij is hoofddocent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. "Mensen die sterke standpunten hebben over een bepaald onderwerp, proberen dan tegenstrijdige informatie weg te redeneren."

Zo legt ook Van der Velden uit: "Stel je bent links, en er wordt iets negatiefs over rechts gezegd. Alles wat je dan negatief zegt over de andere groep, wordt op de een of andere manier 'geflipt'. Dus je denkt 'oh, ik word aangevallen', dat versterkt dan het gevoel dat je ergens bijhoort."

Identiteitspolitiek

Van der Velden spreekt ook wel over 'identiteitspolitiek'. "Dat is een voorwaarde voor negatief campagnevoeren", vertelt ze. Maar voor de Nederlandse politiek geldt niet een sterke mate van dit identiteitsgevoel, legt ze uit.

Daarmee maakt de UvA-docent de vergelijking met de Verenigde Staten: "In Amerika is dat meer. Democraten hebben echt een bloedhekel aan Republikeinen, en andersom. Dat zien we niet bij, bijvoorbeeld de VVD en de PvdA. Mensen zeggen niet 'mijn dochter of mijn zoon mag niet trouwen met iemand van die partij'. Dat hebben we niet."

Links, rechts en populisme

Negatief campagnevoeren is dan ook niet uitsluitend links óf rechts, legt Bakker uit. "Dat is niet uniek aan mensen aan de rechterkant van het politieke spectrum. Dat vinden wij in ons eigen onderzoek ook."

Maar, gemotiveerd redeneren is wel vaker effectief bij populistisch gedachtegoed, vertelt Van der Velden. "Als je populisten aanvalt op typisch populistische onderwerpen, zoals bijvoorbeeld immigratie voor rechts-populisten, versterkt dat hun gedachtegoed."

'Beide partijen profiteren'

Is het dan effectief om je als politicus zo af te zetten tegen je tegenstander? Volgens Pelle Koppen, campagnestrateeg bij BKB Campagnebureau wel: "In een campagne zoek je altijd tegenstellingen op, en zoek je ook altijd je favoriete tegenstander op. Dus het is heel effectief voor een politicus of een partij om iemand uit te kiezen en daar echt verbaal de strijd mee aan te gaan."

Door een tegenstander uit te kiezen, legt Koppen uit, mobiliseer je zowel de eigen kiezer, als die van de tegenstander. "Door die scherpe tegenstelling te maken, geef je ook de andere kant munitie om die tweestrijd groter te maken. Wat je uiteindelijk ziet bij elke succesvolle tweestrijd in de politiek, is dat beide partijen daarvan profiteren."

Keuze tussen A of B

Het concept 'strategisch stemmen' vloeit ook hieruit voort, vertelt Koppen. "Het is een keuze tussen A of B, en je ziet dan dat kiezers van andere partijen denken, 'misschien moet ik toch op die partij stemmen, want die kan aan mijn kant van het politieke spectrum het grootst worden'."

Of dit van belang is voor de aankomende Europese verkiezingen, betwijfelt hij. "Het is een beetje onzinnig om te zeggen 'stem op mij, want dan worden wij de grootste Nederlandse partij in het Europees Parlement'. Ik snap dat partijen dat doen, want het is altijd lekker om een tweestrijd te creëren. Maar onderaan de streep heeft dat hier praktisch gezien geen nut."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."