Het eigen risico afschaffen: regelmatig komt dat plan voorbij. Zo ook in de afgelopen verkiezingsperiode. Maar hoeveel zou het kosten? Een bedrag van 3,4 miljard wordt wel genoemd, maar ook 6 miljard komt voorbij. We vroegen experts wat er klopt.

In een opinieartikel in het AD sprak voormalig hoofd Financiën van de Gemeente Amsterdam, Liesbeth van den Berg, over een bedrag van 3,4 miljard. Zoveel zou het kosten om het eigen risico af te schaffen. Volgens haar klopt het cijfer van 6 miljard niet, waar bijvoorbeeld minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid het over heeft.

Zorg mijden

Een reden dat het veel gaat over afschaffen, is dat mensen met een kleine portemonnee zorg mijden door het eigen risico. Dit kunnen zij simpelweg niet altijd betalen. Toch heeft het eigen risico drie functies, legt hoogleraar gezondheidseconomie Wim Groot uit. "Ten eerste gaat het om de vraag of het redelijk is dat mensen die zorg gebruiken, ook een deel van die kosten uit eigen zak betalen."

"De tweede functie is dat het onnodig zorggebruik voorkomt. In België noemen ze de eigen bijdrage niet voor niets 'remgelden'. De derde reden is dat het eigen risico niet tot de collectieve lastendruk behoort. Als je het eigen risico afschaft en de premies verhoogt dan betekent dat dat de collectieve lastendruk omhoog gaat."

Hogere premie bij afschaffen

Kortom: zou het eigen risico er niet meer zijn, dan moet iedereen maandelijks een hogere premie betalen. Zorgverzekeraars Nederland laat in een schriftelijke reactie weten hoeveel dat zou zijn. "Als de Tweede Kamer besluit dit via de premie te verrekenen, dan betekent dat voor elke premiebetaler minimaal 20 tot 35 euro premieverhoging per maand. Wat de implicaties voor zorgverzekeraars zijn moet bij afschaffing worden bekeken."

De extra kosten die nu door het eigen risico worden gedekt, maar bij afschaffing niet meer, daar gaat het eerder genoemde bedrag van 3,4 miljard over.

Waarom beide bedragen kloppen

Dat bedrag klopt dus, maar tegelijkertijd geldt dat volgens Groot óók voor het bedrag van 6 miljard. "Als het eigen risico wordt afgeschaft, dan verwacht het CPB dat mensen meer van zorg gebruik zullen maken, omdat de financiële rem op zorggebruik wegvalt. Mensen zullen dus vaker naar de dokter of het ziekenhuis gaan, of meer geneesmiddelen gebruiken."

De kosten van dat zorggebruik schat het CPB op zo'n 2,5 miljard. Tel je dat op bij de eerder genoemde 3,4 miljard, dan komt het totaal aan extra kosten dus op ongeveer 6 miljard. En zo kan het dus dat beide bedragen kloppen.

9 procent eigen bijdrage

Maar is het bedrag dat Nederlanders nu aan het eigen risico betalen eigenlijk hoog? Volgens hoogleraar Wim Groot komt bij ons zo'n 9 procent van de totale zorgkosten uit eigen zak. "Overigens is dat niet alleen het eigen risico, maar bijvoorbeeld ook de eigen bijdrage die mensen betalen voor het verpleeghuis of voor andere vormen van zorg."

Vergeleken met andere landen is dat percentage niet overdreven hoog, legt hij uit. "In vergelijking met andere, met name Europese landen, zijn de eigen bijdragen in Nederland laag. Samen met Frankrijk zijn wij het land met de laagste eigen bijdrage. In Duitsland ligt het op 12 procent, in België op 18 en in Zwitserland zelfs op 22 procent."

'Non-discussie'

De discussie over het afschaffen van het eigen risico valt dan ook niet bij iedereen in goede aarde. Zorgeconoom Marcel Canoy hoopt dat die discussie voor eens en altijd begraven kan worden. "Het is kennelijk erg populair om hiervoor te pleiten en dat zal in de toekomst niet anders zijn."

"Maar ik vind het wel een beetje jammer, want er zijn veel grotere, urgentere problemen in de zorg waar oplossingen voor gevonden moeten worden. Het is jammer dat er zo veel tijd verspild wordt aan een non-discussie."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."