Ziekenhuizen bang dat versoepelingen te snel gaan vanwege volle ic's: 'Kans dat we tussen patiënten moeten kiezen'

Code zwart is een nachtmerrie-scenario voor ziekenhuizen. Want dan moet er gekozen worden tussen twee patiënten, wanneer er nog maar één ic-bed beschikbaar is. "We zijn nog niet uit de gevarenzone. Dit is voor iedereen gevaarlijk, coronapatiënt of niet."

De derde coronagolf lijkt iets af te vlakken. Maar de situatie in de Nederlandse ziekenhuizen blijft precair. Met meer dan 2.500 coronapatiënten, van wie ruim 800 op de intensive care-afdelingen, is het alle hens aan dek. Roosters zijn nauwelijks rond te krijgen en de reguliere zorg wordt opnieuw op grote schaal uitgesteld. En dan gaat het niet alleen om standaard ingrepen, zoals amandelen knippen of knie-operaties, ook de planning van belangrijkere operaties staat onder druk.

'Nog even pas op de plaats'

Na een jaar vol ingrijpende coronamaatregelen zijn mensen de beperkingen helemaal zat. "Een ding is zeker: ook artsen en verpleegkundigen snakken naar een drankje op een terras, of een uitje met de familie", zegt voorzitter Marjolein Tasche van de Raad van Bestuur van het Franciscus Gasthuis & Vlietland in Rotterdam.

"Toch roepen we mensen op om nog even pas op de plaats te maken de komende weken, totdat het iets minder druk is op de ic's en de verpleegafdelingen. We zijn nog niet uit de gevarenzone."

'Iedereen kan acute zorg nodig hebben'

"We houden dit pleidooi voor elke Nederlander", benadrukt Tasche. "Iedereen kan opeens acute zorg nodig hebben. Dat geldt dus niet alleen voor coronapatiënten, maar ook voor mensen met een hartaanval, een beroerte of iemand die door een verkeersongeluk in het ziekenhuis terechtkomt."

"Als mensen er dan ondanks al onze inspanningen geen adequate zorg kunnen krijgen, kan dat echt heel ingrijpende gevolgen hebben."

Grijs gebied

Tasche doelt op het zogeheten code zwartscenario, door de ziekenhuizen zelf ook wel 'fase 3' genoemd. Het Franciscus Gasthuis & Vlietland hikt al maandenlang regelmatig tegen deze code zwart aan, net als veel andere ziekenhuizen in het land.

"Maar wij kunnen code zwart niet afkondigen, dat moet de minister doen", zegt Tasche. "We ervaren wel overal in het land dermate veel druk op de ic's, dat we in een grijs gebied terecht zijn gekomen. De situatie is soms zo nijpend dat je niet meer voor elke patiënt de meest optimale zorg kunt leveren."

'Meest bizarre dat je als dokter moet gaan doen'

"Het is het meest bizarre dat je als dokter moet gaan doen: kiezen welke patiënt het ic-bed krijgt en welke niet", zegt KNO-arts Rose Marijn Teeuw. "We hebben in Nederland een prima gezondheidssysteem, waar je deze keuze normaal nooit zou moeten maken. Maar door de coronacrisis is het opeens heel erg dichtbij."

Teeuw is voorzitter van de zogeheten triage-commissie in het Franciscus Gasthuis & Vlietland. Net zoals in veel andere ziekenhuizen staat deze commissie klaar om in geval van nood tussen patiënten te kiezen.

Vier artsen en een jurist altijd stand-by

In de triage-commissie zitten medewerkers uit verschillende subgroepen in het ziekenhuis, zoals een chirurg of een intensivist. "We hebben uit voorzorg een heel rooster gemaakt waarin staat wie wanneer lid van de commissie is", vertelt Teeuw.

"Er staan dag en nacht vier artsen en een jurist uit ons ziekenhuis stand-by om razendsnel bij elkaar te komen wanneer dat nodig is. Dat rooster loopt in ieder geval nog tot juni door."

Twee patiënten, één ic-bed vrij

Triage-commissies werken met een raamwerk aan criteria, zoals leeftijd van patiënten, de prognose, dus de vraag wat voor kansen iemand heeft om weer beter te worden, de ligduur op de intensive care en de zogeheten frailty score. Die staat onder meer ervoor hoe zelfredzaam iemand is.

"Stel er komen twee patiënten binnen, maar er is maar een bed op de intensive care beschikbaar", licht Teeuw toe. "De ene patiënt is jong en heeft een zwaar ongeluk gehad met hersenletsel. De andere patiënt is 65 jaar met een ernstige urineweginfectie. Wie krijgt het bed?"

In het ergste geval wordt er geloot

De patiënt van 65 heeft de beste prognose om weer beter te worden en ligt het kortst op de ic. Dat betekent dat op basis van de triage-criteria de oudere patiënt het ic-bed krijgt.

"En in het ergste geval, als er echt geen medisch gegronde voorkeur gegeven kan worden, moet er zelfs geloot worden tussen twee patiënten," vat Teeuw de wrange realiteit van code zwart samen.

'Nog en paar weken volhouden'

Bestuursvoorzitter Tasche van het Franciscus Gasthuis & Vlietland heeft gezien deze scenario's weinig begrip voor het voornemen om op korte termijn een breed aantal coronamaatregelen los te laten.

"Laten we nog heel even geduld hebben totdat de ic-capaciteit er weer iets beter voor staat. Dat is voor iedereen belangrijk; het kan om jezelf, je vader of je kind gaan dat direct medische hulp nodig heeft. Over twee weken kan het er alweer veel beter uitzien, nu er hopelijk weer heel snel volop mensen worden gevaccineerd. Het zou zonde zijn om kort voor de finish onnodige risico's te nemen."