Een belangrijke graadmeter op Prinsjesdag is het vertrouwen in het kabinet. In vergelijking met vorig jaar daalt het vertrouwen van 32 naar 23 procent (-9%), blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 20.000 deelnemers. 

Veel mensen geven aan dat ze in hun eigen portemonnee nog weinig merken van de economische vooruitgang. Tevens hebben velen het gevoel dat de twee regeringspartijen meer bezig zijn met het kabinet overeind te houden, dan het land te regeren. 

Zoals een deelnemer over het kabinet zegt: 'Ze zijn het op elementaire zaken helemaal niet met elkaar eens en als ze dan na eindeloos gedram tot een akkoord komen, leggen ze dat naderhand ieder verschillend uit. Doodmoe wordt ik ervan.' Iemand anders zegt: 'Het zijn twee worstelaars die elkaar in een wurggreep houden.'

Dat de achterban van de PvdA al een tijd niet blij is met dit kabinet, is al langer bekend. Maar dit jaar zakt ook het vertrouwen van de VVD-kiezer in het kabinet tot onder de 50 procent: vier op de tien (43%) VVD-kiezers geven aan nog vertrouwen te hebben in de ministers en staatssecretarissen van Rutte II.  

Grootste daler is Rutte, meeste vertrouwen in Dijsselbloem

Premier Rutte scoort dit jaar minder goed als aanvoerder van de kabinetsploeg: waar hij vorig jaar nog door 41 procent van de kiezers gewaardeerd werd, daalt dit nu naar 28 procent. Hij krijgt ook als rapportcijfer een onvoldoende: een 4,9. Ieder jaar peilt EenVandaag het vertrouwen in alle ministers van het kabinet. De premier is dit jaar van alle bewindslieden de grootste daler. 

Na minister Timmermans vorig jaar op plek 1, wordt de lijst dit jaar opnieuw aangevoerd door een PvdA-minister: Jeroen Dijsselbloem (50%). Op nummer twee staat minister Asscher met 36 procent. 

De hele lijst is als volgt, met tussen haakjes de stijging of daling t.o.v. Prinsjesdag 2014:

1. Dijsselbloem           50% (-5%)

2. Asscher                  36% (-)

3. Hennis-Plasschaert 35% (-3%)

4. Schippers               30% (-1%)

5. Schultz van Haegen 29% (-3%)

5. Koenders                29% (-2)

7. Rutte                       28% (-13%)

8. Bussemaker           25% (-3%)

8. Ard van der Steur   25% (1%) 

10. Kamp                    21% (-5%)

10. Ploumen               21% (-5%)

12. Plasterk                20% (-5%)

13. Blok                      15% (-2%)

Vandaag worden de uitslagen van dit onderzoek gepresenteerd door Gijs Rademaker in een speciale radio-uitzending op NPO Radio 1 die live vanuit de Tweede Kamer wordt uitgezonden, van 12:00 tot 18:00 uur.

Over dit onderzoek

De data zijn verzameld door het houden van twee onderzoeken onder het EenVandaag Opiniepanel. Het eerste onderzoek is gehouden van 5 tot 9 september, hier deden 22.075 deelnemers aan mee. Het tweede onderzoek is gehouden van 10 september tot en met 14 september en daar deden 19.788 deelnemers aan mee. De onderzoeken zijn gewogen op zes variabelen. 

Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen onder het EenVandaag Opiniepanel zijn na weging representatief voor zes variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2012.

Panelleden krijgen ongeveer één keer per week een uitnodiging om aan een peiling mee te doen. Op de meeste onderzoeken respondeert 60 tot 70 procent van de panelleden.

De software van de onderzoeken is van Vision Critical.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."