Supermarktketens nemen maatregelen vanwege toenemende agressie tegen hun personeel. Geen naamkaartjes, speciale stickers die aanmoedigen om medewerkers met respect te behandelen en bodycams moeten medewerkers beschermen tegen agressieve klanten.

Supermarktketen Albert Heijn neemt maatregelen vanwege toenemende agressie tegen personeel. Per jaar worden er duizend meldingen van mishandeling en bedreiging gemaakt door werknemers als gevolg van een akkefietje met klanten.

Minder tolerant

Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies aan de Universiteit Leiden, legt uit dat de veiligheidsmaatregelen die de Albert Heijn neemt, passen in een bredere trend.

"Met name een trend van een verminderde tolerantie ten opzichte van geweld en gedragingen die lijken op geweld. Die lijken we ook eerder als gewelddadig te bestempelen. Met die verminderde tolerantie groeit ook de roep om extra maatregelen", vertelt Liem.

Nieuwe vormen van criminaliteit

Liem ziet dat er de afgelopen jaren een verschuiving plaatsvindt. Zo is er sinds 2002 een daling van de 'algehele criminaliteit' in Nederland met zo'n 43 procent, en ook in landen om ons heen wordt het veiliger. "Hoe lager het criminaliteitscijfer is, hoe minder geweldscriminaliteit er plaatsvindt, hoe minder tolerant we zijn ten opzichte van het geweld wat er wel plaatsvindt", zegt ze.

Volgens haar ontstaan er nieuwe vormen van criminaliteit, waaronder straatintimidatie en microagressie. Geweld tegen supermarktmedewerkers past hier ook bij.

'Veiligheidsparadox'

De hoogleraar noemt dit een 'veiligheidsparadox'. Ondanks dat de criminaliteit in cijfers is gedaald, is het gevoel van onveiligheid toegenomen. Liem maakt onderscheid tussen de objectieve en subjectieve beleving van veiligheid.

"Onze subjectieve beleving lijkt zo te zijn dat we het onveiliger vinden dan ooit te voeren. Maar als we objectief naar de cijfers kijken is het eigenlijk nog nooit zo veilig geweest als nu", legt ze uit. Het is volgens haar daarom niet uitzonderlijk dat er meer aandacht uitgaat naar de wat minder ernstige vormen van criminaliteit.

'Toename van 150 procent'

Een reden waarom er nu wordt gedacht dat de samenleving gewelddadiger is geworden, is de registratie van criminaliteit. "Als je wat dieper in die cijfers gaat duiken, dan zie je dat het voorheen niet geregistreerd werd. Dus wanneer je iets wel gaat registreren en er is eerst niets, dan ga je dus van 0 naar, laten we zeggen, 150. Dat lijkt op enorme toename", legt Liem uit.

De hoogleraar ziet dat we uitspattingen eerder zijn bestempelen als gewelddadig, en er een verschuiving is in de ernst van gedrag. "Waar we voorheen gedragingen zouden zien als misschien wat vreemd of uitzonderlijk, zijn we er nu sterker de stempel geweld op gaan drukken." Vergeleken met drie à vier decennia geleden zouden we vormen van 'zacht geweld' volgens de hoogleraar eerder tolereren.

In de media uitvergroot

Een factor die bijdraagt aan het uitvergroten van gewelddadige incidenten is de media. Zo ziet de hoogleraar dat het een geliefd onderwerp is tijdens talkshows, podcasts, op nieuwswebsites en in diepgravende interviews.

"Je wordt veel sneller op de hoogte gesteld van tal van dingen die er gebeuren."

Identificeren

Hetzelfde geldt voor de rol van sociale media, waarbij we aan de lopende band worden blootgesteld aan video's, soms ook met gewelddadige incidenten. "Ik denk ook dat we door middel van social media we ons beter kunnen identificeren met de mensen die het overkomt. Met de slachtoffers, met de nabestaanden. En door die identificeerbaarheid kunnen we onszelf als kwetsbaarder gaan zien."

Volgens Liem dragen sociale media daarom bij aan het gevoel dat geweld overal kan gebeuren en 'wij een hypothetisch volgend slachtoffer kunnen worden'.

Geweld in de publieke ruimte

Naast de verminderde tolerantie ten opzichte van geweldsuitingen speelt dus ook het uitvergroten van incidenten in de media een rol in een onveilig gevoel.

Deze publieke verontwaardiging kan er tot slot ook toe leiden dat het op de politieke agenda belandt. Denk bijvoorbeeld aan geweld tegen NS-personeel in het openbaar vervoer en straatintimidatie. "Naarmate daar de roep opkomt vanuit het publiek om daar iets aan te doen, wordt dat vervolgens beter geregistreerd."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."