tv LIVE
meer NPO start

Wat betekent Super Tuesday voor de verkiezingen? 'Vooral interessant wie vandaag niet gaan stemmen'

Wat betekent Super Tuesday voor de verkiezingen? 'Vooral interessant wie vandaag niet gaan stemmen'
Joe Biden vs Donald Trump: worden de Amerikaanse verkiezingen een herhaling van 4 jaar geleden?
Bron: EPA/AFP

Miljoenen Amerikanen gaan vandaag naar de stembus om te bepalen wie de presidentskandidaten worden. Het lijkt een gelopen race. Toch is het bijzonder spannend, zegt Amerika-expert Tom van 't Einde. "Verhoudingen binnen de partij worden vandaag duidelijk."

1. Waar let jij op bij deze Super Tuesday?

Het is aan de ene kant de meest saaie Super Tuesday ooit, zegt Tom van 't Einde. "Het is al weken duidelijk wie de presidentskandidaten worden. Maar toch is het interessanter dan anders omdat er binnen de partijen van alles gaande is. En omdat Donald Trump en Joe Biden nek-aan-nek gaan kunnen kleine verschuivingen binnen de partij in november een groot verschil maken."

"Dus als er binnen de partijen mensen zijn die dit keer niet stemmen, of hele groepen die thuisblijven, dan kan dat een gigantische invloed hebben. Super Tuesday is wat dat betreft een soort eerste 'sneak preview' over hoe de verhoudingen liggen binnen een partij. Als er te veel mensen ontevreden zijn over hun eigen kandidaat, dan kan ze dat echt gaat opbreken in november."

info

Super Tuesday

Super Tuesday is de belangrijkste dag in de Amerikaanse voorverkiezingen. Op die dag, die traditioneel in februari of maart valt, stemmen Democratische en Republikeinse kiezers in veel staten en andere Amerikaanse gebieden op hun favoriete presidentskandidaat voor hun partij. Winnen op Super Tuesday kan kandidaten zo 'momentum' geven, en de uitslag is soms ook doorslaggevend in de verkiezingsstrijd.

Vandaag gaan kiezers in zeventien staten en andere Amerikaanse gebieden naar de stembus, waaronder in Californië en Texas, de twee staten met de meeste inwoners. Ook in onder andere Alabama, Colorado, Massachusetts en Utah worden deze dag voorverkiezingen gehouden. Dat geldt ook voor Amerikaans-Samoa, een eiland in de Grote Oceaan.

Bij de Democraten is president Joe Biden (81) de enige (serieuze) kandidaat. Aan Republikeinse zijde gaat oud-president Donald Trump (77) aan kop tegen voormalig gouverneur en VN-ambassadeur Nikki Haley (52).

2. Waarom gooit Haley, de tegenstander van Trump, niet gewoon de handdoek in de ring?

"Nikki Haley ligt inderdaad ver achter, dus dat is de grote vraag. Het is een beetje gissen, want de echte reden weten we niet. Er is een theorie dat ze de running mate van Trump zou willen worden. Maar ze zet zich hard af tegen Trump, en hij heeft ook een hekel aan haar, dus die optie kunnen we wegstrepen denk ik."

"Het kan ook zijn dat ze nu werkt aan naamsbekendheid en duidelijk wil maken dat zij het andere Republikeinse geluid is, ze is nu kansloos maar als ze in 2028 nog een keer mee wil doen gaat de naamsbekendheid die ze nu opbouwt haar zeker helpen. Haley was niet heel bekend, maar krijgt nu veel aandacht. Daarnaast heeft ze nu een hele campagne met vrijwilligers opgezet die ze ook over vier jaar weer kan gebruiken. En zolang ze geld heeft, kan ze nu doorgaan."

"Ten slotte bestaat er nog de kleine kans dat Trump voor de verkiezingen in november zo in de problemen komt met strafzaken en andere schandalen, dat hij noodgedwongen alsnog uit de race moet stappen. Dan is zij de eerstvolgende optie."

Bekijk ook

3. Daarover gesproken, in hoeverre vormen al die rechtszaken nog een bedreiging voor Trump?

"Steeds minder. De belangrijkste rechtszaak, over het omverwerpen van de uitslag van de verkiezingen, is al zo vertraagd dat de kans heel klein is dat het nog een rol gaat spelen voor de verkiezingen. Je ziet dat zijn advocaten daar de ene vertraging na de andere tegenaan gooien. Daarmee kopen ze tijd. En als het te dicht op de verkiezingen zit, zal het sowieso uitgesteld worden, want er is geen rechter die het risico wil nemen om zich te bemoeien met de verkiezingen."

"Ik vind het wel spannend waar hij het geld vandaan gaat halen voor die boetes die hij opgelegd heeft gekregen. Hij moet 450 miljoen dollar op tafel leggen. Dat brengt hem wel in de problemen."

"Tegelijkertijd maakt het hem electoraal ook sterker. Want de mensen die op Trump stemmen zijn er toch wel van overtuigd dat iedereen tegen Trump is en dat dat één groot complot is. Dat wordt door dit soort rechtszaken versterkt en maakt hem nog meer een martelaar. En Trump verkoopt het dan weer aan zijn kiezers als 'zij zijn tegen jullie, en omdat ik jullie wil helpen, proberen ze mij kapot te maken'. En er zijn heel veel supporters van hem die dat geloven. Die rechtszaken worden zo een soort verkapt campagnemoment."

Amerika-verslaggever Tom van 't Einde
Bron: EenVandaag
Amerika-verslaggever Tom van 't Einde

4. Ondertussen is de populariteit van Biden op een dieptepunt?

"Dat gaat niet goed inderdaad, op meerdere fronten. Meer Democraten dan verwacht zijn heel kritisch op het feit dat Biden Israël onvoorwaardelijk blijft steunen. Vandaag zullen we zien hoe groot dat probleem echt voor hem is. Hij kan die paar procentpunten van mensen binnen zijn eigen partij, die niet gaan stemmen, niet veroorloven."

"Verder gaat het met de economie wel goed. De werkloosheid is nog nooit zo laag geweest. Maar mensen hebben nog steeds heel erg last van de hoge inflatie. Die is wel minder geworden, maar de gemiddelde Amerikaan betaalt nog steeds heel veel aan de pomp en voor de dagelijkse boodschappen. En de prijzen van huizen zijn ook flink hoger."

"Dat breekt Biden op. De gemiddelde Amerikaan merkt niet in zijn portemonnee dat het beter gaat met de economie. Dat kan rond november natuurlijk anders zijn, maar op dit moment nog niet. Daarbij kan je nog optellen dat de migratie - door Republikeinen heel erg naar voren gebracht - een groot probleem is. De cijfers van illegale immigranten zijn nog nooit zo hoog geweest. En veel migranten zijn naar progressieve steden verscheept, waardoor meer Amerikanen nu merken hoeveel er zijn."

Bekijk ook

5. Steeds meer Democraten maken zich dus zorgen?

"Ja, en ook nog over de leeftijd van Biden. Elke Amerikaan vraagt zich af hoe hij weer op het stembiljet komt. Ook binnen de Democratische partij is dat echt een groot discussiepunt. Het is alleen een gelopen race, want je kan niet nu nog zeggen 'we kappen met Biden'. Dan ben je echt heel veel punten kwijt die je kan krijgen voor een zittende president en je wil nu geen chaos creëren."

"Biden zelf twijfelt er niet aan, die wil van geen wijken weten. Ze zijn allebei de oudste presidentskandidaten die het land ooit heeft gezien. Dat is echt ongekend. Alleen Trump is retorisch sterker en komt zo krachtiger over. Hij maakt ook versprekingen en haalt dingen door elkaar, maar hij komt er beter mee weg."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'
De Veluwezoom is een van de mogelijke nieuwe oefenterreinen van Defensie
Bron: EenVandaag

Defensie onderzoekt de Veluwezoom als locatie om te oefenen met zware explosieven. Omwonenden, natuurorganisaties en zweefvliegers zijn bang voor schade aan de omgeving. Maar uitbreiding is echt nodig, volgens Staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie.

Naast de Terletse Heide in de Veluwezoom zijn ook Kollumerwaard in Friesland, en Lelystad in beeld als mogelijke nieuwe oefenlocaties. In december 2024 vielen op basis van omgeving-, milieu-, geluid- en natuureisen al vijf andere locaties af.

Veluwezoom Bomvrij

Dat de Terletse Heide mogelijk in een militair oefenterrein verandert, roept veel weerstand op. Actiegroep Veluwezoom Bomvrij heeft zo'n 40.000 handtekeningen opgehaald tegen de plannen. In maart zijn ze van plan het burgerinitiatief aan de Tweede Kamer aan te bieden.

"De samenleving spreekt zich uit. Die 40.000 handtekeningen staan voor een hele duidelijke roep. Een roep van: we willen dit niet", zegt woordvoerder Ruben Smit. Dat juist het oudste nationale park en Natura 2000-gebied een optie voor nieuw oefenterrein is, baart hem zorgen. "Qua vogels leven hier een aantal typische soorten die Europees beschermd zijn."

Uitbreiding noodzakelijk

Defensie oefent nu al met explosieven in Reek in Noord-Brabant, maar daar mogen ze maximaal 5 kilogram springstof gebruiken. Defensie wil kunnen oefenen met zwaardere explosieven van 20 kilogram en heeft daarom een groter oefenterrein nodig.

Volgens staatssecretaris Gijs Tuinman is een uitbreiding op een andere plek noodzakelijk: "Defensie moet er klaar voor zijn. Onze gereedheid moet omhoog. We zien dat onze welvaart, onze vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Onze krijgsmacht moet groeien, maar het allerbelangrijkst is dat de mensen en spullen ook getraind en geoefend zijn. En daarom is er meer ruimte nodig."

Bekijk ook

Maanlandschap

Ruben Smit is bang voor onherstelbare schade in het Natura 2000-gebied: "Ik vrees dat dit landschap voorgoed verloren raakt als alle plannen doorgaan. Mocht Defensie dit als voorkeurslocatie uitspreken, dan verandert dit landschap in een maanlandschap."

Hij vult aan: "Ik ben bang voor de effecten van de zware metalen en de fijnstof die vrijkomt bij de oefeningen."

Beperkt tot 3 keer per dag

Volgens Defensie blijven de explosies op de huidige locatie in ieder geval beperkt tot drie keer per dag en wordt er alleen geoefend op een vaste plek binnen een klein gebied.

"We gaan zeker niet 700 hectare omploegen", zegt commandant van het springterrein in Reek Edgar-Allen van Berkel.

'Defensie beschermt de natuur'

Er is maar één springpunt en de explosieven worden in bunkers tot ontploffing gebracht. Van Berkel: "In de bunkers is het inderdaad een maanlandschap. Daarom is het ook in de bunkers." Na explosies graven ze de grond regelmatig af, geeft Tuinman aan: "Het wordt volledig gesaneerd en de grond komt schoner terug dan dat-ie erin zat."

"Defensie en natuur gaan hartstikke goed samen", zegt hij kijkend naar het oefenterrein in Reek. "Omdat Defensie daar is gaan oefenen heb je heel weinig recreatiedruk, wordt er niet gebouwd en is juist het feit dat we die natuur beschermen."

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

'Doodsteek' voor zweefvliegen

Ook zweefvliegcentrum Terlet dreigt te verdwijnen als het oefenterrein op de Terletse Heide komt. Het zweefvliegveld ligt direct naast het beoogde oefenterrein. Als Defensie voor deze locatie kiest, stuiten zweefvliegers tegen een verboden gebied aan.

"We hebben geen motor, dus we blijven in de buurt van het veld. Het aanvlieggebied zit precies daar. Zonder dat gebied kunnen we niet landen", zegt voorzitter van de Gelderse zweefvliegclub Ronald Termaat. "Voor het zweefvliegen in Nederland zal dat waarschijnlijk de doodsteek betekenen."

Zweefvliegers naar Defensie

Termaat vult aan dat Defensie ook baat heeft van het zweefvliegcentrum: "Er zijn ook heel veel zweefvliegers die uiteindelijk gaan werken bij Defensie."

Jongeren vanaf 14 jaar kunnen al gaan zweefvliegen. "Die leren hier niet alleen vliegen maar ook een stuk verantwoordelijkheid en techniek. En vaak zie je dat mensen zo geïnspireerd worden dat ze een werkzame leven gaan doorbrengen bij Defensie als vlieger."

Bekijk ook

Hoe verder?

De komende maanden wordt duidelijk welk gebied in aanmerking komt als nieuw militair oefenterrein. Het ministerie heeft een onafhankelijke partij gevraagd om de milieueffecten te onderzoeken, vertelt Tuinman.

Uiteindelijk wordt eind mei duidelijk welke locatie de voorkeur krijgt. Daarna krijgen belanghebbenden 6 weken te tijd om bezwaar te maken. Eind 2025 wordt besloten waar het oefenterrein uiteindelijk komt. "Het is de allerlastigste behoefte die ik heb. Het is echt heel moeilijk in te passen in Nederland", sluit Tuinman af.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'
Protesten tegen de AfD in Berlijn
Bron: EenVandaag

De afgelopen maanden gingen honderdduizenden mensen in heel Duitsland de straat op. Met grootschalige demonstraties protesteerden ze tegen een mogelijke samenwerking met de omstreden partij AfD (Alternative für Deutschland).

De zogenoemde 'Brandmauer', letterlijk: brandmuur, - een afspraak tussen politieke partijen om het samenwerken met radicaal rechts uit te sluiten - heeft in Duitsland tot nu toe een samenwerking met de AfD kunnen voorkomen. Maar nu de partij in de peilingen op ruim 20 procent van de stemmen staat, rijst de vraag: blijft de Brandmauer overeind?

Hand-in-Hand tegen opkomst extreem-rechts

Maren Loerzer is een van de drijvende krachten achter Hand-in-Hand, een initiatief dat een grote demonstratie tegen de opkomst van extreem-rechts in Berlijn organiseerde. Terwijl ze de laatste voorbereidingen overziet, benadrukt ze waarom deze strijd zo belangrijk is.

"Mijn grootste zorg is dat de AfD erin slaagt om de grenzen steeds verder op te rekken, waardoor we steeds dichter bij het fascisme komen." Tegelijkertijd begrijpt ze de onvrede van veel Duitsers en de roep om politieke verandering. "Maar uit protest op de AfD stemmen, dat gaat echt te ver", voegt ze eraan toe.

Symbool voor falen van gevestigde partijen

De AfD zorgt met haar radicale standpunten over migratie voor veel opschudding. De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst heeft delen van de partij als rechts-extremistisch en anti-democratisch bestempeld. Toch lijken steeds meer kiezers daar minder moeite mee te hebben. Volgens politicoloog Wolfgang Schröder komt dat doordat steeds meer mensen twijfelen aan het vermogen van de democratie en politieke instituties om hun leven te verbeteren.

"Door de grote toestroom van migranten sinds 2015 en de daaruit voortvloeiende polarisatie heeft de AfD zich sterk kunnen positioneren en haar invloedssfeer zelfs uitgebreid naar het midden van de samenleving", legt Schröder uit. Daarnaast speelt de partij in op frustraties die traditionele partijen niet weten te adresseren. "De AfD slaagt erin kiezers te mobiliseren op een manier die andere partijen niet lukt. In zekere zin staat de opkomst van de AfD symbool voor het falen van de gevestigde partijen."

'Nie wieder'

De opkomst van de AfD veroorzaakt scheuren in de Brandmauer, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgetrokken om een herhaling van het Hitlerregime te voorkomen. In Duitsland is de les uit het verleden helder: de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) kwam niet via een staatsgreep, maar via democratische middelen aan de macht.

"Een fundamenteel liberaal systeem biedt ook ruimte aan zijn tegenstanders", zegt Schröder. "In het ergste geval kunnen zij die ruimte gebruiken om de democratie te ondermijnen of zelfs af te schaffen." Juist om die reden werd na 1945 een duidelijke grens getrokken: partijen die de democratie bedreigen, daarmee werk je niet samen.

Bekijk ook

info

Wat is de 'Brandmauer'?

Met de zogenoemde Brandmauer, de 'brandmuur', wordt in de Duitse politiek bedoeld dat partijen op geen enkele manier samenwerken met radicaal rechts. En dat geldt ook voor de AfD. Er worden bijvoorbeeld geen regeringscoalities met de AfD gesloten. Ook stemmen ze niet voor moties en voorstellen die door de AfD zijn ingediend. En als partijen zelf een motie of voorstel indienen, zorgen ze ervoor dat de AfD niet nodig is voor een meerderheid.

Maar eind januari diende oppositiepartij de Christlich-Demokratische Union Deutschland (CDU) een niet-bindende motie in waarin de regering werd opgeroepen om met strengere asielmaatregelen te komen. Die motie werd aangenomen in de Bondsdag, het Duitse parlement. En de steun van de AfD was daarbij beslissend. Critici vinden dat de CDU hiermee de eerste stap heeft gezet in het afbreken van de 'brandmuur' rond AfD.

Bekijk ook

Protesten tegen AfD

"Het was een van de zwaarste weken van mijn leven", vertelt Maren over de motie die Friedrich Merz, de huidige kanselierskandidaat van de CDU, met steun van de AfD in de Bondsdag indiende. De motie leidde tot een golf van protesten in het hele land, want hoewel de AfD waarschijnlijk een grote rol gaat spelen bij de verkiezingen, stemt de meerderheid van de Duitsers niet op deze partij.

Berichten over deportatietickets voor migranten en uitspraken over het streven naar een etnisch homogeen Duitsland, zorgen nog steeds bij veel kiezers voor weerstand tegen de partij. "De kern van een liberale democratie is dat er compromissen worden gesloten. Partijen die daartoe niet bereid zijn, vormen een bedreiging voor de democratie", zegt Schröder.

'Wir sind die Brandmauer'

Afgelopen zondag gingen bijna 40.000 mensen in Berlijn de straat op. Onder de demonstranten heerst de overtuiging dat de Brandmauer niet in de politiek ligt, maar op straat. "Wir sind die Brandmauer!" zingen ze in koor. Te midden van de menigte kijkt Maren geëmotioneerd om zich heen. "Dit is een onbeschrijfelijk en prachtig gevoel. En ik hoop dat we er als samenleving in zullen slagen om samen de mensen te kiezen die onze democratie blijven beschermen en vooruithelpen."

Ook Schröder verwacht niet dat de Brandmauer de komende jaren volledig zal verdwijnen. "Tenzij de AfD afstand neemt van haar extremistische standpunten. Als de partij zich matigt, dan zou samenwerking geen taboe meer zijn."

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant