Waterleidingbedrijf Vitens wil dat er verplichte maatregelen komen bij nieuwbouw- en renovatieprojecten om te besparen op drinkwater. Een goede zaak, volgens universitair docent Niko Wanders. Maar er moet volgens hem nog veel meer gebeuren.

Onze drinkwatervoorziening komt steeds verder onder druk te staan. Voor drinkwaterbedrijven wordt het moeilijker om voldoende schoon drinkwater te leveren, zeker in periodes van droogte. Als we op korte termijn geen maatregelen nemen, krijgen we vanaf 2030 volgens het RIVM met échte tekorten te maken.

Verplicht regenwater gebruiken

Waterleidingbedrijf Vitens wil daarom nu actie: een verplichting voor nieuwbouwprojecten om regenwater te gebruiken voor de watervoorziening. Al het water dat we in Nederland thuis gebruiken is nu schoon drinkwater, terwijl dat lang niet altijd nodig is.

Bijvoorbeeld in België is het al verplicht dat elk nieuwbouwhuis een regenwaterput van minstens 5000 liter heeft. Niko Wanders is universitair docent hydrologie aan de Universiteit Utrecht en is voorstander van de oproep van Vitens. "Het is sowieso goed om op het watergebruik bij consumenten te besparen. Als we dat kunnen bereiken door bijvoorbeeld regenwater te gebruiken voor onze wc's, lijkt me dat een goed idee."

Moeilijk bij bestaande huizen

Bij nieuwbouwhuizen, zoals Vitens voorstelt, is dat volgens hem ook zeker haalbaar. Bij bestaande huizen ligt dat anders. "Als je een bestaand huis hebt, dan zou je muren moeten openbreken om waterleidingen opnieuw door je huis te trekken. Dat is natuurlijk best wel ingrijpend en dat kost gewoon een hoop moeite, tijd en geld."

"In nieuwbouw zou het wel kunnen, maar er zijn op dit moment dus nog geen regels of verplichtingen om dat te doen."

Hoger watertarief

Naast regenwater gebruiken, zijn er volgens Wanders nog meer maatregelen te bedenken om de druk op ons drinkwater te verlichten. "Waar je aan kunt denken, is het watertarief verhogen, maar dan met name voor de grootverbruikers."

"Dus dat we wel ons dagelijks water hebben om te douchen, eten te koken en te drinken, maar als ik elke dag mijn tuin water zou willen water geven of een groot zwembad wil vullen, dat ik daar dan extra voor zou betalen."

Verbod

Ook kan er volgens de universitair docent gedacht worden aan een verbod op het verbruiken van veel water als er droogte en waterschaarste is. "Op dit moment kan dat in andere landen om ons heen wel. Maar in Nederland kunnen we in principe onze auto's blijven wassen met drinkwater, of ons gazon ermee blijven besproeien."

"Dat is een beetje zonde als je ziet dat er zoveel druk op staat in dat soort droge tijden." Waarom dat verbod er nog niet is, komt volgens Wanders omdat we in ons land gewend zijn veel water te hebben. "Maar ook al zien we overal water om ons heen, lang niet al dat water is geschikt voor drinkwater. En dat maakt het juist zo'n uitdaging."

Andere bronnen

Naast dit soort maatregelen voor consumenten, kunnen er volgens Wanders ook nog andere dingen worden gedaan om drinkwater voor de toekomst veilig te stellen. "Het is vooral zaak te kijken of we vanuit meerdere bronnen dat drinkwater kunnen halen. Nu halen bedrijven als Vitens het vooral uit grondwater, maar als dat heel laag staat ben je kwetsbaar."

Daarom wordt er ook steeds meer gekeken naar het gebruik van bijvoorbeeld oppervlaktewater. "En hetzelfde geldt voor het gebruik van afvalwater, dus water dat uit de waterzuiveringsinstallaties komt. Hoe kun je dat nog gebruiken? Waarschijnlijk niet als drinkwater, maar misschien wel voor boeren om te irrigeren." We zijn daar volgens Wanders nog niet, maar een optie is het wel.

Komende zomer

Moeten we de komende zomer weer problemen met drinkwatertekorten verwachten? Volgens Wanders is dat nog moeilijk te zeggen. "Wordt het heel warm, dan gaan we als Nederlanders veel meer water gebruiken. Dus dan zal er meer druk staan op het watersysteem."

"Het goede nieuws is dat op dit moment de grondwaterstanden heel hoog staan. Ik verwacht dus niet 1, 2, 3 acute problemen, maar als het een extreem droge zomer wordt, kan die voorraad alsnog heel hard naar beneden gaan. Maar met name de structurele problemen op de lange termijn, dat is een van de grootste uitdagingen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."