Een besmetting veroorzaken, niet kunnen helpen waar nodig of geen afscheid kunnen nemen van een dierbare. De coronacrisis zorgt ervoor dat veel mensen een schuldgevoel met zich meedragen, merken psychologen. Hoe ga je om met zo'n schuldgevoel?

"Het is te vergelijken met een auto-ongeluk. Je kunt verantwoordelijk zijn voor een aanrijding met een dodelijke afloop, maar dat betekent niet dat je er schuldig aan bent. Zo is het ook met het coronavirus", zegt psychoanalyticus Frans Schalkwijk, die veel onderzoek doet naar schuldgevoel.

'We geven graag iemand de schuld'

Het verschil zit 'm volgens Schalkwijk in de intentionaliteit. "Je rijdt niet bewust iemand aan en besmet ook niet bewust iemand met corona. Je kunt er niets aan doen. Als je je schuldig gaat voelen over een besmetting maak je jezelf eigenlijk te belangrijk, terwijl het gewoon pure pech is."

Maar volgens de psychoanalyticus vinden mensen het moeilijk te accepteren dat iets 'pure pech' is: "We geven graag iets of iemand de schuld. Dat zit ook in de taal. 'Iemand met corona besmetten' is een actieve formulering, terwijl het besmetten bijna altijd onbewust gebeurt. Dat doen we omdat we het lastig vinden te erkennen dat we soms machteloos zijn. Die ongrijpbaarheid vinden we eng."

'Hij verweet zichzelf de dood van zijn vader'

En dus torsen veel mensen een schuldgevoel met zich mee, omdat ze (denken dat ze) iemand besmet hebben. Dat merkt ook Simone das Dores. Zij werkte het afgelopen jaar als psycholoog bij het OLVG ziekenhuis in Amsterdam en zag veel zorgmedewerkers worstelen met schuldgevoelens.

Das Dores: "Bijvoorbeeld zorgmedewerkers die bang waren familieleden besmet te hebben. Een van hen was een verpleegkundige die zijn vader verloor aan corona. Hij verweet zichzelf de dood van zijn vader, ook al was helemaal niet zeker dat hij zijn vader had besmet."

Lees ook

Knagend schuldgevoel

En de verpleegkundige uit het OLVG is zeker niet de enige. Veel zorgmedewerkers worstelen met schuldgevoelens door corona. Dat blijkt uit een enquête van de V&VN, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgers. 16 procent van de verpleegkundigen en verzorgers gaf daarin aan last te hebben van schuldgevoel, omdat ze mogelijk zelf iemand besmet hadden.

Maar hoe ga je nu het beste om met zo'n knagend schuldgevoel? Schalkwijk: "Bij veel mensen vermengt schuldgevoel zich met schaamte. Ze durven de mensen die lijden niet meer onder ogen te komen, terwijl het juist veel beter is om degene die je hebt aangestoken op te zoeken en erover te praten. Dat kan enorm helpen."

Vragen stellen

Soms is praten geen optie meer, zoals bij de verpleegkundige die zijn vader verloor aan corona. Psycholoog Das Dores hielp hem door verschillende vragen te stellen: "Zou je vader echt willen dat jij de rest van je leven kwaad bent op jezelf, omdat je hem mogelijk besmet hebt? En zou jij het een ander kwalijk nemen die zich keurig aan de coronaregels houdt, maar onbewust toch toch iemand besmet?"

Het antwoord op die vragen is altijd nee, concludeert Das Dores. "Maar blijkbaar leggen we de lat voor onszelf veel hoger dan voor anderen." Toch besluit ze met goed nieuws: "Er is een groot verschil tussen je schuldig voelen en schuldig zijn. We zien dat schuldgevoel eigenlijk altijd weer wegebben. Mensen komen er weer overheen."

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.