Op 23 mei mogen we weer naar de stembus. Dit keer voor het Europees Parlement. Hoe werkt die Europese politiek nu precies? Een korte gids, zodat je precies weet waar je aan toe bent als je straks dat stembureau binnenstapt.
1. Waar stemmen we voor?
We stemmen voor de leden van het Europees Parlement. Dat parlement heeft 751 zetels. Elk van de 28 lidstaten van de Europese Unie kiest daar een een deel van. Hoe meer inwoners een land heeft, hoe meer zetels. Duitsland heeft er bijvoorbeeld 96 en het dunbevolkte Letland maar 8. Nederland heeft 26 zetels.
2. Op wie kan ik stemmen?
Als je wilt, kun je gewoon stemmen op de partij waar je al 40 jaar op stemt. Of juist op een nieuwkomer in de Nederlandse politiek. Alle partijen die in de Tweede Kamer zitten, doen ook mee aan de Europese verkiezingen. Er is zelfs een aantal extra opties: De Groenen, van de regio&Piratenpartij, Jezusleeft en Volt Nederland.
3. Hoe zijn de Nederlandse partijen vertegenwoordigd in het Europees Parlement?
De Nederlandse partijen zitten niet bij elkaar in het Europees Parlement. Ze maken deel uit van zogenoemde Europese 'groepen'. In elke groep zitten partijen uit verschillende landen die meestal een beetje op elkaar lijken. Zo heb je bijvoorbeeld de Groenen, waar GroenLinks samen met groene partijen uit andere landen in zit. Het CDA zit in de Europese Volkspartij, net als de partij van Angela Merkel. En de PVV zit in de groep bij de partij van Marine Le Pen.
Door dit systeem blijkt dat de verschillen tussen politieke partijen er op Europees niveau heel anders uit kunnen zien dan op landelijk niveau. Weet je nog dat Klaas Dijkhoff van de VVD Rob Jetten van D66 een 'klimaatdrammer' noemde? In Nederland vliegen ze elkaar wel vaker in de haren, maar in Europa zitten hun partijen gezellig bij elkaar in één groep. Ook opvallend is dat Forum voor Democratie bij de ChristenUnie en SGP in de groep wil in het Europees Parlement.
4. Wie neemt de besluiten in de Europese Unie?
De Europese Unie wordt bestuurd door het Europees Parlement (de gekozen volksvertegenwoordigers), de Europese Commissie (zeg maar het kabinet van de Europese Unie) en de Europese Raad (de Europese regeringsleiders).
Er kan in de EU bijna niks worden besloten zonder dat het Parlement erover stemt. De Europese Commissie maakt voorstellen. Die worden voorgelegd aan het Europees Parlement. Als het Parlement er mee instemt, dan moet de Europese Raad er nog een keer over stemmen voordat een voorstel een wet wordt.
Lees ook
Maar het Europees Parlement en de Europese Raad kunnen de voorstellen ook wijzigen. Als ze dat doen wordt een wetsvoorstel vaak een paar keer heen en weer gepingpongd tussen het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Europese Raad.
5. Stemmen we ook voor een nieuwe president van de Europese Commissie?
Indirect wel. In de Europese Commissie zit één commissaris uit elk land. De president van de Europese Commissie is dus eigenlijk een soort premier. Dat is de machtigste positie binnen de EU. Elke groep in het parlement heeft voor de verkiezingen een eigen 'Spitzenkandidat'. Dat is een Duitse term die in geen enkele andere taal te vertalen is, maar het betekent iets als: topkandidaat.
De kandidaat van de groep die bij de verkiezingen de meeste stemmen krijgt, maakt het meeste kans om de huidige president, Jean-Claude Juncker, op te volgen. Maar als de verkiezingen gewonnen zijn is de Spitzenkandidaat er nog niet helemaal. In de Europese Raad (de vergadering van de leiders van alle EU-landen) moet dan ook nog een meerderheid deze kandidaat steunen. De Raad is verplicht om daarbij rekening te houden met de uitslag van de verkiezingen.
Twee Spitzenkandidaten komen deze keer uit Nederland. Frans Timmermans (namens de sociaaldemocraten) en Bas Eickhout (namens de groenen). Uit peilingen blijkt dat de Europese Volkspartij (Christendemocraten) waarschijnlijk weer de grootste groep gaat worden. De kandidaat van die partij is de Duitser Manfred Weber.
6. Wanneer komt de uitslag?
Als we op de 23ste naar de stembus zijn geweest, moeten we nog een tijdje op onze nagels bijten tot de ontknoping komt. De meeste andere landen stemmen namelijk pas op zondag 26 mei. Die avond zullen de eerste uitslagen bekend worden.
Alleen Nederland en het Verenigd Koninkrijk (ja, want die gaan ondanks het brexit-referendum ook gewoon weer stemmen) stemmen op donderdag. Dit is omdat de regering wil dat zo veel mogelijk mensen naar de stembus gaan. Op vrijdag, zaterdag en zondag zouden bepaalde groepen joden, moslims of christenen kunnen besluiten om niet naar de stembus te gaan.
Lees ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.