Vandaag gaat de rechtszaak tegen de beruchte mensensmokkelaar Walid D. verder. Onder zijn leiding zouden duizenden mensen op bootjes vanuit Afrika naar Europa zijn gesmokkeld. Onderweg werden zij afgeperst, mishandeld en verkracht.

Het is iets uitzonderlijks vandaag in de rechtbank in Zwolle. Waar justitie eerder vooral met kleinere spelers te maken had, hebben ze nu een grote vis te pakken: Walid D. Deze 39-jarige Eritreeër wordt door het Openbaar Ministerie gezien als kopstuk van een internationaal opererend mensensmokkelnetwerk.

'Belangrijke zaak voor Nederland'

Behalve voor mensensmokkel wordt Walid vervolgd voor een grote reeks aan andere misdrijven zoals gijzeling, mishandeling, verkrachting en afpersing. Het Openbaar Ministerie heeft in deze zaak samengewerkt met het Internationaal Strafhof en Interpol.

Er was het OM veel aangelegen om deze beruchte mensensmokkelaar voor de rechter te krijgen, vertelt Officier van Justitie Gerben Wilbrink. "We vinden het een heel belangrijke zaak als Nederland. Het gaat om mensonterende omstandigheden waaronder deze mensen zijn vervoerd en gegijzeld. Dat maakt dat wij het belangrijk vinden om daartegen op te treden."

Mijlpaal

Nationaal rapporteur mensenhandel Conny Rijken deed uitgebreid onderzoek naar de smokkel van Afrikaanse migranten naar Nederland en noemt deze strafzaak een belangrijke mijlpaal.

Rijken: "Ik vind het heel moedig dat Nederland dit doet, om deze weg te kiezen. Dit is een belangrijk signaal dat justitie alles op alles zet om dit soort criminelen aan te pakken. Het is ook heel belangrijk voor de erkenning van het leed van de slachtoffers."

Toegewezen aan mensensmokkelaars

In bijna alle gevallen gaat het om Eritrese vluchtelingen die geld gaven aan smokkelaars om hen te vervoeren naar Europa, legt Rijken uit.

"Ze ontvluchten hun land en reizen naar een plek met mogelijkheden voor de toekomst. Ze kunnen niet op een legale manier naar Europa komen en zijn om die reden aangewezen op mensensmokkelaars die hun reis kunnen regelen."

Gemarteld in detentiekampen

Vervolgens werden deze Eritrese migranten afgeperst in speciaal daarvoor ingerichte detentiekampen, waarbij Walid en zijn handlangers volgens een vast stramien te werk gingen, gaat Rijken verder. "Tijdens hun reis werden ze ontvoerd en kwamen ze onder volledige controle van hun smokkelaars te staan. Ze werden opgesloten in magazijnen en schuren, opgepropt in kleine hokjes. Waar amper water was."

"Vervolgens werden ze gedwongen om te bellen met familieleden in Europa, die geld moesten overmaken aan de smokkelaars. Ze moesten dus eigenlijk losgeld betalen om weer vrij te komen en verder te kunnen reizen."

'Mensen gingen dood van de honger'

Ook Eritrese vluchtelingen die nu in Nederland wonen, zijn slachtoffer geworden van de wreedheden van deze mensensmokkelaars. Een Eritrese vrouw - die om veiligheidsreden anoniem wil blijven -schets hoe het eraan toe ging in deze kampen.

"We sliepen in een loods, zonder iets. Soms mocht je heel even naar buiten om je even te wassen. Het is echt heel moeilijk geweest voor mij. Ik werd de hele dag door geslagen. Ik heb ook gezien dat mensen dood gingen van de honger. Ze waren al verzwakt door alle klappen die ze kregen", vertelt ze.

'Ze dreigden om me dood te maken'

Ondertussen werd ze gedwongen haar familieleden te bellen om hen te smeken om geld. "Ja, dat ging heel snel. Ze moesten meteen geld overmaken."

"En als het geld er niet binnen 5 minuten was, dan zouden ze me doodmaken. Ik ben echt heel bang geweest."

Kenmerken van slavernij

En zo zijn er talloze verhalen van slachtoffers die vertellen hoe zij onder dreiging van excessief geweld werden afgeperst. Slachtoffers werden geslagen, aan de haren meegesleurd of hele dagen vastgebonden in de brandende zon.

Rijken: "Wat het meeste opvalt is de schaal waarop dit heeft plaatsgevonden, ze zaten echt met honderden op elkaar gepropt. En daarbij vond zeer bruut geweld plaats. Mensen werden echt gemarteld en geslagen. Wat we ook hebben gezien is dat deze bendes migranten doorverkopen aan andere handelaars. Dit is wat we kennen van slavernij, dit zijn echt kenmerken van slavernij."

'Echt een horrorfilm'

Ook bij Officier van Justitie Wilbrink maakten de getuigenissen van de slachtoffers over wat ze hebben meegemaakt een diepe indruk. "Wat hen is overkomen qua gijzeling, mishandeling en seksueel geweld, dat is echt een horrorfilm. Je kunt je heel goed voorstellen hoe getraumatiseerd ze zijn."

"Vanuit een westerse samenleving kun je bijna geen voorstelling maken dat mensen zo schandalig kunnen worden uitgebuit", gaat hij verder. "Dat de slachtoffers puur gezien werden als voorwerp dat je kunt gebruiken om geld aan te verdienen. Elk stukje menselijkheid leek wel verdwenen te zijn bij deze verdachten."

Mensensmokkel, mensenhandel

Volgens Rijken is het dan ook belangrijk om deze wreedheden aan te merken als mensenhandel en niet alleen mensensmokkel.

Ze legt uit: "Bij mensensmokkel gaat het erom dat mensen illegaal van het ene naar het andere land worden overgebracht. Bij mensenhandel gaat het om het rekruteren van migranten door middel van dwang, met het doel om iemand uit te buiten. Slachtoffers worden ontmenselijkt."

Migranten geen gelukszoekers

Rijken denkt dat er een belangrijk signaal van deze strafzaak uit gaat. Ze hoopt dat er nu voor een breder publiek duidelijk wordt wat migranten tijdens hun reis naar Europa allemaal moeten doorstaan.

"Het is belangrijk dat mensen weten wat migranten hebben meegemaakt. Er wordt heel makkelijk gezegd dat het allemaal gelukzoekers zijn. Maar er zit een heel ander verhaal achter. Dit is ook goed om te weten voor de integratie van Eritrieeërs. Dat ze de juiste hulp en ondersteuning krijgen."

Kidane Zekarias H.

Walid zal de komende maanden worden berecht samen met vijf in Nederland wonende partners. Daarnaast wil het Openbaar Ministerie ook de 39-jarige Eritreeër Kidane Zekarias H. gaan vervolgen, tot voor kort een van de meest gezochte mensenhandelaars ter wereld.

Kidane werd op 1 januari van dit jaar opgepakt tijdens een internationale politieoperatie onder leiding van de Verenigde Arabische Emiraten. Nederland zal binnenkort om zijn uitlevering vragen.

Steeds meer gemeenten bouwen ze: speciale containerwoningen voor huurders die overal overlast veroorzaken. Maar buurtbewoners komen hier volop tegen in protest. "We weten niet wat deze mensen op hun kerfstok hebben."

Het is een wat afgelegen plek, aan de rand van Hilversum Zuid. Gelegen aan de rand van een industrieterrein staan de zes containerwoningen van Keerpunt Zuid: speciale woningen voor daklozen met een drank- of drugsverslaving. Het gaat om mensen die op straat kwamen te staan, omdat ze in hun huurwoning voortdurend overlast veroorzaakten in de buurt.

'Het is een fijne plek'

Dit geldt ook voor Hennie. Jarenlang ging ze van kliniek naar kliniek en belandde ze uiteindelijk weer op straat. 9 jaar geleden kwam ze hier wonen.

Hennie: "Het is een fijne plek. Er komen ook geen mensen meer langs. Die heb ik er allemaal uitgeflikkerd. Als je niemand binnen laat, is het een hele fijne plek."

Bewoners mogen drinken en gebruiken

Een poging om van de drank en drugs af te komen, doet Hennie niet meer, vertelt ze terwijl ze een slokje bier neemt. "Ik lig een beetje op de bank. Ik drink en gebruik ook af en toe. Maar soms ook een paar dagen niet. Ik doe wat ik wil."

En dat is precies de kern van wat dit project volgens initiatiefnemer Harrie Koeleman - manager van Kwintes - tot een succes maakt. "De bewoners mogen hier gewoon de hele dag drinken en gebruiken. Hiervoor gingen ze steeds de afkickkliniek in en uit. En hier mag je gewoon zijn wie je bent. Verslaving is een ernstige ziekte en we accepteren dat ze drinken en gebruiken. En dan zie je dat er een soort rust ontstaat bij deze bewoners."

Regel: geen overlast veroorzaken

De bewoners moeten zich wel aan een paar basisregels houden. Ze moeten accepteren dat ze onder bewindvoering worden geplaatst, en ze moeten een paar uur begeleiding per week accepteren.

En tot slot het belangrijkste: ze mogen geen overlast in de buurt veroorzaken. En daar is Koeleman heel streng op: "Deze afspraken zijn heel duidelijk, en die worden er ook echt in geramd. Je krijgt deze kans, maar dan moet je je wel aan de voorwaarden houden. En dat blijkt goed te werken. De bewoners zien dit ook echt als een laatste kans, want ze zijn overal uitgegooid. Dus ze weten waar ze het voor doen."

Onrust en protest

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat steeds meer gemeenten heil zien in deze onorthodoxe aanpak. In tientallen gemeenten zijn ze bezig met plannen om dit soort speciale container-woningen voor overlastgevers uit de grond te stampen.

Maar alleen de aankondiging van deze speciale woningen, leidt in bijna iedere gemeente al tot onrust en protest onder buurtbewoners.

'Hoe gevaarlijk zijn deze mensen?'

Zo ook in Amersfoort. Het gemeentebestuur heeft besloten dat in de wijk Vathorst ook containers moeten komen voor overlastgevende huurders. Iets waar de buurt volgens Jacco de Feijter, voorzitter van de bewonersvereniging Belang van Vathorst, bepaald niet blij mee is.

De Feijter: "Het zijn mensen die veel drinken en gebruiken. Die soms verzamelwoede hebben. Het is niet zo dat wij als buurt vinden dat deze mensen geen woning moeten krijgen, maar er wonen hier veel gezinnen met jonge kinderen. En om wat voor mensen gaat het eigenlijk? Zitten er ook bewoners tussen die gevaarlijk kunnen zijn? We krijgen amper informatie van de gemeente hierover. En daardoor ontstaat onrust."

Geen duidelijke communicatie

Wat de Feijter ook stoort is dat gemeente vanaf het begin in zijn ogen niet eerlijk hierover heeft gecommuniceerd. "We kregen in eerste instantie een brief van de gemeente. Daarin stond dat het om mensen gaat die rust nodig hebben en ruimte. Dan denk je in eerste instantie: dat klinkt goed en dat is een nobel streven."

Hij gaat verder: "Maar dan blijkt het om huurders te gaan die in hun eigen buurt vanwege overlast niet meer te handhaven waren. Dan wordt het wel een totaal ander plaatje."

'Laat je niet afschrikken'

Koeleman - die veel gemeenten adviseert op dit terrein - erkent dat het heel belangrijk is dat gemeenten open en eerlijk communiceren met burgers. En dat het ook 'moed en lef'-bestuurders vergt.

Koeleman: "Je moet er als gemeentebestuur echt voor gaan staan. En alles goed uitleggen. En je krijgt in het begin alles en iedereen over je heen. Maar daar moet je je niet door laten afschrikken, want dan kom je nergens."

Minder overlast

In Hilversum merkte hij dat er ook veel onrust was toen de plannen werden aangekondigd, maar dat dit protest snel verdween.

Koeleman: "Zes van de negen mensen die hier nu wonen op dit terrein, waren goed voor 150 meldingen van overlast bij de politie per jaar. Nu zijn er amper meldingen. Nu is er weinig overlast en dat scheelt een hoop ellende hier in Hilversum. En dat beeld zie ik ook in andere gemeenten."

'Heb eindelijk rust gevonden'

Hij begrijpt de bezorgde buurtbewoners ook, vertelt hij. "Ik snap heel goed dat het spannend is, mensen in je buurt hebben die verslaafd zijn. Die wil je niet in je achtertuin. Maar mijn ervaring is ook dat het weinig problemen in de buurt geeft. Sterker, dat het rustiger wordt in de buurt."

Hennie woont inmiddels al 9 jaar in haar containerwoning en denkt er voorlopig nog niet aan om weg te gaan. Hennie: "Ik heb het fijn hier, samen met mijn hondje. Ik ga hier niet meer weg. Ik heb eindelijk rust gevonden."

Na een urenlang spoedoverleg tussen de coalitiepartijen en premier Dick Schoof gisterenavond, gingen de overleggen vandaag verder. En daarbij worden de ergernissen tussen de partijen steeds groter, ziet ook politiek commentator Joost Vullings.