Racistische spreekkoren waren deze week weer nieuws, door wat geroepen werd tegen speler Vinícius Júnior van Real Madrid. Volgens commentator Tom van 't Hek komt dit nare fenomeen alleen bij voetbal voor. Experts leggen uit waarom dat zo is

Sportcommentator Van 't Hek ziet de spreekkoren overal in het voetbal, zo zei hij bij de NOS: "In alle landen, op alle manieren, tijdens alle wedstrijden. Het gebeurt veel te veel en het is iets wat inderdaad zo massaal, eigenlijk alleen door het voetbalpubliek gedaan wordt. Bij andere sporten is er wel incidenteel racisme, maar niet massaal door het publiek. Voor zover ik weet."

De nationale volkssport

Onderzoeker bij het Mulier Instituut voor sportonderzoek, Agnes Elling, is het met Van 't Hek eens. Toch benadrukt ze dat het niet zozeer met de sport voetbal te maken heeft. Volgens haar is voetbal de enige sport die zo massaal beoefend wordt in ons land. Ook is de supportersgroep enorm van omvang en 'volks van samenstelling'.

De spelersgroep in het betaald voetbal is juist weer etnisch heel divers. "Dat zijn belangrijkere kenmerken naar mijn idee, die nationale volkssport, dan dat het per se voetbal is." Volgens haar is goed mogelijk dat in landen die andere grote nationale teamsporten hebben, juist bij die sporten spreekkoren voorkomen.

Bij rugby 'vieren ze feest'

Elling wijst daarbij bijvoorbeeld naar het rugby in Australië of cricket in India. Cijfers daarover ontbreken echter. Toch lijkt het Albert Mantingh onwaarschijnlijk. Bij Ziggo Sport is hij dé rugby-commentator van Nederland. "Ik heb dat nog nooit gehoord of gezien vanaf de tribunes."

Voor zijn beroep heeft hij al honderden tot duizenden rugbywedstrijden gezien, juist ook in landen waar het een volksport is, zoals Nieuw Zeeland, Australië en Japan. Hij vertelt nooit spreekkoren gezien te hebben. "Wat natuurlijk ook is: de supporters in het rugby zitten door elkaar. Die zitten niet in aparte vakken, maar die zitten allemaal bij elkaar en door elkaar. Die vieren samen een feestje."

Wel degelijk gezongen

Toch betekent dat niet dat er geen koren ontstaan op de rugbytribune, vertelt Mantingh. "Er wordt wel heel veel gezongen hoor, dat is ook traditie in het rugby. Maar het zijn allemaal positieve koren. Als bijvoorbeeld Wales thuis speelt, zitten er van de 80.000 wel 75.000 Welshmen bij elkaar. Dus die zouden best wel spreekkoren kunnen uiten. Maar het gebeurt gewoon niet."

Van incidenteel racisme kent de commentator wel voorbeelden, bijvoorbeeld toen een speler een andere speler uitschold voor 'gypsy boy'. Daar werd meteen door de rugbybond op gehandhaafd.

Ook niet bij American Football

In Amerika is American Football een brede volkssport, maar daar is het ook niet aan de orde. Dat zegt Jacco van Sterkenburg die als sportsocioloog verbonden is aan de Erasmus Universiteit. "American Football is sowieso een ander type sport, met een ander publiek. Het wordt veel meer gekenmerkt door families die dat bezoeken."

Racistische spreekkoren zijn in grote mate aan het voetbal voorbehouden, zegt de socioloog. Toch zegt ook hij dat incidenteler racisme wel overal voorkomt.

Normalisatie

Maar waarom gebeurt het dan wel bij het voetbal? De verklaring van Van Sterkenburg is dat het samenhangt met het type publiek: veelal (witte) mannen. Ook is nooit echt ingegrepen toen de spreekkoren begonnen, zegt hij. Waar het ooit begon met antisemitische opmerkingen bij wedstrijden van Ajax, verspreidde en evolueerde het zich naar homofobe en racistische koren.

"Het publiek bestaat uit een heel specifieke groep, namelijk heel veel mannen, die ook een bepaalde vorm van mannelijkheid willen laten zien. Een echte man zijn betekent in hun ogen: wij zijn geen homo's. Daarbij heeft bijna geen sport zulke etnisch diverse spelers op het veld. Dat zie je niet in zoveel sporten op die manier. Het publiek bestaat juist weer overwegend uit witte mannen zijn. En ook daarbij de normalisatie van dit soort spreekoren in het algemeen, maakt ook dat racistische spreekoren plaatsvinden."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."