Een kwart van de politiemensen krijgt tijdens hun loopbaan te maken met bedreiging en intimidatie vanuit de georganiseerde misdaad. Deze incidenten nemen toe in aantal en hevigheid. Het gaat om doelbewuste acties om het politiewerk te verstoren.

Dat blijkt uit het rapport 'Ongekend' dat morgen verschijnt en in handen is van EenVandaag. Criminologen hebben in opdracht van onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, onderdeel van de Politieacademie, onderzocht wat de impact is van de dreiging vanuit de georganiseerde criminaliteit op het politiewerk en op politiemensen.

Doodsbedreigingen en stenen door ramen

Honderden agenten en rechercheurs hebben verteld over hun ervaringen met dreiging vanuit de onderwereld. Onder andere doodsbedreigingen, stenen door ramen thuis, foto's van de kinderen tonen, en criminelen die politiemensen thuis bij de voordeur aanspreken komen langs in het rapport.

Het gaat ook om opmerkingen als "Hier ga je last van krijgen", "Ik weet dat je kind op die school zit", of "Ik ken het kenteken van je auto." Sommige politiemensen worden soms zelfs naar huis gevolgd vanaf het politiebureau aan het einde van hun dienst.

Onder het vergrootglas

Het doel van deze bedreigingen is vooral om politiemensen in de wijk op afstand te houden. Ook willen criminelen ervoor zorgen dat de bewuste agenten hen voortaan met rust laten, of om wraak te nemen op een eerdere controle of aanhouding.

Bij de bedreiging van rechercheurs gaat het om het verstoren van lopende opsporingsonderzoeken bij de recherche, als verdachten weten dat ze onder het vergrootglas liggen.

'Ik kom je nog wel eens tegen'

Een agent die te maken kreeg met ernstige bedreigingen vertelt: "Iemand die behoorlijk bekend was in het criminele circuit en zich onaantastbaar voelde, liet duidelijk blijken dat hij niet bang van mij was." De agent wist dat de crimineel waarschijnlijk een vuurwapen had, hij had namelijk al eerder geschoten. Maar de crimineel vloog de agent meteen aan toen hij werd aangesproken. "Hij zei ook: 'Ik kom je nog wel eens tegen.'"

De agent heeft daarvan aangifte gedaan. "Uiteindelijk is die zaak ingestuurd naar het Openbaar Ministerie en toen moest hij verschijnen bij de officier van justitie voor een stevig gesprek." Maar de crimineel kwam niet en er kwam geen vervolg. "Ik denk dat het Openbaar Ministerie dan toch onderschat wat zoiets met de dienders op straat doet."

Meer bedreigingen in Amsterdam

Politiemedewerkers bij basisteams krijgen bijna tweemaal zo vaak met dreiging en intimidatie te maken als rechercheurs in de opsporing. In sommige politieregio's zoals de Landelijke Eenheid, Amsterdam en Oost-Brabant komt dreiging van medewerkers vaker voor.

Het gaat verreweg het meest om directe fysieke bedreiging zonder dat het tot geweld komt. Daarna volgen bedreiging met geweld (zoals mishandelingen) en indirecte bedreigingen zoals telefoontjes, vreemde auto's of personen bij politiemensen thuis.

PTSS

Sommige agenten lopen tegen mentale problemen aan, zeker als de dreiging zo dicht in de privésfeer komt. Traumapsycholoog Vivian Spiertz van ARQ Centrum'45, die aan het onderzoek meewerkte, zegt dat er een risico is dat iemand dan PTSS ontwikkelt.

"Zeker als er sprake is van een lange opbouw en stapeling van gebeurtenissen. Thuis is om te ontspannen, maar als je ook daar met dreiging wordt geconfronteerd, sta je altijd aan. Dan raak je op termijn uitgeput. Zeker als je dan in je melding niet serieus genomen wordt, kun je PTSS krijgen en uitvallen."

Bedreigingen 'horen erbij'

Van de ondervraagde medewerkers die daadwerkelijk dreiging hebben meegemaakt, zegt ongeveer de helft dat dit invloed heeft gehad op de uitoefening van het werk. Tussen de politie en het Openbaar Ministerie bestaan sinds 2010 landelijke afspraken om snel op bedreigingen te reageren.

Maar het lijkt vooral een verborgen probleem. Minder dan een op de drie bedreigde politiemensen meldt het incident bij een leidinggevende. Soms vinden politiemensen het 'erbij horen' of de dreiging niet erg genoeg om ermee naar de chef te stappen. Maar 20 procent doet aangifte van de bedreiging.

Verkleden op het bureau

Politiechef Peije de Meij schrikt van de aantallen. Binnen de politie houdt hij de portefeuille voor geweld tegen politieambtenaren. "We kennen de verhalen en we weten dat het voorkomt, maar je hebt toch de neiging te denken dat het incidenteel is."

De Meij ziet dat niet de politie, maar de mensen zelf doelwit zijn van bedreigingen. "En dat komt harder aan." Hij gaat verder: "Er gaan eigenlijk nog heel weinig politiemensen in uniform naar hun werk. Ze verkleden zich op hun bureau terwijl het vroeger heel normaal was dat je in je uniform naar het werk ging."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."