Burgemeesters zijn steeds meer het gezicht in de strijd tegen lokale criminaliteit. Daardoor zijn ze vaker het mikpunt van intimidatie. "Het jaagt mijn gezin angst aan." Tientallen burgemeesters vertellen EenVandaag over de impact.

Bedreigingen met de dood, lek gestoken autobanden, aanrijdingen en inbraak. EenVandaag ondervroeg 120 burgemeesters door heel Nederland over hun ervaringen met intimidatie door het criminele circuit. Dit is een aantal reacties.

'Ik weet waar je kinderen naar school gaan'

In het merendeel van de gevallen betreft het verbale intimidatie, maar ook dat heeft veel impact. "Ik heb al meerdere serieuze bedreigingen meegemaakt: dat ze weten waar mijn kinderen naar school gaan en dat ze die wel eens flink aan het schrikken zullen maken."

In onze gemeente is vorig jaar een mega XTC-lab opgerold waar 900.000 pillen per dag werden gemaakt, met een marktwaarde van 5 euro per stuk.

Vrijwel geen enkele burgemeester geeft aan dat de intimidatie zijn of haar handelen heeft beperkt of besluitvorming heeft beïnvloed. Wel heeft het effect op het gezin en wakkert het onrust aan. Een burgemeester in Noord-Brabant vertelt dat hij minstens 14 dreigbrieven heeft gehad en ook persoonlijk is bedreigd. "Teksten als: 'Je krijgt een kogel door je kop'. Ik slaap er niet minder van. Maar als mijn gezin er last van krijgt, dat is echt een brug te ver."

Een andere burgemeester vertelt: "In een schriftelijke bedreiging werd expliciet de naam van mijn echtgenote gemeld. Er zijn direct veiligheidsmaatregelen getroffen. De impact op mijn partner is groot en dat vind ik ongelofelijk naar."

In een schriftelijke bedreiging werd expliciet de naam van mijn echtgenote gemeld. Er zijn direct veiligheidsmaatregelen getroffen.

Aantal ernstige incidenten neemt toe

Intimidatie maakt eenzaam. "Ik kan er thuis niet of slechts weinig over kwijt omdat het mijn gezin angst aanjaagt," aldus een burgemeester. Een ander zegt: "Ik ben veel alerter op de omgeving, ik kijk letterlijk meer om me heen en ben afstandelijker in contacten."

Ook zwartmakerij en bedreigingen via sociale media komen vaker voor. Burgemeester Rob Posthumus van Koggenland werd via sociale media bedreigd. Hij zou 'vergast' en 'geruimd' moeten worden. De impact is groot: soms worden er in samenspraak met justitie en politie extra veiligheidsmaatregelen genomen. Burgemeesters duiken onder, of er worden maatregelen genomen rondom het huis: "Ik heb nu meerdere alarmknoppen thuis en er zijn camera's geplaatst."

Liesbeth Spies van het Genootschap van Burgemeesters maakt zich zorgen. "Het aantal ernstige incidenten neemt de laatste jaren toe. Dat maakt dat het functioneren van de burgemeester in dit mooie ambt steeds ingewikkelder wordt."

Georganiseerde criminaliteit neemt toe: 'Drugscriminalteit loopt de spuigaten uit'

97 procent van de burgemeesters die meededen aan het onderzoek heeft te maken met georganiseerde criminaliteit in hun gemeente. Met name drugscriminaliteit is de laatste tijd in opkomst: vrijwel alle burgemeesters geven aan dat het speelt in hun gemeente. Denk aan hennepkwekerijen of de productie van XTC.

Deze laboratoria zorgen voor ernstige milieuschade: "We hebben te maken met regelmatige dumpingen van drugsafval in ons buitengebied", aldus een burgemeester. "Het gaat dan om lekke vaten en brengt veel kosten met zich mee om het op te ruimen."

Meer drugspanden gesloten

Niet alleen in Brabant en Limburg, gemeenten die de meeste overlast van drugs ondervinden, is er sprake van drugscriminaliteit. Ook in de provincies Noord- en Zuid-Holland rukt het op. Zo schat burgemeester Koen Schuiling van Den Helder in dat hij iedere twee à drie weken wel een drugspand laat sluiten. "In onze kleine gemeente, met circa 55.000 inwoners, is dat verschrikkelijk vaak."

Ook andere burgemeesters moeten steeds vaker drugspanden sluiten. "Ik heb dit jaar al meer panden gesloten waar in drugs gehandeld werd dan in de afgelopen twee jaar bij elkaar."

Ik geef iedere 2 à 3 weken wel opdracht een drugspand te sluiten. In onze kleine gemeente is dat verschrikkelijk vaak.

Roep om extra politiecapaciteit: 'Zet anders Defensie in'

Wat moet er gebeuren om de criminaliteit een halt toe te roepen? "We moeten niet langer gedogen en gewoon hard aanpakken", stelt een burgemeester. Dat wordt volgens de burgemeesters op dit moment belemmerd doordat justitie en de politie nu te weinig capaciteit hebben om op te treden. "Het duurt mij allemaal te lang," zegt er een. "We kunnen het ons niet veroorloven om nog langer weg te kijken, maar kunnen nu niet alles aanpakken wat we weten."

Ook burgemeester Wilma Delissen-van Tongerlo van Peel en Maas merkt dit: "We hebben veel meer opsporingscapaciteit nodig, daar lopen zaken nu vaak op stuk." In leegstaande panden in het buitengebied komen ze in haar gemeente regelmatig hennepkwekerijen tegen. Delissen-van Tongerlo pleit voor drastischer maatregelen. "Alleen met de beschikbare politie gaan we het niet redden. Het wordt tijd dat we ook andere partijen gaan inzetten, bijvoorbeeld Defensie. Het leger heeft ook veel goede apparatuur die we voor de opsporing kunnen inzetten."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.