Pensioenen en uitkeringen: hoe hoog die precies zijn, hangt af van kostenstijgingen. De bedragen veranderen vaak jaarlijks en het aanpassen daarvan, wordt ook wel indexeren genoemd. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie hierover wilden weten.

Hoogleraar pensioenrecht aan de Universiteit Utrecht en advocaat Hans van Meerten, financieel expert Jasja Bos van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken geven antwoord op jullie vragen.

1. Wat is indexering precies, en hoe wordt het bepaald?

Van Meerten: "Plat gezegd is het gewoon het corrigeren voor de koopkracht. Je krijgt bijvoorbeeld een bepaald pensioen waarmee je boodschappen kunt doen en je vaste lasten kunt betalen. Maar als de prijzen stijgen, kun je steeds minder van je pensioen kopen. Daarom willen pensioenfondsen pensioenen indexeren: het bedrag aanpassen aan de inflatie, zodat je koopkracht behouden blijft."

Indexeren is een breed begrip, vult Bos aan. "Het geldt niet alleen voor pensioenen, maar ook voor loongerelateerde uitkeringen en alimentatie, enzovoorts. Hoe indexatie precies bepaalt wordt, verschilt dan ook per categorie."

Inflatie speelt een belangrijke rol bij het bepalen van indexering, zegt Van Meerten. "Veel pensioenfondsen gebruiken de consumentenprijsindex (CPI) als maatstaf om te zien hoe hard de prijzen stijgen. Op basis daarvan bepalen ze de hoogte van de inflatie en later dus eventuele indexatie. Maar andere fondsen kijken juist naar de stijging van lonen of combineren beide factoren."

Bron: Eigen foto

2. Gaan de uitkeringen omhoog door indexering?

De uitkeringen die gekoppeld zijn aan de loonstijging zullen nooit in euro's dalen door de indexatie, zegt een woordvoerder van het Ministerie van Sociale Zaken (SZW). "Wel kan het zijn dat de uitkering minder stijgt dan de prijzen, waardoor mensen er in koopkracht op achteruit gaan."

"Het is mogelijk dat uitkeringen die gekoppeld zijn aan de inflatie, kunnen dalen in tijden van deflatie", vervolgt de woordvoerder. "Onlangs is het voorgekomen dat de kinderbijslag iets daalde, omdat de prijzen in de voorgaande 6 maanden iets gedaald waren. Maar dit is uitzonderlijk."

3. Hoe wordt bepaald of indexering nodig is?

Per uitkering is in de wet vastgelegd hoe de uitkering geïndexeerd wordt, zegt de woordvoerder SZW. "De bijstand en AOW zijn bijvoorbeeld gekoppeld een percentage van het minimumloon. Het minimumloon wordt twee keer per jaar geïndexeerd, met de gemiddelde contractloonstijging. De AOW en bijstand stijgen daarom ook twee keer per jaar."

Vooral voor kwetsbare groepen die gevoelig zijn voor inflatie is indexeren belangrijk, legt Bos uit. "Als bijvoorbeeld in juni of juli wordt geïndexeerd, kan rekening worden gehouden met de prijsstijgingen van de eerste helft van het jaar. Wanneer indexering slechts één keer per jaar plaatsvindt, kan het langer duren voordat er wordt geanticipeerd op veranderingen in de prijzen."

"Uitkeringen zoals de WW en WIA zijn vaak een percentage van je laatst verdiende loon", zegt de woordvoerder van SZW. "De uitkeringen worden daarnaast jaarlijks geïndexeerd, eveneens met de gemiddelde contractloonstijging."

4. Hoe kan het dat pensioenfondsen verschillende manieren van indexeren gebruiken?

Voordat er geïndexeerd mag worden, moet het fonds financieel gezond genoeg zijn. Dit wordt gemeten met de dekkingsgraad, die de verhouding laat zien tussen het geld dat een fonds heeft (bezittingen) en wat het moet uitkeren (verplichtingen).

Van Meerten: "Als de dekkingsgraad boven de wettelijke grens van 110 procent ligt, mag het fonds indexeren. Hoe ze dat precies doen - bijvoorbeeld op basis van prijzen, lonen of een combinatie - mogen de fondsen dus zelf bepalen. Dit verschilt per fonds, zoals je kunt zien in overzichten van organisaties zoals de Pensioenfederatie."

Dit zorgt echter vaak voor verwarring en onbegrip, ziet Van Meerten. "Sommige mensen krijgen helemaal geen indexatie, terwijl anderen een flinke verhoging zien. Dit roept vragen op, zoals: "Hoe werkt dit eigenlijk?"

Van Meerten vindt dat er één duidelijke maatstaf moet komen voor indexering. "Op die manier wordt voor iedereen bepaald hoe de indexatie wordt berekend. Binnen hetzelfde pensioenfonds is het nu zelfs zo dat verschillende indexaties toegepast worden voor op verschillende groepen."

5. Worden pensioenen jaarlijks geïndexeerd?

Dat hangt ervan af, zegt Van Meerten. "Aan het einde van het jaar wordt steeds gekeken wat er mogelijk is. Maar het kan dus zijn dat ze een dekkingsgraad van onder 110 procent hebben, en dan wordt er sowieso niet geïndexeerd."

6. Waarom lopen sommige pensioenen, zoals die van ABP, zoveel achter met indexeren?

Dit komt doordat sommige pensioenfondsen lange tijd geen indexatie konden toepassen, zegt Van Meerten. "Dat komt door regels die bepalen wanneer fondsen mogen indexeren. Als een fonds niet voldoet aan de vereiste dekkingsgraad van 110 procent, kunnen ze geen indexatie geven."

Van Meerten ziet dat dit voor veel verwarring zorgt bij veel mensen, vooral als ze zien dat een fonds veel geld in kas heeft, maar toch geen verhoging van de pensioenen kan geven. "Pensioenfondsen verwijzen dan vaak naar de regels van toezichthouder DNB (De Nederlandse Bank), maar er is ook kritiek op het feit dat zij zich gemakkelijk achter deze regels verschuilen. Volgens sommige experts hebben pensioenfondsen zelf ook verantwoordelijkheid om de pensioenen goed te beheren en de belangen van deelnemers beter te beschermen, vooral in moeilijke tijden."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om kosten te besparen moeten de dertien omroepen die er nu nog zijn daarom - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil Bruins de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'.

Wat merkt de kijker?

Het is 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.