Wordt het effect van pornografie op kinderen onderschat? Studente Sammie* (25) denkt van wel. Ze was 11 toen ze voor het eerst porno keek en belandde met een paar klikken bij extreme en gewelddadige video's.

Experts zien dat porno voor kinderen een stuk toegankelijker geworden is en maken zich zorgen over de invloed ervan. "Het is echt anders dan vroeger. Toen had je een boekje of kon je een film huren, nu heb je internetporno en jongeren worden daar in enorme hoeveelheden aan blootgesteld", waarschuwt mediapedagoog Jacqueline Kleijer.

Op de basisschool

Sammie zat nog op de basisschool toen ze voor het eerst stiekem porno keek op de computer van haar oudere broer en zus. "Het was spannend, maar ook iets nieuws", vertelt ze. "En ik merkte ook wel meteen dat ik er best wel opgewonden van raakte. Het was een gevoel dat ik niet echt kon plaatsen."

De eerste keer werd ze betrapt door haar moeder, maar ze praatten er niet veel over. "Die was geschrokken en zei 'ben je daar niet veel te jong voor?'. Toen probeerden ze daar wel een beetje op te letten, maar als je dat eenmaal hebt gezien, dan blijf je er soort van wel naar zoeken."

Gewelddadige porno

Sammie keek als tiener steeds vaker porno en kwam op deze sites ook in aanraking met gewelddadige beelden, vertelt ze. "Ik merkte dat hoe meer porno ik keek, hoe heftiger de dingen waren die ik zag. Het is een soort glijdende schaal."

Dat alleen mannen hiermee zouden worstelen is volgens haar onzin. "Het heeft effect op mannen én vrouwen", weet ze uit ervaring. "Porno heeft invloed gehad op mijn seksuele ontwikkeling. Lieve seks vind ik nu bijvoorbeeld minder leuk. En dat vind ik zonde, want ik denk dat liefdevolle seks veel mooier is. Maar het is niet iets waar ik van geniet."

Vroeger moest je meer moeite doen

Volgens Yuri Ohlrichs, seksuoloog en onderzoeker bij Rutgers, het kenniscentrum voor seksualiteit worden kinderen tegenwoordig eerder geconfronteerd met beelden van bloot en seks dan vroeger: "30 jaar geleden moest je er meer moeite voor doen. De beelden waren ook niet altijd expliciet. Nu is dat heel anders en dat maakt seks een stuk concreter en zichtbaar."

Mediapedagoog Jacqueline Kleijer sluit zich hierbij aan en voegt toe: "Het is fijn, dat als je je seksuele ontdekkingstocht begint dat je dan zelf dingen kan ontdekken. Maar als er zoveel online te verkrijgen is, als dat je beeld is, dan ontwikkel je een heel ander beeld van seksualiteit."

Een soort cocaïne

Kleijer ziet dat de grens voor kinderen en jongeren vaak moeilijk te bewaken is. "Door een algoritme van een site kan je bij steeds extremere filmpjes belanden. Als je naast de pornografische beelden geen andere informatie krijgt over seks, dan kunnen je hersenen gaan denken dat dit is hoe seks is."

Het kan volgens de mediapedagoog in sommige gevallen te vergelijken zijn met het verslavende effect van cocaïne. "Porno geeft je een dopaminekick in de hersenen. Maar dat effect wordt minder en dan heb je er steeds meer van nodig", legt ze uit.

Seksfabels

Wat de invloed van extreme porno precies is op de seksuele ontwikkeling van kinderen, is volgens Ohlrichs moeilijk te zeggen: "Dat is ook weer afhankelijk van het kind en welke boodschappen je vanuit huis meekrijgt. En in welke context je die beelden ziet."

Porno gaat over seksfabels en het is belangrijk dat kinderen dat leren begrijpen, benadrukt de seksuoloog. "Porno is heel erg gericht op stereotype ideeën over seksualiteit, jongeren kunnen denken dat dit is hoe het moet gaan. Maar dat is natuurlijk niet zo. Als ze dat wel denken, kan dat schadelijk zijn."

Gebrek aan begeleiding

Nu Sammie zelf volwassen is, denkt ze dat het haar had geholpen als ze er thuis met iemand over had kunnen praten. Met haar ouders begon ze pas te praten over het onderwerp toen ze zelf seksueel actief was. "Daarvoor hebben we er nooit echt over gesproken, behalve gekke verhalen die ik van mijn broer en zussen hoorde."

De seksuele voorlichting op school ging volgens haar ook niet veel verder dan informatie over soa's. "Op een goede manier begeleiding krijgen om te ontdekken wat je lekker vindt, had kunnen helpen. Bijvoorbeeld door websites te krijgen waarin je veilige porno kon kijken. Of naar verhalen kon luisteren van vrouwen, wat op een fijne manier lekker is.

Taak voor ouders

Sammie denkt dat mensen door gewelddadige porno ervoor zou kunnen zorgen dat mensen een soort afschuw krijgen naar seks toe. Hoeveel effect porno heeft op een kind, heeft volgens Kleijer vooral te maken met het feit of een kind de beelden kan duiden. Ze ziet hierin een taak voor ouders weggelegd: "Ouders zien hun kind niet als seksueel wezen, terwijl hun omgeving dat wel zo ziet", zegt Kleijer.

"Je kan het goed hebben over liefde, seksualiteit en intimiteit", vervolgt Kleijer. "Dan hebben ze een beeld van wat normaal is en durven ze er ook eerder over te praten. Maar ik maak me zorgen omdat dat gesprek er vaak niet is. En dan gaan kinderen zelf opzoek. Het is dan ook een stiekem onderwerp."

Niet groter maken dan het is

Hoe moeten ouders dit dan bespreken? Volgens Ohlrichs is het vooral belangrijk dat je het niet groter maakt dan het is: "Bespreek het terloops en leg uit wat porno is en dat het op zich niet verkeerd is om dit te zien of tegen te komen. Het is belangrijk dat kinderen zich niet schuldig gaan voelen."

De extreme pornografie kunnen ouders het beste vergelijken met ander geweld, adviseert hij tot slot. "Het is vreselijk en niet wenselijk, maar ze kunnen het tegenkomen. Leg uit dat ze erover kunnen praten en dat ze er niet alleen mee rond hoeven te lopen."

* De naam Sammie is gefingeerd, haar echte naam is bij de redactie bekend.

De herstelactie voor fouten bij het UWV schiet tekort, vinden NSC en GroenLinks-PvdA. Beide partijen presenteren vandaag een uitgebreider plan om de problemen met arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan te pakken.

"De eerste stap is nu gezet, maar dat is voor mij echt onvoldoende", zegt NSC-Tweede Kamerlid Ilse Saris. "Mensen moeten krijgen waar ze recht op hebben. Dat betekent dat gemaakte fouten moeten worden hersteld."

Alle fouten herstellen

En dan niet alleen de administratieve fouten, benadrukt Saris. "Ook de sociaal-medische beoordelingen. Niet alleen over de periode 2020 tot 2024, maar ook fouten van daarvoor." Daarnaast moet volgens haar de schade die mensen hebben geleden, worden gecompenseerd.

De partij is dan ook van plan om deze uitbreiding bij de voorjaarsnota-onderhandelingen te bespreken met de andere coalitiepartijen. "Wij willen hier echt voor strijden." Om hoeveel mensen het gaat en hoeveel extra geld het kost om het plan te realiseren, is onduidelijk, zegt het NSC-Kamerlid.

Snelle compensatie: 5.000 euro

"Wij willen dat mensen nu zo snel mogelijk zekerheid krijgen", zegt Kamerlid voor GroenLinks-PvdA Mariëtte Patijn. "Dat betekent dat er voor mensen die te weinig hebben gekregen een goede compensatieregeling moet komen."

Die compensatieregeling zou volgens haar uit een keuze moeten bestaan: het UWV rekent het hele dossier door, óf iemand kiest voor een snellere optie van 5.000 euro uitbetaling. "En mensen die juist te veel hebben gekregen, moeten de zekerheid hebben dat ze geen terugvordering krijgen."

'Mensen hebben er recht op'

En dat is niet het enige. Ook als iemands uitkering in de toekomst naar beneden wordt bijgesteld, moet volgens GroenLinks-PvdA rekening worden gehouden met de persoonlijke situatie. Daarnaast moeten mensen van voor 2020 aanspraak kunnen maken op de 5.000 euro als er fouten zijn gemaakt.

"Maar we moeten niet beloven dat we voor hen alles in detail gaan uitrekenen. Want dat lukt misschien helemaal niet", zegt Patijn. Wel moeten geconstateerde fouten in de periode van voor 2020 worden rechtgezet. "Dat gaat lang duren, maar mensen hebben er recht op."

Tienduizenden dossiers wachten nog

Met hun plannen pleiten NSC en GroenLinks-PvdA voor een bredere herstelactie die sneller én zorgvuldig wordt afgehandeld. Maar de minister en het UWV lieten eerder weten dat elke uitbreiding ten koste zou gaan van de reguliere werkzaamheden.

Voor de huidige herstelactie worden namelijk al zo'n 43.000 dossiers opnieuw bekeken door een speciaal opgericht team.

Heel veel extra dossiers

Vorige week bleek bovendien uit de bijlagen van een Kamerbrief dat er nog 8.000 dossiers bij zouden kunnen komen van arbeidsongeschikten van wie de uitkering is beëindigd of toegekend tussen 2020 en 2024.

Daarnaast zijn er nog 28.000 dossiers met vastgestelde fouten, bijvoorbeeld bij de indexering, die nog gecorrigeerd moeten worden, blijkt uit hetzelfde document.

'Werkdruk geen excuus'

Maar volgens NSC-Kamerlid Saris is de werkdruk bij het UWV geen excuus om mensen niet te helpen. "De overheid dient zich aan de wet te houden, mensen dienen zich aan de wet te houden en fouten moeten gewoon worden hersteld."

Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn denkt dat haar plan uitvoerbaar is. "Wij denken dat het minder complex is, want je hoeft niet helemaal uit te gaan rekenen wat mensen krijgen. Dit komt in de plaats van wat het UWV nu aan het doen is. En mensen kunnen daardoor sneller geholpen worden en dus uit die onzekerheid komen."

Minister onder druk van eigen partij

De plannen van beide partijen kosten geld, mogelijk heel veel geld. De verantwoordelijk minister Van Hijum is zelf NSC'er en krijgt van zijn eigen partij een stevige opdracht mee. Hij moet op zoek naar het geld om de plannen uit te voeren, maar waar dat vandaan moet komen is onduidelijk.

Wat Saris betreft hoort het bij de gemaakte afspraken dat dit geregeld wordt. "Er moet heel veel gebeuren, maar in het regeerakkoord hebben we afgesproken dat wij het wel willen. En daar houd ik mijn regeringspartijen aan. Ook mijn minister."

Taghi, Holleeder, Razzouki: de gevaarlijkste Nederlandse criminelen verblijven allemaal in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, oftewel de EBI. De inrichting heeft het hoogste beveiligingsniveau. We vroegen wat jullie erover willen weten.

Vlakbij de zwaar beveiligde gevangenis in Vught is afgelopen vrijdag een zittingszaal geopend voor strafzaken. Het is een maatregel om vluchtgevaarlijke gedetineerden minder vaak te hoeven vervoeren, want dat is peperduur en heeft grote risico's voor de veiligheid.

Beveiliging aanscherpen

"Tijdens een verplaatsing is er het risico dat een gedetineerde een ontsnappingsmogelijkheid vindt, meer dan wanneer iemand binnen de gevangenismuren blijft", verklaart woordvoerder Charlotte Hees van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

De opening van de zittingszaal past in een bredere politieke beweging om de beveiliging rond zware criminelen verder aan te scherpen. Het is onder meer een reactie op incidenten waarbij criminelen ondanks hun detentie vermoedelijk toch contact onderhielden met de buitenwereld.

Is er wel personeel voor een nieuwe EBI?

Tweede EBI in Vlissingen

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat er meer hoogrisico-gedetineerden zijn die hun criminele handelen proberen voort te zetten vanuit hun cel, zegt de woordvoerder van de Dienst Justiële Inrichtingen. Het is ook de reden dat er een extra EBI wordt gerealiseerd op het nieuwe Justitieel Complex in Vlissingen, dat naar verwachting in 2030 klaar is.

Advocaat Geert-Jan Knoops, die vaak in de EBI is geweest, stelt vast: "Er is in de samenleving een toenemende toestroom aan georganiseerde criminaliteit, de aard van het strafrecht is veranderd. Er is daardoor meer behoefte ontstaan aan een tweede EBI."

Druk op capaciteit

Op dit moment is er één EBI in Nederland, in de Penitentiaire Inrichting (PI) in Vught. Die heeft plek voor 24 gedetineerden, verdeeld over verschillende afdelingen. Naast de geplande bouw van een nieuwe EBI in Vlissingen wordt ook de capaciteit in Vught uitgebreid, met twaalf extra cellen.

Er is veel druk op de capaciteit in het gevangeniswezen, zowel wat betreft personeelstekorten als celtekorten, maar op deze groep wordt niet bezuinigd, laat de woordvoerder van de DJI weten.

Wat maakt de EBI anders dan een gewone gevangenis?

Afgezonderd van elkaar

Wat maakt zo'n EBI nu anders dan andere plekken waar gedetineerden verblijven? Het belangrijkste verschil is de doelgroep die erin zit, legt de woordvoerder uit. In de EBI komen vooral gedetineerden terecht die een grote rol speelden in georganiseerde criminaliteit, en die bijvoorbeeld een crimineel netwerk aanstuurden.

"Hierdoor zijn we er in de EBI niet alleen mee bezig dat deze gedetineerden - plat gezegd - achter slot en grendel blijven, maar willen we ook voorkomen dat ze hun criminele netwerk vanuit de gevangenis blijven aansturen."

Volledig afgezonderd

Om dat te voorkomen, is er strenge controle op de gedetineerden. "Het meest essentiële verschil is dat een gedetineerde in de EBI volledig afgezonderd is van andere gedetineerden", vertelt Knoops.

"In gewone gevangenissen mogen gedetineerden met elkaar socialiseren. Bijvoorbeeld gezamenlijk naar de luchtplaats gaan of sporten. Dat is in de EBI vrijwel niet het geval."

Hoe wordt hulp van buitenaf tegengegaan?

Contact met buitenwereld

Woordvoerder Hees legt verder uit dat gedetineerden in de EBI absoluut niet samen in één cel geplaatst worden, zoals dat in andere gevangenissen soms wel gebeurt. De gedetineerden in de EBI kunnen heel soms even samen koken of tegelijkertijd sporten. Maar dan wordt er goed gekeken wie met wie mag, en wie zeker niet.

De afgelopen jaren is er ook meer afstand gekomen in het contact tussen de bewaarders en de gedetineerden. Om bewaarders zelf beter te beschermen.

Controle bij telefoongesprekken

Telefoongesprekken met de buitenwereld zijn bovendien streng geregeld. In andere gevangenissen is er vaak een grotere belzaal en algemenere controle. Maar bij de EBI is die controle één-op-één: om te bellen met een gedetineerde in de EBI, moet de beller onder begeleid toezicht naar een andere gevangenis komen. Zodat nauw in de gaten kan worden gehouden wie met wie belt.

Ook zijn de bezoekregels streng: je kunt niet zomaar even op bezoek bij iemand in de EBI.

'Bizar streng'

Volgens Hees is de EBI 'bizar streng'. Ze zegt: "Niemand wordt een momentje losgelaten. De gedetineerden zijn helemaal in hun eentje. En hoewel het natuurlijk terecht is dat ze daar verblijven, is het een heel naar regime om in te zitten."

In 2023 stelde het anti-foltercomité van de Raad van Europa dat de veiligheidsmaatregelen in de EBI 'buitensporig' streng waren.

Ieder jaar opnieuw beoordeeld

De woordvoerder benadrukt dat goed verantwoord moet blijven waarom maatregelen in de EBI nodig zijn. "Dienst Justitiële Inrichtingen staat ook voor een humaan detentiebeleid. Dus bij zo'n streng regime als in de EBI moet je verantwoorden of het noodzakelijk is dat iemand daar verblijft. En als iemand er al langer verblijft: of het niet afgebouwd kan worden. Soms kunnen gedetineerden naar een iets minder zwaar beveiligde inrichting, de Afdeling Intensief Toezicht (AIT)."

Ieder jaar worden de gedetineerden daarom opnieuw beoordeeld. Dat gebeurt onder meer op basis van adviezen van de gevangenisdirecteur.

Cameratoezicht op advocaten

Dan zijn er nog de advocaten die contact hebben met gedetineerden. Ook op dat contact is het toezicht strenger geregeld dan in andere gevangenissen. "In een gewone gevangenis kun je als advocaat gewoon met je cliënt aan een tafeltje zitten, kun je dossiers over en weer uitwisselen, zodat de gedetineerde kan meelezen", weet Knoops uit eigen ervaring.

"In de EBI wordt een gesprek streng gemonitord", zegt Knoops. "Dat is ook altijd zo geweest, voor zover ik weet. Toen ik ruim 10 jaar geleden iemand in de EBI als cliënt had, was dit ook al zo."

Naar de Eerste Kamer

Onder het vorige kabinet stelde minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) nog scherpere maatregelen in de EBI voor. Hieronder was ook het voorstel om cameratoezicht in te stellen bij gesprekken tussen gedetineerden en advocaten.

In februari 2025 stemde de Tweede Kamer in met de wetswijziging die hiervoor nodig was. Het voorstel moet nu nog langs de Eerste Kamer.

Verdediging moeilijker

Eerder stemde de Tweede Kamer in met wijzigingen die verder gingen dan enkel cameratoezicht, en ook auditief toezicht mogelijk maakte. Na een spoedadvies van de Raad van State werd hiervan afgezien.

"Het scherpe toezicht in de EBI maakt het werk van de verdediging al een stuk moeilijker", zegt Knoops hierover. "Als het toezicht óók nog eens gepaard zou gaan met geluid opnemen en kunnen terugluisteren. Dan zou een advocaat nooit vertrouwelijk informatie kunnen uitwisselen."

'Grenzen van toelaatbare zijn bereikt'

"Dat zou in strijd zijn met het Europese Mensenrechtenverdrag. Zelfs het belang van de veiligheid van de samenleving kan niet opwegen tegen het grote belang dat de wetgever heeft gecreëerd voor ongestoord vrij verkeer tussen advocaat en cliënt", zegt hij.

"Ik denk dat de grenzen van het toelaatbare nu al zijn bereikt met het huidige EBI-regime."

Nog strenger?

De Dienst Justitiële Inrichtingen ziet in principe geen heil in een nog strengere beveiliging in de EBI. "Bij incidenten moet je natuurlijk kijken: hoe wil je dit voorkomen in de toekomst?", zegt de woordvoerder. "En het is goed dat er voor de capaciteit een tweede EBI-vestiging gepland staat. Maar wij zitten niet op de route dat het dagelijks regime van de gedetineerden nu nog strenger moet."

"Het is in de EBI echt al heel streng. Dus de indruk die mensen soms hebben van 'het kan nog wel wat strenger', die klopt niet", zegt ze. "Bovendien moet je ook denken aan wat zo'n extreem streng beleid doet met mensen, wat voor mensen je daarmee maakt. Daar los je niks mee op, zeg maar. Het baat niet."