Een kwart van de politiemensen krijgt tijdens hun loopbaan te maken met bedreiging en intimidatie vanuit de georganiseerde misdaad. Deze incidenten nemen toe in aantal en hevigheid. Het gaat om doelbewuste acties om het politiewerk te verstoren.

Dat blijkt uit het rapport 'Ongekend' dat morgen verschijnt en in handen is van EenVandaag. Criminologen hebben in opdracht van onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, onderdeel van de Politieacademie, onderzocht wat de impact is van de dreiging vanuit de georganiseerde criminaliteit op het politiewerk en op politiemensen.

Doodsbedreigingen en stenen door ramen

Honderden agenten en rechercheurs hebben verteld over hun ervaringen met dreiging vanuit de onderwereld. Onder andere doodsbedreigingen, stenen door ramen thuis, foto's van de kinderen tonen, en criminelen die politiemensen thuis bij de voordeur aanspreken komen langs in het rapport.

Het gaat ook om opmerkingen als "Hier ga je last van krijgen", "Ik weet dat je kind op die school zit", of "Ik ken het kenteken van je auto." Sommige politiemensen worden soms zelfs naar huis gevolgd vanaf het politiebureau aan het einde van hun dienst.

Onder het vergrootglas

Het doel van deze bedreigingen is vooral om politiemensen in de wijk op afstand te houden. Ook willen criminelen ervoor zorgen dat de bewuste agenten hen voortaan met rust laten, of om wraak te nemen op een eerdere controle of aanhouding.

Bij de bedreiging van rechercheurs gaat het om het verstoren van lopende opsporingsonderzoeken bij de recherche, als verdachten weten dat ze onder het vergrootglas liggen.

'Ik kom je nog wel eens tegen'

Een agent die te maken kreeg met ernstige bedreigingen vertelt: "Iemand die behoorlijk bekend was in het criminele circuit en zich onaantastbaar voelde, liet duidelijk blijken dat hij niet bang van mij was." De agent wist dat de crimineel waarschijnlijk een vuurwapen had, hij had namelijk al eerder geschoten. Maar de crimineel vloog de agent meteen aan toen hij werd aangesproken. "Hij zei ook: 'Ik kom je nog wel eens tegen.'"

De agent heeft daarvan aangifte gedaan. "Uiteindelijk is die zaak ingestuurd naar het Openbaar Ministerie en toen moest hij verschijnen bij de officier van justitie voor een stevig gesprek." Maar de crimineel kwam niet en er kwam geen vervolg. "Ik denk dat het Openbaar Ministerie dan toch onderschat wat zoiets met de dienders op straat doet."

Meer bedreigingen in Amsterdam

Politiemedewerkers bij basisteams krijgen bijna tweemaal zo vaak met dreiging en intimidatie te maken als rechercheurs in de opsporing. In sommige politieregio's zoals de Landelijke Eenheid, Amsterdam en Oost-Brabant komt dreiging van medewerkers vaker voor.

Het gaat verreweg het meest om directe fysieke bedreiging zonder dat het tot geweld komt. Daarna volgen bedreiging met geweld (zoals mishandelingen) en indirecte bedreigingen zoals telefoontjes, vreemde auto's of personen bij politiemensen thuis.

PTSS

Sommige agenten lopen tegen mentale problemen aan, zeker als de dreiging zo dicht in de privésfeer komt. Traumapsycholoog Vivian Spiertz van ARQ Centrum'45, die aan het onderzoek meewerkte, zegt dat er een risico is dat iemand dan PTSS ontwikkelt.

"Zeker als er sprake is van een lange opbouw en stapeling van gebeurtenissen. Thuis is om te ontspannen, maar als je ook daar met dreiging wordt geconfronteerd, sta je altijd aan. Dan raak je op termijn uitgeput. Zeker als je dan in je melding niet serieus genomen wordt, kun je PTSS krijgen en uitvallen."

Bedreigingen 'horen erbij'

Van de ondervraagde medewerkers die daadwerkelijk dreiging hebben meegemaakt, zegt ongeveer de helft dat dit invloed heeft gehad op de uitoefening van het werk. Tussen de politie en het Openbaar Ministerie bestaan sinds 2010 landelijke afspraken om snel op bedreigingen te reageren.

Maar het lijkt vooral een verborgen probleem. Minder dan een op de drie bedreigde politiemensen meldt het incident bij een leidinggevende. Soms vinden politiemensen het 'erbij horen' of de dreiging niet erg genoeg om ermee naar de chef te stappen. Maar 20 procent doet aangifte van de bedreiging.

Verkleden op het bureau

Politiechef Peije de Meij schrikt van de aantallen. Binnen de politie houdt hij de portefeuille voor geweld tegen politieambtenaren. "We kennen de verhalen en we weten dat het voorkomt, maar je hebt toch de neiging te denken dat het incidenteel is."

De Meij ziet dat niet de politie, maar de mensen zelf doelwit zijn van bedreigingen. "En dat komt harder aan." Hij gaat verder: "Er gaan eigenlijk nog heel weinig politiemensen in uniform naar hun werk. Ze verkleden zich op hun bureau terwijl het vroeger heel normaal was dat je in je uniform naar het werk ging."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.