De emoties in een rechtszaak lopen soms enorm op bij verkeerszaken. Een dronken chauffeur heeft iemand doodgereden, of iemand rijdt met 130 km per uur in de bebouwde kom iemand invalide. In dit soort zaken is de roep om zware straffen veelal groot. Er wordt soms zelfs geroepen dat er sprake is van moord of van doodslag.
We spreken met Judith Uitermark, strafrechter bij de rechtbank Noord-Holland. Zij behandelt regelmatig verkeerszaken van de zwaardere categorie. Zij herkent de roep om zware straffen , maar verkeersdelicten worden in de regel niet behandeld als moord en doodslag. Het zijn geen delicten uit het wetboek van strafrecht, maar ze vallen onder de wegenverkeerswet. En daar zijn de maximale straffen veel lager. Volgens de wetgever is er een groot verschil tussen moord en doodslag en zware verkeersdelicten, aldus Uitermark.
ZIE OOK: 'Mijn leven is kapot, hij moet negentig uur harken'
Voor een moord is opzet nodig
“Als iemand een moord pleegt, dan moet je opzet aantonen, dat je iemand willens en wetens heb je iemand vermoord. Dat is anders op de weg, als je een ongeval op de weg veroorzaakt dan ben je schuldig. En schuld is het begrip dat wij hanteren. Schuld is anders dan opzet. Bij schuld heb je die gevolgen niet gewild, jij wilde niet een kind doodrijden, iemand op je motorkap krijgen, je hebt een verkeersfout gemaakt of meerdere verkeersfouten gemaakt en dat is er het gevolg van.”
ZIE OOK: Helft automobilisten gebruikt telefoon tijdens het rijden
Anders gezegd, wie dronken is of te hard rijdt en iemand doodrijdt, had niet de opzettelijke intentie die persoon ook dood te rijden, toen hij of zij in de auto stapte. Geen opzet, wel schuld. Wel is het zo dat hoe ernstiger en verwijtbaarder de schuld is, hoe hoger de straf is die de rechter kan opleggen. Zo is de maximale straf drie jaar voor het veroorzaken van een ongeluk, waarbij iemand overlijdt. Maar als iemand dronken was, of bumperkleefde, gevaarlijk inhaalde of veel te hard reed (of combinatie daarvan), dan kan de rechter de maximale straf met 50% verhogen naar vier en half jaar.
Waarom wordt alcohol zwaarder bestraft?
Het aantal verkeersdoden neemt de laatste jaren weer toe. Veiligheidsorganisaties wijzen op het toenemend gebruik van mobiele telefoons in de auto. Met je mobiel in je hand bellen, appen of andere dingen doen, het mag niet. Maar als je ongeluk veroorzaakt terwijl je op je mobiel zit, is dat op dit moment volgens de wet geen verzwarende omstandigheid voor het verhogen van de straf.
Je zou je af kunnen vragen waarom alcohol zwaarder wordt bestraft dan het gebruik van een telefoon in het verkeer. “Als er sprake is van telefoongebruik - je mag ‘m niet gebruiken of vasthouden - en het heeft de aandacht afgeleid, dan is dat een omstandigheid die door de rechter zal worden meegewogen. Maar het is geen aparte verzwarende omstandigheid. Van alcohol in het verkeer heeft de wetgever gezegd: dat is een aparte verzwarende omstandigheid. Als rechter heb ik daar geen mening over, het is wat door de wetgever is vastgesteld.”
Dronken rijden is niet per se roekeloos rijden
Er is nog een bepaling waarmee de straf zelfs kan worden verdubbeld. Indien de schuld bestaat uit roekeloosheid, kan de straf worden verdubbeld. En het is deze bepaling die vaak tot onbegrip leidt bij nabestaanden en slachtoffers. Want roekeloosheid in juridische zin is een anders dan wat wij als roekeloos zouden zien.
Een dronken chauffeur die iemand doodrijdt is bij wet niet per se roekeloos, legt de rechter uit. “De wet heeft gezegd dat ingeval van roekeloosheid je de straf mag verdubbelen, maar definieert niet wat roekeloosheid is. De Hoge raad heeft daar uitleg aan gegeven en die zegt dat we mensen niet snel veroordelen voor roekeloosheid. Het is aangenomen in zaken als wegpiraterij, straatraces, buitengewone gedragingen. Twintig glazen bier wordt niet gevat onder roekeloos gedrag, maar onder strafverzwarende omstandigheden. Mensen ervaren het wel als roekeloosheid, maar het leidt niet tot het juridisch etiket roekeloosheid.”
Rechter Uitermark snapt dat mensen dat lastig vinden. “Meestal wordt het wel ten laste gelegd. Dat betekent dat ik iemand moet vrijspreken omdat de juridische invulling van het begrip roekeloosheid anders is dan wat mensen ervaren. Dat is erg lastig.”
Wordt de wet aangepast?
Tot slot, minister Blok heeft vlak voor de zomer aangekondigd te willen kijken naar de verhoging van strafmaat. Ook wil hij het begrip roekeloosheid verruimen zodat straffen makkelijker kunnen worden verdubbeld. Minister Blok vindt met alcohol op of veel te hard rijden al een zeer grote aanwijzing voor roekeloos rijgedrag, ook al gaat de Hoge Raad daar nu in de praktijk niet in mee.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
