Het tbs-systeem ligt onder vuur na meerdere ernstige incidenten. In de nieuwe podcastserie 'Daders' praten ex-tbs-patiënten over hun ervaringen. Wesley: "Er gingen levensgevaarlijke mensen naar buiten die binnen 2 uur een vreselijk delict pleegden."

Wesley Zippro (39) zat bijna 20 jaar in gevangenissen en tbs-klinieken. Als 16-jarige puber pleegde hij een gruwelijke roofmoord. "In een vlaag van blinde woede stak ik met tien messteken die man neer. Ik wist meteen dat ik een grens was overgegaan en mijn leven nooit meer hetzelfde zou zijn."

'Ik ben in die 18 jaar eigenlijk niet behandeld'

Inmiddels is Wesley een paar jaar vrij. Over zijn behandeling en het tbs-systeem is hij kritisch. "Als ik alcohol drink, komt er een levensgevaarlijk beest in mij naar boven dat tot alles in staat is. Maar aan die verslaving ben ik eigenlijk nooit behandeld al die jaren. Sterker nog, ik kwam vaak straalbezopen van verlof terug, zonder dat iemand het doorhad in de kliniek."

Ook zeiden behandelaars in het begin dat hij niet te behandelen was. "Je gaat de tbs in omdat je hulp nodig hebt. Maar in het begin zeiden ze al: 'Jij bent een psychopaat en er valt niks aan jou te doen.' Dat is heel frustrerend."

Levensgevaarlijke patiënten op verlof

Hij verbaasde zich ook vaak over het verlofsysteem. En vooral over wat voor tbs'ers op verlof mochten. "Ik heb weleens meegemaakt dat er iemand op verlof ging die iedereen in de kliniek aan het bedreigen was en riep dat hij ging doodsteken. Hij ging toch op verlof en een paar weken later gooide hij een vrouw van twee hoog door het raam naar beneden. Wij dachten 'we hebben allemaal gewaarschuwd' en dan gebeurt er dit. Bizar."

De reactie van de behandelaars verbaasde hem nog meer. "Die zeiden: 'Soms moet iemand weer wat doen, zodat we hem daarna langer kunnen vasthouden.'" Wesley benadrukt wel dat dit de situatie was van een paar jaar geleden.

'Leugen regeert in TBS'

Ex-tbs'er Ganimet Hendrison zat in totaal bijna 14 jaar in verschillende tbs-klinieken. Hij kwam vast te zitten toen hij in een gewelddadige psychose willekeurige mensen op straat had aangevallen in Den Haag. "Er was een explosie van geweld, ik vloog willekeurige mensen aan en ben ook veroordeeld voor poging tot doodslag."

Ganimet blijft voorstander van het systeem ondanks alles wat er misgaat. "Ik heb zoveel verschillende diagnoses gehad. En iedere behandelaar had weer een andere aanpak. De behandeling was vaak niet erg effectief. En er werden in verslagen ook vaak onjuiste dingen gezegd vond ik. De leugen regeert vaak."

Het gaat weinig fout

Ook Wesley blijft voorstander van het systeem. "Er kan veel verbeterd worden, maar als je ziet hoeveel mensen er per jaar op verlof gaan, gaat het heel weinig echt fout. Bovendien ligt de recidive veel lager dan bij gewone gevangenisstraf."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.