Wanneer laten werkgevers lonen meestijgen met de prijzen? Vakbond FNV verwacht voorjaar vol acties

De teruglopende koopkracht is een doorn in het oog van de vakbonden. Met een groeiende economie en nijpende personeelstekorten eisen de vakbonden dat, op zijn minst, de lonen meestijgen met de prijzen. Maar dat is nog een hele uitdaging.

Al weken wordt er gestaakt door werknemers in de metaalsector, maar de onderhandelingen lijken muurvast te zitten. Voor FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha is deze impasse exemplarisch. "Veel onderhandelingen lopen moeizaam. Werkgevers zijn niet eens bereid om een eerlijke loonstijging te geven die in de buurt komt van de inflatie."

Onrustig voorjaar

"Werknemers zien dat het goed gaat. Maar ook dat er personeelstekorten zijn op de werkvloer waardoor ze harder moeten werken. Als dat niet wordt vertaald naar waardering veroorzaakt dat onrust", zegt Boufangacha. Hij voorspelt dan ook een onrustig voorjaar waarin mensen in actie zullen komen.

Voor de metaalsector eist de vakbond onder andere een loonstijging van 5 procent. Werkgevers laten weten dat dit pakket leidt tot een hoge kostenstijging. Ze waarschuwen dat dit voor veel ondernemers de bedrijfsvoering onder druk zet.

Koopkracht

Maar volgens Boufangacha is dat een klassieke werkgeversreactie: "De toekomst is onzeker, dus de hand blijft op de knip. Maar wij vinden dat een eerlijker deel van de winst naar de werkenden moet."

Vorig jaar stegen de prijzen met bijna 3 procent. Om ervoor te zorgen dat mensen niet minder te besteden hebben, zouden de lonen met dezelfde snelheid moeten meestijgen. Maar dat is niet gebeurd. De lonen stegen met 2,1 procent. Ook dit jaar is er een inflatie voorspeld van 3 procent.

'Werkgevers primair verantwoordelijk'

Naast hogere lonen van werkgevers kan het kabinet de koopkracht verbeteren door de belasting te verlagen. In het nieuwe regeerakkoord wordt wel geld uitgegeven aan belastingverlaging, maar niet genoeg om de koopkracht op peil te houden.

"De politiek heeft een belangrijke rol, maar wij vinden werkgevers primair verantwoordelijk", zegt Boufangacha. Je moet niet alleen kijken naar de belastingbetaler. Het is niet of, of, maar en, en."

Twee problemen

Volgens financieel journalist van De Telegraaf Martin Visser spelen er twee problemen bij de vakbonden waardoor het lastig is om flinke looneisen uit te onderhandelen. "De positie van de vakbonden is steeds zwakker geworden doordat ze minder leden hebben."

"Daarnaast lijkt er nog steeds een cultuur te zijn waarin de gedachte leeft dat loonmatiging goed is voor de economie", zegt Visser. "Vakbonden zijn daardoor misschien te snel tevreden."

Loonmatiging

In de jaren 80 was loonmatiging lang een succesformule. Werknemersorganisaties waren bereid tot loonmatiging, in ruil voor arbeidstijdverkorting. Op die manier werd de winstgevendheid van het bedrijfsleven verbeterd en tegelijkertijd de werkloosheid bestreden.

"Loonmatiging lijkt in het Nederlandse DNA te zitten", zegt Boufangacha. "Mensen nemen te makkelijk aan dat ze een bedrijf in gevaar brengen."

CAO komt niet uit de lucht vallen

Martin Visser ziet ook dat het lastig is voor vakbonden om hun meerwaarde duidelijk te maken. "Het huidig model gaat bijna aan het eigen succes ten onder. De vakbonden regelen de CAO. Ook voor mensen die niet lid zijn."

Boufangacha herkent dat. "Ook in mijn eigen omgeving merk ik wel eens dat mensen zich niet realiseren dat zo'n CAO niet uit de lucht komt vallen, maar dat daarvoor is onderhandeld."

Aansluiten bij acties

"Als we meer leden hebben kunnen we een grotere vuist maken", zegt Boufangacha. "Ik hoop natuurlijk dat mensen eerder de stap zetten om lid te worden. Maar we merken dat mensen eerder geneigd zijn zich aan te sluiten bij acties."

De vakbond ziet die trend terug bij de ziekenhuizen. "De zorg was eerst een plek waar weinig actiebereidheid was. Maar toen de druk op het personeel zo hoog werd, zijn er toch acties gevoerd. En dat heeft geleid tot een mooie CAO", zegt Boufangacha.

Eerlijk loon

Dat de lonen achter blijven bij de prijzen is slecht voor de huishoudportemonnee en ondermijnt ook het draagvlak voor kabinetsbeleid, waarschuwt Martin Visser. "Dan zie je dat het goed gaat met de economie, het kabinet miljarden uitgeeft, maar dat je het zelf niet merkt. Dus niet alleen voor werknemers, maar ook voor kabinet en werkgevers is een goede CAO van belang."

Boufangacha verwacht dat de ergernis bij werknemers dit voorjaar zal toenemen als onderhandelingen stroef blijven lopen. En dat die ergernis leidt tot meer acties. "Met name in de industrie, bij Tata Steel, Schiphol en DSM loopt de spanning op. Het is aan ons om ze uit te leggen dat ze in actie kunnen komen voor een eerlijker loon."