Een doorsnee jeugd had Lizzy (22) niet bepaald. Ze groeide op met verstandelijk beperkte ouders. Doordat er nauwelijks hulp van buitenaf was, voelde ze zich vaak niet gehoord. Nu wil ze kinderen in soortgelijke situaties helpen.

"Hoe was het op school, heb je nog huiswerk?" Voor veel ouders zijn dit soort vragen vanzelfsprekend, maar niet voor die van Lizzy Rothert. Doordat haar ouders licht verstandelijk beperkt zijn, had zij vaak het gevoel dat zij voor hen moest zorgen in plaats van andersom. Die periode heeft er flink ingehakt.

Veel koekjes en geen huiswerk

In het begin zag Lizzy vooral de positieve kanten van haar opvoeding, vertelt ze. "Er waren niet veel regels, waardoor ik heel vrij was. We hadden altijd koekjes in huis en er werd niet op gelet of ik mijn huiswerk maakte."

Tegelijkertijd moest Lizzy haar moeder uitleggen hoe ze haar kon overhoren voor topografie. "En zo ontdekte ik meer verschillen met de moeders van vriendjes en vriendinnetjes." Verbaal is haar moeder heel sterk, vertelt Lizzy, maar cognitief en emotioneel is ze beperkt, waardoor ze weinig inlevingsvermogen heeft.

Opnieuw zwanger

Lizzy zag hoe het er bij leeftijdsgenootjes thuis anders aan toeging. "Ik durfde ze op een gegeven moment niet meer bij mij thuis uit te nodigen, omdat ik me schaamde dat ons huis vuiler was." Ze voelde zich vaak alleen. Hulp kreeg ze namelijk nauwelijks.

Het ging daardoor thuis steeds slechter. Haar ouders scheidden toen ze 11 was, waarna haar moeder zwanger raakte van haar zusje Lindsey. Toen ze daar achterkwam gingen bij Lizzy de alarmbellen af: "Ik dacht: zij mag niet in dezelfde situatie terechtkomen als ik."

Babynamen verzinnen

Lizzy kreeg er enorm veel stress van, en paniek. "Ik was toen 14 en had het gevoel dat ik alle ballen in de lucht moest houden: het inrichten van de babykamer, het bedenken van babynamen. Zelfs de afspraken bij de verloskundige regelde ik. Ik was overal bij betrokken om maar te voorkomen dat mijn zusje zich zo zou gaan voelen als ik me voelde."

Achteraf gezien begrijpt ze niet dat er niet is ingegrepen door school of hulpverleners. "Het frustreerde me dat niemand zag dat ik zo hard hulp nodig had." Het zorgde ervoor dat Lizzy steeds meer wantrouwen kreeg in de hulpverlening.

Niet meer naar school

Toen haar zusje 8 jaar geleden werd geboren, bleken Lizzy's zorgen terecht. Hun moeder liet de 14-jarige Lizzy alleen met de pasgeboren Lindsey. "Ik haalde mijn zusje van de kinderopvang, terwijl mijn moeder buiten de deur met andere dingen bezig was."

De zorg voor haar zusje leidde tot veel schoolverzuim bij Lizzy, die op dat moment in groep 8 zat. Hoewel ze met de Cito-toets een havo/vwo-advies scoorde, werd ze door school vanwege haar thuissituatie met twee licht verstandelijk beperkte ouders naar het vmbo gestuurd.

'Weet niet of ik hier nog wel zou zijn'

Op het vmbo bleek ze totaal niet op haar plek. Mentaal ging het van kwaad tot erger. Ze kreeg last van donkere gedachtes. Iemand die haar uiteindelijk heeft geholpen, was de coach/counsellor, met wie ze in contact werd gebracht door haar voormalige basisschooldocent.

Die had, in tegenstelling tot veel andere volwassenen, in de gaten dat Lizzy wel wat extra ondersteuning kon gebruiken. De coach/counsellor, met wie ze inmiddels nog steeds wekelijks praat, heeft haar goed geholpen, vertelt ze. "Zij heeft ervoor gezorgd dat ik er nog sta. Ik weet niet of ik hier anders nog wel zou zijn."

Schuldgevoel

Op haar 19de ging Lizzy uit huis. Haar thuissituatie werd steeds ondraaglijker en haar moeder raakte weer opnieuw zwanger. Er waren veel spanningen en ze hadden vaak ruzie.

Lizzy kwam te wonen in een woongroep voor jongeren die niet meer thuis kunnen wonen, maar wel zelfstandig zijn. "Het was een heel heftig proces. Ik moest mijn zusje achterlaten en voelde me ontzettend schuldig." Toch zag ze geen andere optie. "Ik ging eraan onderdoor thuis."

Veel alcohol en feesten

Eenmaal op zichzelf, wilde Lizzy een tijdje niet meer bezig zijn met thuis. "Ik wilde alles 'inhalen', feestte 4 dagen in de week: 'lang leve de lol', zo voelde het voor mij."

Lizzy besloot een tussenjaar te nemen, waarin ze kon bedenken wat ze na de middelbare school zou doen. Achteraf ziet ze haar gedrag van toen vooral als een manier om van haar thuissituatie los te komen. "Het feesten was tot in het extreme. Doordat ik te veel alcohol op had, kwam ik zelfs in een ongeluk terecht."

Andere kinderen helpen

Dat was voor Lizzy een teken dat ze haar leven weer op de rit moest krijgen. Via een zijspoor kwam ze terecht bij haar huidige studie: pedagogische wetenschappen aan de Universiteit Leiden. Het bleek een match, vanwege haar eigen ervaringen als kind van verstandelijk beperkte ouders.

Lizzy wil de ervaringen uit haar jeugd meenemen om andere kinderen in soortgelijke situaties te helpen door de hulpverlening ook op hen in te richten. "Het kind moet meer centraal staan."

Jeugd opnieuw beleven

Tijdens haar studie kreeg ze veel inzichten over haar thuissituatie. Want hoewel Lizzy het gevoel had dat ze door hulpverleners niet serieus werd genomen, kwam ze er door haar studie achter dat er in haar jeugd wel degelijk sprake was geweest van verwaarlozing.

"Ik dacht toen: 'Oh, dat heb ik zo meegemaakt.' Dat was niet makkelijk om te horen en erg confronterend", vertelt ze.

Verwaarlozing

En nog steeds ziet ze die verwaarlozing bij haar broertjes en zusje. "Mijn zusje moet naar de tandarts voor een gaatje, maar mijn moeder belt niet dus daar moet ik constant achteraan. Ik zie het ook bij mijn broertje, die de hele dag chocolademelk mag drinken, zonder dat hij gecorrigeerd wordt."

Er was niet alleen verwaarlozing op fysiek gebied, maar ook mentaal miste Lizzy de steun van haar ouders. "Ze vinden het heel moeilijk om zich in een ander te verplaatsen. Ook het troosten was er niet."

Emotioneel telefoongesprek

Op de vraag of ze dit ooit heeft uitgesproken tegen haar ouders, antwoordt Lizzy dat ze het weleens heeft geprobeerd om dit te bespreken met haar moeder. "Dat was een heel emotioneel telefoongesprek. Het liefste wilde ik mijn moeder door elkaar schudden: doe eens normaal, wees een normale moeder."

Tijdens dat gesprek vertelde Lizzy dat er nauwelijks naar haar werd omgekeken toen haar ouders uit elkaar gingen. "Ik heb uitgelegd dat dat heel heftig voor mij was. Ik heb ook verteld dat er momenten waren dat ik er niet meer wilde zijn. Als niemand er voor mij is, voor wie ben ik er dan nog? dacht ik. Het zat heel diep."

Ruimte innemen

Inmiddels woont Lizzy in Den Haag. Het contact met haar ouders is niet heel sterk. "Het komt altijd van één kant. Zij zullen niet snel vragen hoe het met mij gaat." Vooral de band met haar moeder is gecompliceerd. Toen die voor de vijfde keer zwanger raakte, deed Lizzy een melding bij Veilig Thuis.

"Mijn moeder was in shock dat ik die melding had gemaakt. Ze had niet verwacht dat ik dat zou doen", vertelt Lizzy. "Als ik terug naar huis ga, dan ben ik er vooral voor mijn broertjes en zusje. Ik hou bewust wat meer mijn afstand. Ik wil nu ontdekken wie ik ben. Ik wil gewoon Liz kunnen zijn."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.