Het Europees Parlement zal nooit meer hetzelfde zijn

Het Europees Parlement zal na deze week nooit meer hetzelfde zijn. De honderden miljoenen EU-burgers zijn ‘hun’ Europese Unie de afgelopen jaren met heel andere ogen gaan bekijken. En voor het eerst gaan we dat duidelijk terugzien in de samenstelling van het Europees Parlement.

Wij bekeken of de veranderende opinie ten aanzien van de EU invloed heeft op de verkiezingsuitslag. Ook spraken wij met onze Duitse en Italiaanse collega's over de situatie in deze twee grote EU-lidstaten.

Euroscepsis

Euroscepsis viert hoogtij. Dat blijkt uit onze eigen onderzoeken onder het EenVandaag Opiniepanel, maar ook uit de Eurobarometer van de Europese Commissie zelf. En niet alleen in ons land stijgt de kritiek. In vrijwel elke EU-lidstaat is het aandeel mensen dat een positief beeld heeft van de Europese Unie gedaald.

In 2009 was in twaalf van de – toen nog – 27 lidstaten minimaal de helft van de inwoners positief over de EU. Roemenie voerde de lijst aan: daar was 62 procent positief. Het Verenigd Koninkrijk stond onderaan, daar was slechts één op de vijf burgers (22%) positief. Nederlanders scoorden gemiddeld: 45 procent had rond de verkiezingen van 2009 een positief beeld van de Europese Unie. Dat getal was precies gelijk aan de gemiddelde score van alle EU-inwoners samen: Nederland als thermometer van de hele Unie.

Meerderheid negatief

En de temperatuurdaling die zich de afgelopen vijf jaar in ons land voltrok is opnieuw een goede graadmeter. Nog 31 procent is positief, opnieuw exact gelijk aan het Europese gemiddelde. Inmiddels is er zelfs geen enkel land meer waar een meerderheid van de inwoners positief naar de EU kijkt. In de hele EU is het percentage positieven  dus met 14 procent gedaald, maar er zijn flinke uitschieters. In Cyprus is de daling, niet geheel onverwacht, het sterkst. In 2009 was een meerderheid (52%) daar nog positief over de EU, inmiddels is dat nog een schamele 17 procent.

De enige landen waar de bevolking iets positiever is gaan denken over de EU zijn Hongarije en Letland. Daar steeg het aandeel mensen met een positief beeld van de EU met respectievelijk een schamele 2 en 5 procent.

Hoe kijken mensen tegen de Europese Unie aan? Rood: 20- 35% positief, oranje: 35-50% positief, geel: meer dan 50% positief.

Winst voor eurosceptische partijen

De vraag is nu of de stijgende euroscepsis invloed zal hebben op de verkiezingsuitslag. En als we naar de peilingen in de verschillende lidstaten kijken, lijkt dat zeker het geval. Niet alleen in Nederland, waar de eurosceptische PVV de grootste is in de meest recente zetelpeiling van De Stemming. In veel grote EU-lidstaten staat een eurosceptische partij op winst.

In de op één na grootste lidstaat Frankrijk bijvoorbeeld, waar het Front National van Marine Le Pen volgens de peilingen een kwart van de stemmen kan winnen. In 2009 haalde de partij nog 6,34 procent. Of de UKIP, die volgen Brits onderzoek het stemaandeel bijna ziet verdubbelen tot ongeveer 30 procent. En in Italië, met 73 zetels de derde lidstaat van de unie, haalt komiek Beppe Grillo met zijn tirades tegen de EU bijna evenveel zetels binnen als het complete Nederlandse aandeel. Vijf jaar geleden bestond zijn partij nog niet. Collega Gerardo Greco van het Italiaanse nieuwsprogramma Agorá heeft ons uitgelegd waarom zoveel Italianen in relatief korte tijd negatief over de EU zijn gaan denken, en wat ze willen.

Opvallend is overigens dat in de grootste lidstaat van de EU, Duitsland, het enthousiasme om op een eurosceptische partij te stemmen veel minder groot is dan in veel andere lidstaten. Er is wel een sceptische partij, die Alternative für Deutschland, maar die staat op een paar procent in de Duitse peilingen. We spraken daarom ook met onze Duitse collega Theo Koll van ZDF, die ons uitlegt hoe we de opinie daar moeten begrijpen.

Eurosceptische partijen op winst

Invloed op samenstelling Europees Parlement

De aankomende verkiezingen lijken het Europarlement dus voorgoed te veranderen. De parlementsleden zijn georganiseerd in zeven verschillende fracties, brede allianties van nationale partijen. De Europese Volkspartij (275 zetels) en de Socialisten en Democraten (194 zetels) zijn van oudsher de grootste fracties. Daarnaast zitten momenteel 32 niet-gebonden fractieleden in het EP, vooral afkomstig van eurosceptische partijen waaronder de PVV.

Als we de zetelpeilingen in alle EU-lidstaten combineren, lijkt vooral die laatste groep grote winst te boeken. Met de huidige peilingen zou hun zetelaantal verdriedubbelen, van 32 naar 95 (+63) zetels. Ondanks het verlies van de PvdA in Nederland staan ook de Socialisten en Democraten op winst (+7). En winst voor deze fracties betekent automatisch verlies voor andere groepen. De grootste pijn gaat gevoeld worden bij van oudsher de grootste fractie. De Europese Volkspartij houdt volgens Europese peilingen 217 zetels over (-58).

Samenstelling huidig Europees Parlement en samenstelling Europees Parlement volgens recente peilingen

Natuurlijk, de gegroeide eurosceptische houding van de Europeanen betekent niet dat de eurosceptische partijen het Europees Parlement gaan overnemen. Maar vanaf volgende week zullen in Brussel meer zetels dan ooit bezet zijn door eurosceptische politici. Wat zij de komende jaren bereiken is nog de vraag, maar dat politici van andere partijen –zeker als de sceptici zich verenigen in een fractie- niet meer om ze heen kunnen staat vast.