Op IDFA draait de documentaire De Claim - zoektocht naar roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog van regisseur Ditteke Mensink. De film draait om het ontroerende verhaal van een erfgenaam van een Holocaustslachtoffer die een claim doet op een door de nazi’s geroofd schilderij dat nu in Museum Arnhem hangt.
De documentaire laat zien hoe moeilijk het is om een claim toegekend te krijgen. Want hoe bewijs je meer dan zeventig jaar na dato dat het schilderij in Arnhem het kunstwerk is dat boven opa’s buffetkast hing, als je alleen uit de jeugdherinneringen van je vader kan putten? Het is een pijnlijk gebeuren wanneer je na een lange zoektocht en het doorspitten van vele dossiers uiteindelijk het schilderij niet terugkrijgt. Het geclaimde kunstobject heeft veel betekenis: het is verbonden met de verwerking van een traumatisch oorlogsverleden.
Emotionele genoegdoening
De documentaire biedt tevens een unieke inkijk in de werkwijze van de internationaal befaamde Restitutiecommissie die de aanspraken op nazi-roofkunst moet onderzoeken. Opgericht in 2001 met de uitdrukkelijke bedoeling om meer kunst terug te geven. Er moest meer recht gedaan worden aan de claimanten en rekening gehouden worden met het oorlogsleed wat hun familie is aangedaan. Temeer omdat Nederland zich na de oorlog kil, harteloos en bureaucratisch had opgesteld. Een strikt juridische aanpak was niet gewenst, want dan zouden veel zaken stuklopen omdat ze al verjaard zijn. De Restitutie Commissie stelde emotionele genoegdoening voor de oorlogsgetroffenen centraal.
Kritiek
Des te schrijnender dat er de laatste jaren zoveel kritiek is op hun werkwijze. In EenVandaag een gesprek met een van de eisers uit de documentaire, Lion Tokkie, wiens claim is afgewezen. Zijn ervaring met de Commissie noemt hij stuitend. De leden zijn ontoegankelijk, hun werkwijze is niet transparant en de benadering is kil en formalistisch.
Ook een gesprek met Tabitha Oost die bezig is met een promotie-onderzoek naar het functioneren van de Restitutiecommissie. Het orgaan bevindt zich volgens haar in een lastige spagaat: enerzijds recht doen aan de claimanten door emotionele genoegdoening maar tegelijkertijd wel hard juridisch eigendomsbewijs vereisen. Ook zijn de taken van onderzoek en advies niet goed gescheiden waardoor in ieder geval de schijn van partijdigheid wordt gewekt. De Restitutiecommissie zelf geeft een schriftelijke reactie.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.