De politie telt steeds meer geweldsincidenten die plaatsvinden omdat de familie-eer geschonden zou zijn. Celal kreeg als 15-jarige de opdracht van zijn familieleden om de dood van twee neven te wreken. "Het voelde zeer eervol."

Iemand die als geen ander weet hoe zwaar de eer van de familie kan wegen, is Celal Altuntas. Hij groeide op in het oosten van Turkije en vluchtte begin jaren 90 naar Nederland.

'Jij gaat het doen'

Toen twee van Celals neven werden vermoord, kwam zijn familie in spoedberaad bijeen. Alle ogen richtten zich op Celal, die toen net 15 was. Hij werd aangewezen als de persoon die de eer van de familie moest herstellen.

"We zaten bij elkaar in de woonkamer, en uiteindelijk viel de keuze op mij. Ze zeiden: 'Celal jij gaat het doen.' Ik had geen keuze. Ik moest twee mensen uit die andere familie doden om de eer te herstellen van mijn eigen familie."

'Het voelde zeer eervol'

Volgens Celal was het logisch dat de familie bij hem uitkwam. "De reden dat ze mij aanwezen was dat ik geen hoofdkostwinnaar was en geen gezin moest onderhouden. En ik was minderjarig, dat speelde ook mee. Ik zou een veel lagere straf krijgen. Dus zo bekeken, lag de keuze voor mij voor de hand."

Bovendien zou het uitvoeren van deze daad hem ook veel positiefs voor de toekomst brengen, dacht Celal. "Het voelde zeer eervol. Mijn aanzien binnen de gemeenschap zou enorm gestegen zijn, mijn vrienden zouden mij met andere ogen bekijken. Ik zou waarschijnlijk ook een mooie vrouw krijgen. Kortom, vanuit mijn perspectief zag mijn leven er heel mooi uit."

Geld inzamelen

Alles leek geregeld, maar de vader van Celal stelde wel nog één voorwaarde aan de rest van de familie. Zij moesten voldoende geld inzamelen om Celal te kunnen onderhouden op het moment dat hij uit de gevangenis zou komen.

"Op het laatste moment ging het moordplan toch niet door. Het ketste af op geld. Ik zou de eer van de familie herstellen, maar daar moest wel een financiële compensatie tegenover staan. Maar daar bleken de andere familieleden niet toe bereid. Dus kon mijn vader er niet mee instemmen."

'Eerwraak is eermoord'

Inmiddels woont Celal meer dan 30 jaar in Nederland. Hij kijkt nu heel anders naar eergerelateerd geweld dan hij deed als 15-jarige. Hij werkt als deskundige op het gebied van eergerelateerd geweld en wordt door officiële instanties geregeld om raad gevraagd. Hij ergert zich eraan dat nog steeds de term 'eerwraak' wordt gebruikt in de media.

"Vervang de term 'eerwraak' voor 'eermoord'. Want je neemt geen wraak, maar je begaat een moord. Als je het eerwraak blijft noemen, dan keur je het indirect goed. En misschien wel belangrijker, berecht het vooral ook als moord."

Politici 'naïef'

Celal is kritisch over hoe Nederlandse politici spreken over de aanpak van eergerelateerd geweld. Hij noemt het 'naïef' dat wordt gedacht dat zoiets als eergerelateerd geweld uitgebannen kan worden door het 'even in een inburgeringscursus aan de orde te stellen'.

"Het is onrealistisch te denken dat mensen in korte tijd volledig afstand zullen doen hiervan. Het gaat echt om een zeer ingewikkeld psychologisch proces", vertelt Celal uit ervaring. "Daar kan een inburgeringscursus hooguit een bescheiden rol in spelen. Daar heb je echt intensieve en langdurige andere hulp bij nodig."

'Wel eer, geen geweld'

Volgens de ervaringsdeskundige vergt de aanpak van dit soort 'eerzaken' een heel specifieke aanpak. En is het belangrijk om echt te begrijpen hoe zwaar de familie-eer kan wegen binnen bepaalde culturen.

"Je moet het gevoel van eer zeer serieus nemen. Dus niet meteen zeggen dat wat mensen geloven fout is. Nee, je moet hen er juist van overtuigen dat er andere middelen - zonder geweld - zijn om de eer te herstellen. Dat noem ik kortweg 'wel eer, geen geweld'. Het kost echt tijd voordat mensen afstand nemen van bepaalde codes en waarden die zo diep ingesleten zijn."

Celal moest als 15-jarige twee mensen doden om familie-eer te 'herstellen', maar het ging niet door: 'Mijn aanzien zou enorm gestegen zijn'

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Staatsschuld

PVV en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als 'met onbekende bestemming vertrokken' geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."