In het verleden was de Noordzee het domein van vissers, maar die leveren steeds meer ruimte in. Voor windmolenparken en natuurgebieden bijvoorbeeld. Garnalenvisser Henk Buitjes ziet zijn werkgebied veranderen en heeft nu ook te maken met stijgende kosten.

"In een paar decennia is de Noordzee veranderd in een industriegebied", zegt garnalenvisser Henk Buitjes.

Vissen om de sores te vergeten

De visser uit Zoutkamp is 4 dagen per week op de Waddenzee, maar vooral de Noordzee te vinden. Als hij eenmaal uit de haven van Lauwersoog is vertrokken, geniet hij met volle teugen, vertelt hij.

"Vissen is leuk, het helpt me de sores te vergeten. Het is het gevoel van vrijheid. Toen ik begon begon met vissen was die vrijheid er echt, maar die is de afgelopen jaren wel ingeperkt."

Overgrootvader verdronken

Henk komt uit een vissersfamilie. "Ik vis mijn hele leven al en ben van de tiende generatie. Mijn zoon hoort bij de elfde generatie vissers in dit gebied. Daar ben ik heel trots op. Mijn overgrootvader is verdronken tijdens een storm en is nooit meer gevonden. Mijn DNA ligt letterlijk in dit gebied, zo voelt dat ook echt."

De bedoeling is dat Henks zoon straks het stokje overneemt. "We zijn trots dat we visserman zijn, dat we al zoveel generaties vissen. We hebben altijd goed op onze zaak gepast."

Last van windmolenparken

Over de toekomst maakt Henk zich wel zorgen. Het aantal activiteiten op de Noordzee neemt toe en vissers hebben het idee dat ook het aantal regels toeneemt. Het zijn natuurgebieden, boorplatforms, kabels op de bodem, de brexit en windparken, waardoor ze zich voelen weggedrukt.

"We hebben de meeste last van windmolenparken, die beslaan kilometers bij kilometers." Die windmolens komen op plaatsen waar Henk eerder garnalen omhoog haalde. "Dat is het wrange. Het zijn zeg maar van die kantjes en randjes, waar we normaal vissen en dan denken ze: daar kunnen we wel een windmolenpark neerzetten."

Nieuwe motor nodig

Maar windmolens zijn niet het enige probleem: de hoge brandstofprijzen vormen de meest recente bedreiging voor de vissers. "Met deze garnalenprijzen blijft er heel weinig over. Niks eigenlijk", vertelt Buitjes. De vissers hebben gevraagd om compensatie van het kabinet, maar die krijgen ze voorlopig niet. Wel kondigde het kabinet een maand geleden aan dat er 444 miljoen euro wordt uitgetrokken om te helpen de vissersvloot te verduurzamen en verkleinen.

Dat is een hard gelag voor Henk Buitjes en zijn zoon, want zij hebben net een nieuw schip gekocht. Ook vissers moeten hun stikstofuitstoot terugbrengen. Dat betekent dat hij voor een nieuwe motor een extra investering moet doen. Naar Henks inschatting komt dat neer op 50.000 tot 100.000 euro. "Ik heb de financiële middelen niet op dit moment, er moeten eerst garnalen worden gevangen."

'Geef ons tijd'

Het vertrouwen in de overheid onder vissers is laag. Ze hebben het gevoel dat ze telkens weer aan nieuwe normen moeten voldoen. Daarom vragen ze om geduld.

Henk: "We willen dat best doen, maar geef ons 4 of 5 jaar de tijd om de motoren aan te passen. Het kan wel, maar het zou fijn zijn als er een beetje meer begrip komt voor onze situatie vanuit de overheid."

Elektriciteitsfabriek van Europa

Klimaatminister Rob Jetten is verantwoordelijk voor het aanwijzen van de locaties van windparken. Hij erkent dat het door de toenemende windmolens drukker wordt op de Noordzee en er onder anderen voor vissers minder ruimte komt.

"De Noordzee wordt de elektriciteitsfabriek van Europa. Dat betekent ook dat we met de visserijsector moeten kijken hoe ze moeten veranderen, zodat ze nog wel een goede boterham kunnen verdienen."

'Zoveel mogelijk helpen'

Beloften dat vissers als Henk meer tijd krijgen om zich aan te passen en de duurzame investeringen ook te kunnen betalen, doet Jetten niet. "We zullen de komende jaren over moeten stappen op schonere brandstoffen. Daar gaan we fors in investeren", zegt hij.

"We moeten samen kijken naar hoe we stappen kunnen maken en hoe we de komende 10, 20 jaar een gezonde visserijsector hebben. We willen zoveel mogelijk helpen om aanschaf van nieuwe motoren te ondersteunen."

'Desnoods vissen onder Duitse vlag'

De komende maanden zijn om nog meer redenen belangrijk voor de toekomst van vader en zoon Buitjes. Ze moeten namelijk een nieuwe natuurbeschermingsvergunning aanvragen om in de Natura 2000-gebieden te mogen vissen. "In wezen heb ik wel vertrouwen in een nieuwe vergunning, maar dat stikstofverhaal komt er nog even bij, zeg maar."

Vergunning of niet, stoppen met vissen komt niet bij Henk op. "We kunnen nog altijd buiten de Natura 2000-gebieden vissen, dan gaan we richting Duitsland. Dit hebben we al een keer besproken binnen ons gezin. Ik denk dat ik dan een een Duitse vergunning ga aanvragen en dat dit schip dan geen Zoutkamper meer is, maar een Duitser. Dan kan ik in elk geval visser blijven en dan maar onder Duitse vlag. Ze krijgen mij niet van het water."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.