Door meerdere incidenten van sabotage met zeekabels en de Russische dreiging, heeft Nederland marineschip Zr.Ms. Tromp naar Noorwegen gestuurd. Het doel is om de veiligheid te bewaken, maar hoe doen ze dat? "Belangrijk om schepen in de gaten te houden."

Het marineschip moet een afschrikwekkende werking hebben om andere schepen ervan te weerhouden iets te doen. Defensiespecialist Patrick Bolder van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies legt uit dat deze missie erg belangrijk is.

Toezicht op zee

In de eerste plaats wordt het schip dus ingezet om verdachte activiteiten op zee vast te leggen. "Ze hebben de taak om voor de onderzeese infrastructuur aanwezig te zijn en zo afschrikking te veroorzaken", zegt defensiespecialist Bolder. En dat is nodig omdat er de laatste tijd veel sabotageacties zijn.

"We hebben gezien dat de onderzeese infrastructuur de afgelopen maanden steeds vaker onderwerp is van sabotage. We weten niet goed wat er echt aan de hand is, maar we vermoeden dat Rusland erachter zit om het leven in de westerse landen moeilijker te maken en om ons onder druk te zetten", ziet Bolder.

'Je moet bewijs hebben'

Maar om dat te bewijzen, is het volgens Bolder belangrijk dat het marineschip er op tijd bij is. "Je moet schepen in de gaten houden en direct op verdacht gedrag kunnen acteren."

Want, zo gaat Bolder verder, alleen dan kan het marineschip in actie komen. "Deze vloot kan eigenlijk niet zozeer direct iets doen. Dan moet het echt heterdaad zijn. Dat een schip bijvoorbeeld het anker laat vallen en dat meesleept over de zeebodem en daarbij kabels of leidingen vernietigt."

Heel veel leidingen

Toch is dat volgens hem nog niet zo makkelijk vast te stellen. "Je moet er ook maar net bij zijn. Er lopen heel veel kabels door die oceaan, heel veel leidingen."

Er komt volgens hem bij zo'n missie dan ook veel kijken. Zo heb je informatie nodig om te zien welke schepen verdacht gedrag laten zien.

Druk op zee

"Als een schip langzamer gaat varen, terwijl daar geen directe aanleiding voor is, of een bochtje gaat maken, terug gaat varen, dan is er iets aan de hand en dan moet je ook heel snel kunnen handelen."

En dat is niet het enige, het is namelijk ook erg druk op zee, wat deze missies in de weg kan staan. "Door de Oostzee gaat veel zeetransport heen. Dat geldt ook voor de Noordzee. Het is wel een uitdaging om alles in de gaten houden."

Kustwacht en vlooteenheid

Samenwerkingen met kustwachtvliegtuigen en vlooteenheden zijn daarin belangrijk, ziet de defensiespecialist. "Bij een verdachte situatie kunnen schepen van de vlooteenheid eropaf worden gestuurd."

"Maar", zegt hij erachteraan, "misschien heb je die tijd niet en dan zul je dus ook met kustwachtvliegtuigen of onbemande vliegtuigen moeten werken, die er sneller kunnen zijn. Deze vliegtuigen kunnen dan zo'n schip dat iets kwaads in de zin heeft direct volgen, zodat je kunt aantonen dat het dat schip was. Vervolgens kunnen vlooteenheden direct naar zo'n schip varen om het in beslag te nemen en naar de haven te begeleiden."

Vrije scheepvaart

Het marineschip Zr.Ms. Tromp is dus afhankelijk en kan alleen optreden als er sprake is van een gevaarlijke situatie.

"Buiten de territoriale wateren mogen schepen zomaar rondvaren en dat is een belangrijk begrip. Vrije scheepvaart is heel belangrijk en dat mag je niet zomaar buiten werking stellen omdat je denkt dat er iets gebeurt, dus je moet echt wel bewijzen hebben", legt de defensiespecialist uit.

Juridisch dichttimmeren

Hij benadrukt dat het heel belangrijk is om aan te kunnen tonen als een schip zich verdacht gedraagt op zee. "Want als we dat niet goed kunnen en Nederland zou bijvoorbeeld een schip vasthouden waar de Russen achter zitten en we leveren niet snel genoeg bewijs waarom we dat vasthouden, dan zou het zomaar kunnen dat ergens in het Russische water een Nederlands schip wordt vastgehouden."

Dat wil je natuurlijk niet hebben, zegt Bolder. Het is dus van belang dat dat juridisch goed is afgebakend.

Afschrikkende werking

Dat het wel degelijk iets oplevert als marineschepen in de wateren surveilleren, bleek bijvoorbeeld toen Finland op 26 december olietanker Eagle S tegenhield. Het vermoeden is dat de Eagle S deel uitmaakt van de Russische schaduwvloot. "Na onderzoek bleek dat het vol zat met Russische spionageapparatuur. Dat is wel een reden om het langer vast te houden."

Maar ook het Chinese vrachtschip Yi Peng 3 dat afgelopen november door de Deense marine nauwlettend in de gaten wordt gehouden toen er beschadigde datakabels in de Oostzee waren aangetroffen. Kortom, zo'n missie heeft wel degelijk zin, sluit Bolder af.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."