Helpt een hoger minimumloon tegen armoede? En andere vragen beantwoord

Het is een van de onderwerpen deze verkiezingscampagne: moet het minimumloon worden verhoogd? En zo ja, met hoeveel dan? Politieke partijen zijn het er niet over eens. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over minimumloon.

Daniël van Vuuren, hoogleraar economie aan de Tilburg University geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wat zijn de mogelijke economische effecten van het flink verhogen van het minimumloon?

Dat hangt van de economische sector af, legt Van Vuuren uit. "Sommige sectoren hebben te maken met buitenlandse concurrentie. Als het minimumloon fors verhoogd wordt in Nederland, laten we zeggen naar 18 euro, zou bijvoorbeeld de glastuinbouwsector of de landbouwsector daar wel nadelen aan kunnen ondervinden."

Zo zou het volgens hem kunnen dat de productie dan naar het buitenland wordt verplaatst. "Als glastuinbouwbedrijf ben je wat betreft het minimumloon bijna overal in Europa goedkoper uit, omdat we in Nederland een relatief hoog minimumloon hebben. Dus als werknemers nog duurder worden, is het erg aantrekkelijk voor bedrijven om zich in een ander Europees land te vestigen of de productie te staken en aan buitenlandse bedrijven over te laten."

Van Vuuren: "Maar zover mensen hun banen kunnen behouden, is zo'n verhoging natuurlijk positief nieuws. Dat is ook het beoogde effect. Daarbij komt dat werkgevers een extra prikkel krijgen om in de scholing van hun werknemers te investeren. Want als je een hoger loon krijgt, wordt er verwacht dat je meer waarde genereert voor het bedrijf."

2. Zorgt het verhogen van het minimumloon ervoor dat de inflatie wordt aangewakkerd?

Dat zou kunnen, maar is niet per definitie het geval, concludeert de econoom. "Ondernemers kunnen de hogere lonen doorrekenen in hun prijzen, wat ze meestal zullen doen, maar ze kunnen ook genoegen nemen met minder winst."

Maar dat is alleen een optie voor de sectoren waarin de winstmarges groot zijn, vervolgt de hoogleraar. "Bedrijven die jaarlijks minder winst maken, kunnen zich dat meestal niet veroorloven."

3. Helpt die verhoging van het minimumloon bij bestrijding van armoede?

De verhoging is een logisch instrument om armoede te verminderen, zegt Van Vuuren. "Dat zit hem niet alleen in het minimumloon zelf, maar ook in de koppeling met de bijstand. De bijstandsuitkering stijgt namelijk mee zodra het minimumloon wordt verhoogd."

Maar het minimumloon moet niet 'buitenproportioneel' stijgen, benadrukt hij. "Als dat gebeurt, zullen veel mensen hun baan verliezen", verwacht de econoom. "Een beetje verhogen hoeft niet schadelijk te zijn voor de economie, maar je moet niet hebben dat bedrijven er dus voor kiezen om hun productie massaal naar het buitenland te verhuizen, of dat zij alles laten vervangen door goedkopere machines of geautomatiseerde systemen. Als dat gebeurt, is dat juist schadelijk voor de werkgelegenheid."

Van Vuuren voegt daar wel aan toe dat zulke ontwikkelingen niet altijd slecht zijn. "Het kan goed zijn voor onze welvaart als bepaalde industrieën investeren in een bepaald soort machines, maar op korte termijn is het wel erg pijnlijk voor de mensen die daardoor hun baan kunnen verliezen."

Bron: Daniël van Vuuren

4. Hoe is het gesteld met het minimumloon in andere delen van Europa?

Uit cijfers van het Europese statistiekbureau Eurostat blijkt dat het minimumloon in Luxemburg het hoogste is met 2.508 euro per maand. "Als je kijkt naar Europa, zit Nederland zo'n beetje aan de top", zegt Van Vuuren. Hier bedraagt een maandsalaris bij minimumloon 1.995 euro. Buurlanden België en Duitsland zitten ongeveer op hetzelfde niveau, weet de hoogleraar.

Maar als je naar andere landen kijkt, is het minimumloon vaak echt een stuk lager. Frankrijk komt nog in de buurt met 1.747 euro per maand. Maar in bijvoorbeeld Spanje gaat het om 1.260 euro per maand en in Portugal zelfs om 886 euro. Bulgarije heeft het laagste minimumloon in de EU: 398 euro per maand. Er zijn ook Europese landen waar geen landelijk minimumloon is, waaronder Italië, Zwitserland, Oostenrijk en veel Scandinavische landen.

Bekijk ook

• 

  Nederlands minimumloon bijna hoogste van Europa, kan het wel verder omhoog? 'Er is een punt waarop dat niet meer kan'

  • 19-09-2023

5. Wie berekent het minimumloon en met welke cijfers?

Het minimumloon is gekoppeld aan de loonstijgingen, legt Van Vuuren uit. "De lonen die door bedrijven worden betaald stijgen jaarlijks. Hoeveel de lonen precies stijgen, wordt in de cao's vastgelegd. Dat is het uitgangspunt voor de stijging van het minimumloon. Maar de politiek kan natuurlijk besluiten om daar iets bovenop te doen."

"Hoeveel er dan bovenop moet, staat de laatste tijd ter discussie. Mensen vragen zich af: is het wel genoeg?", ziet de econoom. "Vandaag komt het Centraal Planbureau (CPB) met een doorrekening van de verkiezingsprogramma's. Dan zullen ze ook melden wat het effect is van het verhogen van het minimumloon." Van Vuuren kijkt daar naar uit: "Voor nu verwacht ik dat het CPB een negatief werkgelegenheidseffect zal inboeken bij een verhoging tot 18 euro."

Politici hebben het veel over 'bestaanszekerheid', maar waar hebben ze het dan precies over?

6. Is het niet veel verstandiger om de uitgavenkant te beperken, door bijvoorbeeld de loonbelasting te verlagen voor mensen met lage inkomens?

Dat is zeker een goede optie om armoede tegen te gaan, denkt Van Vuren. "Het is wel zo dat mensen met een laag inkomen nu al niet zo veel belasting betalen. Je kunt met arbeidskorting of inkomensafhankelijke toeslagen ook al iets bereiken. Dus in de fiscale sfeer kun je zeker inkomensondersteuning bieden voor mensen met een laag loon."

"Daarnaast kan je het minimumloon verhogen tot zover het effectief is, maar er zitten zeker grenzen aan. Eigenlijk zou het minimumloon stapsgewijs verhoogd moeten worden. Vervolgens kan men dan proefondervindelijk kijken tot hoever je dit bedrag kunt verhogen. Want internationaal gezien is het minimumloon in Nederland al erg hoog, dus de kans dat je tegen grenzen aanloopt als je dit bedrag in één keer fors verhoogd is reëel."

Per 1 januari gaat het minimumloon naar iets meer dan 13 euro. "Een bedrag van rond de 14 euro per uur zal de Nederlandse economie nog wel aankunnen, al helemaal als je kijkt hoe krap de arbeidsmarkt momenteel is", verwacht de econoom. "Maar een hoger bedrag, zoals 17 of 18 euro per uur, daar moeten we echt voorzichtig mee zijn."