Twee zeelieden uit Indonesië en de Filipijnen stappen naar het College voor de Rechten van de Mens. Ze zijn al jaren in dienst van Nederlandse scheepvaart- en cruisebedrijven, maar krijgen voor hetzelfde werk minder betaald dan hun Nederlandse collega's.

De zeelieden verdienen soms bijna twee derde minder dan hun collega's uit Nederland en andere Europese landen, terwijl ze precies hetzelfde werk doen.

Vrijgesteld van cao

Het verschil in betaling is opgenomen in de cao's. Zeelieden uit Indonesië en de Filipijnen zijn uitgezonderd van de collectieve arbeidsovereenkomsten die gelden voor hun Nederlandse collega's en collega's uit landen als Rusland en China, en die hun rechten beschermen.

De Nederlandse overheid staat al jaren toe dat Indonesische en Filipijnse zeevarenden expliciet worden vrijgesteld van de cao voor zeelieden die onder Nederlandse vlag varen.

'Moeten gelijk behandeld worden'

Dat betekent dat de zeelieden uit de Filipijnen en Indonesië niet alleen minder betaald krijgen dan collega's uit andere landen, maar ook dat hun arbeidsvoorwaarden verschillend zijn, vertelt advocaat Frank Peters. Hij staat de Indonesische en Filipijnse mannen bij, samen met de Equal Justice Equal Pay Foundation. "Ze maken vaak langere dagen en moeten meer werk verrichten dan hun Nederlandse collega's."

Volgens Peters is er sprake van 'ongeoorloofde discriminatie', wat in strijd is met de Algemene wet gelijke behandeling. "Deze mannen moeten gelijk behandeld worden, ze werken op hetzelfde schip en doen hetzelfde werk dus moeten ze ook hetzelfde geld verdienen", zegt Peters. "Het is volstrekt onrechtvaardig dat als jij als kok naast een Roemeen of een Litouwer staat te werken je de helft minder verdient."

Appels en peren vergelijken

De rederijen vinden dat de woonkosten in de landen waar de twee zeelieden vandaan komen substantieel lager zijn dan in Europa, het zogenaamde 'woonlandprincipe'. Dus het is volgens hun logisch dat bemanningsleden uit de Filipijnen en Indonesië een lager loon ontvangen dan hun collega's uit Europa. "Er is geen sprake van discriminatie. Wij vinden dat er in dit geval appels met peren worden vergeleken", vertelt Annet Koster, directeur van de branchevereniging KVNR.

"Het werk is wel hetzelfde maar het woonland is anders", legt ze uit. "Er is sprake van een ander prijspeil, de kosten van het levensonderhoud is heel anders. Een zeeman verdient 6 tot 7 keer meer dan een medewerker op kantoor in het thuisland."

Indirecte discriminatie

"In 1997 heeft het College voor de Rechten van de Mens al eens naar deze zaak gekeken", vertelt Peters. "Toen was het kantje boord en werd er geoordeeld dat de ongelijke beloning rechtmatig was. Maar ik denk dat het nu niet stand gaat houden." Hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp kijkt ook met interesse naar deze zaak. "Je mag niet discrimineren op nationaliteit of ras. Maar dat gebeurt hier niet, er wordt onderscheid gemaakt naar woonplaats."

"Dat heet indirecte discriminatie en dan moet je met goede argumenten komen om dat te rechtvaardigen", zegt hij. Er is volgens hem in 27 jaar wel wat veranderd. "Er is een ontwikkeling ingezet op het gebied van gelijke behandeling. Er is meer Europese wetgeving. We vinden het vreemder dan toen dat mensen die precies hetzelfde werk doen verschillend worden beloond."

11.000 zeevarenden

Het kan nog een paar maanden duren voordat het College voor de Rechten van de Mens uitspraak doet. Wat kunnen de consequenties daarvan zijn voor de rederijen? Advocaat Peters: "Als de uitspraak van het College in het voordeel is van deze zeelieden dan is die bindend voor hen. Maar er zijn verstrekkende gevolgen, we denken dat alle zeevarenden uit Filipijnen en Indonesië een beroep kunnen doen op de behandeling die we voor deze mannen vragen."

Het gaat ook om veel mensen. Zo'n 80 procent van de lagere rangen op Nederlandse schepen, daar vallen bijvoorbeeld koks en matrozen onder, komt van de Filipijnen en Indonesië. Tussen 2019 en 2022 waren ongeveer 11.000 zeevarenden op Nederlandse schepen Filipijns of Indonesisch.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."