Wat de oppositie in geen 20 jaar lukte deed het coronavirus in 4 weken: Vladimir Poetin in verlegenheid brengen. De leider schittert inmiddels door afwezigheid. "Het is voor het eerst dat je barstjes ziet in het imago van Poetin als sterke leider."

Dit hadden hoogtijdagen moeten zijn voor de Russische president Vladimir Poetin. Met een gloednieuw mandaat om onbeperkt door te regeren maakte hij zich op voor een glorieuze hoofdrol bij de militaire parade op 9 mei. Dan wordt de overwinning op Duitsland in WOII gevierd. Het is hét moment voor een leider als Poetin om het volk achter zich te krijgen. Maar door het coronavirus loopt alles anders. De parade gaat niet door, de grondwetswijziging is uitgesteld. En Poetin? Die straalt vooral door afwezigheid.

Bron: rechtenvrij

Niet in paniek maar wel onzichtbaar

Correspondent Joost Bosman vindt het opvallend, een Poetin die nauwelijks zichtbaar was toen duidelijk werd dat ook Rusland getroffen werd door het coronavirus. Er werden zelfs al vergelijkingen getrokken met de dagen na de Duitse inval in Polen. "Toen was Stalin eerst ook 2 weken lang onzichtbaar en onbereikbaar terwijl hij in zijn Datsja voor zich uit zat te staren."

Dat Poetin in paniek is door het virus, is niet waarschijnlijk, denkt Bosman. Wel probeert hij imagoschade te voorkomen. "Hij wil niet geassocieerd worden met slecht nieuws en bemoeit zich daarom niet teveel met deze crisis."

Massaal er op uit

Wat hij wel deed was een toespraak houden waarin hij aankondigde dat er niet gewerkt mocht worden. Beperkende maatregelen noemde hij niet, met als gevolg dat veel Russen het opvatten als een weekje vakantie. En er massaal op uit trokken. "Poetin vermeed het slechte nieuws, waardoor zijn aankondiging van de lockdown door de meeste Russen werd opgevat als een weekje betaalde vakantie", zegt Joost Bosman hierover.

Inmiddels zijn er daarom wel strenge maatregelen getroffen. Door anderen welteverstaan, zoals bijvoorbeeld de burgemeester van Moskou. En in de regio's zijn de gouverneurs aan zet, maar dat zijn niet de meest daadkrachtige bestuurders. Enkelen zijn zelfs eenvoudigweg opgestapt.

Kwaad bloed

Inmiddels duurt de lockdown in Rusland 4 weken. Met name de bedrijven en de zelfstandigen beginnen volgens Bosman te morren. "De ambtenaren krijgen wel betaald, maar er is voor bedrijven nog steeds geen duidelijk plan voor het compenseren van de schade door de de lockdown. Terwijl er wel een noodfonds is waar uit dit betaald zou kunnen worden."

Maar Poetin houdt voorlopig de hand op de knip, weet Bosman. "Misschien ook omdat hij weet dat de olie-inkomsten, de kurk waar heel Rusland op drijft, de komende tijd flink gaan tegenvallen. Intussen liegen de boetes die je kan oplopen als je de lockdownregels overtreedt er niet om. Dat zet natuurlijk kwaad bloed."

Referendum in de ijskast

Een andere tegenvaller voor Poetin is de volksraadpleging die was opgetuigd om de grondwet te wijzigen. Poetin mag zich daardoor in 2024 opnieuw kandidaat stellen als president, en heeft daarmee bijna een oneindig mandaat.

Maar de goedkeuring van het volk via een referendum gepland op 22 april kon -ook al wegens het virus- niet doorgaan. "Dat hele referendum was natuurlijk bij voorbaat een wassen neus maar wel een belangrijk signaal naar de buitenwereld in de zin van: 'Kijk! Het Russische volk wil dit'. En omdat dat nu is uitgesteld moet dat hele plan toch even in de ijskast", vertelt Bosman.

Einde Poetin niet in zicht

Geven deze tegenvallers voor Poetin een sprankje hoop aan de oppositie? "Het is wel voor het eerst dat je barstjes ziet in het imago van Poetin als sterke leider", zegt Bosman. "Maar hij heeft het land, de machtsstructuur en de media nog steeds in een ijzeren greep."

De oppositie vreest volgens Bosman dat dit alles in eerste instantie zal leiden tot nog meer repressie. "Alle kritiek zal hard worden gesmoord. Tegelijkertijd gaat het regime hiermee een soort fuik in, want met harde maatregelen wordt je niet populair. Maar om zelfs maar te denken aan het einde van het tijdperk Poetin, dat zou op dit moment veel te ver gaan."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van de Brits-Oekraïense regisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via veilige routes zoals Polen, Wit-Rusland of Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."