meer NPO start

Zijn bij een volgende pandemie meer doden onder verstandelijk beperkten te voorkomen? 'Het leven is niet zonder risico's'

Zijn bij een volgende pandemie meer doden onder verstandelijk beperkten te voorkomen? 'Het leven is niet zonder risico's'
Beeld ter illustratie
Bron: ANP

Tijdens de coronapandemie zijn er vier keer zoveel mensen met een verstandelijke beperking overleden als bij de doorsnee bevolking, bleek deze maand uit onderzoek van het Radboudumc. Is dat een volgende keer te voorkomen? "Fysieke aanraking is nodig."

Want stel dat je zo beperkt bent dat je alleen maar via fysieke aanrakingen kan communiceren, dan is de vraag of je wel in quarantaine of isolatie kan.

'Geen eens een knuffel'

Michel van Mullem woont en werkt in een leefgemeenschap van zorggroep 's Heeren Loo. Hij voelde zich erg eenzaam tijdens de pandemie. "Het was een rotperiode, je mocht niks", vertelt hij. "Je kon in het begin zelfs geen bezoek ontvangen. Later wel, maar toen was iedereen helemaal ingepakt en kon je elkaar niet eens knuffel geven. Ik vond dat echt heel erg."

Nederland telt ongeveer 400 duizend mensen met een verstandelijke beperking. Het niveau is heel verschillend. Er vallen mensen onder die op baby- of peuterniveau functioneren, maar ook mensen zoals Michel die zelfstandig wonen en werken in een woongroep. "Ik ben ook erg bang geweest om corona te krijgen. Maar ik durfde dat niet te zeggen, omdat ik dan dacht ik dat ik juist heel ziek zou worden. Maar dat is gelukkig niet gebeurd."

Groter verschil

Epidemioloog Maarten Cuypers is als onderzoeker verbonden aan het Radboudumc in Nijmegen. Hij heeft onderzoek gedaan onder mensen met een verstandelijke beperking in de coronaperiode."Mensen met een verstandelijke beperking hebben sowieso een hogere kans op overlijden in vergelijking met de algemene bevolking", zegt hij.

De levensverwachting van mensen met een verstandelijke beperking is gemiddeld 15 jaar lager, vertelt Cuypers. "Dat komt vaak door onderliggend lijden zoals diabetes, overgewicht of een zwak hart. Maar dat verschil nam aanzienlijk toe tijdens de pandemie", zegt hij. "Mensen met een verstandelijke beperking zijn door onderliggend lijden ook extra kwetsbaar voor corona."

Bekijk ook

Eenzaamheid

Maar het voorkomen van corona en het naleven van de basisregels is moeilijker bij verstandelijk beperkte mensen, zegt Cuypers. "Binnen instellingen en woongroepen is er namelijk een verhoogd risico op besmetting door de vele nauwe contacten."

's Heeren Loo heeft zulke woongroepen. Door het hele land verlenen 17 duizend medewerkers van de zorggroep zorg aan 15 duizend cliënten. "De epidemie heeft een grote impact gehad op onze bewoners", vertelt lid van de Raad van Bestuur Ageeth Ouwehand. "Veel van hebben zich enorm eenzaam gevoeld."

Bekijk hier de reportage

Meewegen

"Het is erg moeilijk afstand te houden van mensen die functioneren op het niveau van een 1-jarige. Dat kan eigenlijk helemaal niet", zegt Ouwehand. "Fysieke aanrakingen zijn dan de enige manier van contact. Op die manier communiceer je met elkaar."

Vanwege de situatie tijdens de coronapandemie zijn er de afgelopen maanden 'morele beraden' geweest bij 's Heeren Loo. Alle betrokkenen zoals cliënten, medewerkers en familie gingen met elkaar in gesprek. Wat is er goed en wat is er niet goed gegaan? "De morele vraag is, is gezondheid de hoogste waarde of zijn er ook andere waarden zoals veiligheid, nabijheid en zingeving? Hoe weeg je die mee in je beslissingen?" zegt arts Verstandelijke Gehandicapten Talitha van den Heuvel bij 's Heeren Loo.

'Voelde me een gedetineerde'

"Als een cliënt alleen maar fysiek kan communiceren, wat gebeurt er dan met die cliënt als de medewerker helemaal is ingepakt en een mondkapje draagt? Hoe communiceer je dan als je iemands gezicht meer kan zien? Dat is voor bepaalde cliënten zeer beangstigend. Ik heb daar echt mee geworsteld tijdens corona", zegt Van den Heuvel.

Michel voelde zich vaak machteloos. "En dan werd ik heel boos, maar ik durfde dat niet te uiten. Dan ging het koken in mijn hoofd. Het was heel naar naar", zegt hij. "Ik voelde me gewoon een gedetineerde. Onschuldig gestraft, want ik had helemaal niks gedaan."

Bekijk ook

Beheersing

Het data-onderzoek van epidemioloog Maarten Cuypers is belangrijk voor de toekomst. Voor het eerst is de hele, zeer diverse, groep verstandelijk beperkten in kaart gebracht. Als er opnieuw een gezondheidscrisis uitbreekt kunnen deze mensen niet over het hoofd worden gezien.

"Maar er als er maatregelen genomen moeten worden, zal er maatwerk geleverd moeten worden", zegt Ouwehand van de Raad van Bestuur van 's Heeren Loo. "Ik heb veel verdriet gezien, maar we hebben ook geleerd. Stel dat er opnieuw een pandemie uitbreekt, dan verwacht ik dat er niet meer alleen lineair vanuit beheersing wordt gedacht."

Niet zonder risico's

En dat is daarmee ook haar boodschap aan de overheid. "Andere waarden moeten we net zo hard laten meewegen. Er kleven risico's aan, maar het leven is nu eenmaal niet zonder risico's."

Ouwehand: "Je kunt de kans op infectie wel verkleinen, maar als iemand ongelukkig alleen op een kamertje zit en depressief en angstig wordt, dan weet ik niet of wij het juiste doen."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Er worden meer Palestijnen dan Israëliërs vrijgelaten, hoe komt dat? 'Israël doet alles om ze terug te krijgen'

De eerste fase van het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas is bijna voltooid. De afgelopen maand ruilden de twee partijen gevangenen en gijzelaars uit. Maar tot nu toe komen hierbij meer Palestijnen dan Israëliërs vrij.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom het inreisverbod voor de omstreden islamitische predikers werd teruggedraaid

Waarom het inreisverbod voor de omstreden islamitische predikers werd teruggedraaid
Bron: ANP

Drie buitenlandse islamitische predikers die een inreisverbod kregen, zijn dit weekend toch welkom op de Ramadan Expo. De rechtbank in Den Haag heeft het besluit om de drie te weren, teruggedraaid. Ministers Faber en Van Weel zijn hier niet blij mee.

Het gaat om predikers Ali Hammuda, Mohamed Hijab en Abu Bakr Zoud. De drie staan dit weekend - tot groot ongenoegen van asielminister Marjolein Faber en de minister van Justitie en Veiligheid, David van Weel - op de sprekerslijst van de Ramadan Expo. Een groot islamitisch evenement in Utrecht.

Inreisverbod teruggedraaid

Faber (PVV) en Van Weel (VVD) wilden een inreisverbod voor de omstreden predikers vanwege 'verwerpelijke uitspraken in het verleden over onder meer vrouwen en homo's'. Ze zouden 'haatpredikers' zijn.

Maar afgelopen donderdag bleek dat de rechter vond dat de ministers onvoldoende duidelijk hebben gemaakt waarom de sprekers toegang moet worden geweigerd. Het inreisverbod werd daarom, twee dagen voor het evenement, teruggedraaid.

Bekijk ook

Ministers waren niet duidelijk

Deze beslissing werd niet genomen omdat de rechter ervan overtuigd is dat de drie mannen geen haatpredikers zouden zijn, maar omdat de ministers onvoldoende kunnen onderbouwen waarom toegang moet worden geweigerd.

"Dus misschien zijn het haatpredikers, misschien zijn het zeer radicale types, maar daar ging de uitspraak niet over", legt Maurits Berger uit. Hij is arabist en hoogleraar Islam en het Westen, aan de universiteit Leiden. "De ministers hadden duidelijker moet zijn over waarom een inreisverbod nodig is."

'Voor het eerst zo'n rechtszaak'

Het verzoek om een verbod voor islam-predikers is niks nieuws. Opeenvolgende kabinetten doen dat al zo'n 30 jaar, weet de hoogleraar. Maar deze keer heeft de stichting die de Ramadan Expo organiseert het inreisverbod voorgelegd aan de rechter. En dat is nieuw.

"Voor zover ik weet is dit voor het eerst, dat een moslimorganisatie een rechtszaak heeft aangespannen tegen deze beslissing. En de rechter heeft ze in het gelijk gesteld."

Onder een vergrootglas

De vraag is of we ons in Nederland net zo druk maken bij een orthodox christelijk of joods evenement. "Nee", zegt de hoogleraar. "Dat ligt anders. Omdat dat op de een of andere manier bekend of vertrouwd voelt. Een islamitisch event ligt snel onder het vergrootglas."

"Als moslims orthodox zijn worden ze vrij snel bestempeld als radicaal. De gedachte is dat een radicale moslim kan afglijden naar extremisme. Iemand die bommen kan gaan gooien." Daar zijn mensen bang voor. "Maar inmiddels is uit onderzoek wel duidelijk dat die glijdende schaal er niet is", vertelt Berger.

Waarom het inreisverbod voor islamitische predikers werd teruggedraaid

Geen theologische elite in Nederland

De drie islamitische predikers, die nu dus wel welkom zijn in Nederland, komen uit Engeland en Australië. Waarom is het nodig om sprekers uit het buitenland te halen als het zoveel 'juridisch gedoe' veroorzaakt? "Omdat Nederland nog weinig theologisch geschoolde islamistische deskundigen heeft", antwoordt de hoogleraar.

"We hebben het nu over de tweede en derde generatie moslims. De eerste generatie waren gastarbeiders, daar zat geen theologische elite bij", zegt Berger. "Deze huidige generatie is veel religieuzer. Jongeren van nu vinden geen antwoorden in Nederland en nodigen daarom sprekers uit de VS, Engeland en Australië uit. Daar zijn in een vroeg stadium al hoger opgeleiden naar toe gegaan, inclusief theologen. Hier kwamen vooral mensen met weinig opleiding."

Nederlandse imams

Inmiddels zijn er wel Nederlandse jonge imams die de maatschappij goed kennen en verbonden zijn met de samenleving. "Theologisch zijn ze goed onderlegd. Ze hebben hun opleiding in het buitenland gehad bij gerenommeerde islamitische instellingen", weet Berger. Maar de organisatie achter Ramadan Expo noemt zich orthodox en nodigt dus vooral orthodoxe types uit.

"Er zijn zeker ook liberale stromingen in de islam. Bij alle religies zitten mensen in elkaars vaarwater en zijn ze het oneens", vertelt Berger hierover. "Dan beginnen ze een eigen kerk of synagoge. Bij moslims zie je dat ook. In die zin zijn ze perfect geïntegreerd in Nederland. Er is veel verschil van mening."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant