Zorg wordt opnieuw duurder. Dat blijkt nu de eerste verzekeraar de premie voor volgend jaar bekend heeft gemaakt. Voor het basispakket gaat het maandbedrag richting de 160 euro. Wij vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Hoogleraar gezondheidseconomie Wim Groot aan de Universiteit van Maastricht en Patrick Jeurissen, hoogleraar betaalbare en toegankelijke zorg aan het Radboudumc geven antwoord op jullie vragen.

1. Waarom wordt de zorg zo duur?

De stijging van de zorgkosten heeft meerdere oorzaken, maar een van de belangrijkste is de toename van loonkosten. "Zo'n 70 procent van de totale zorgkosten komt voort uit salariskosten, en die zijn door de nieuwe CAO-afspraken flink gestegen", legt Wim Groot uit. Dit zorgt dus voor hogere premies.

Daarnaast spelen ook nieuwe medicijnen en behandelingen een rol. "De grote kostenstijging zit vooral in innovatieve geneesmiddelen, zoals die voor kankerbehandelingen. Deze medicijnen zijn vaak gepatenteerd, wat betekent dat alleen de ontwikkelaar ze mag verkopen. Dat maakt ze erg duur."

"We worden niet alleen ouder, maar ook vaker ziek", vult Patrick Jeurissen aan. "De vergrijzing zorgt voor een grotere vraag naar zorg." Tegelijkertijd kunnen zorginstellingen de productiviteit moeilijk verhogen, omdat zorg vooral mensenwerk blijft, het is lastig te automatiseren."

Ook worden investeringen in zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en apparatuur, steeds vaker uitgesteld. "De afgelopen 10 jaar zijn deze investeringen bijna gehalveerd. Dit kan bijdragen aan toekomstige kostenstijgingen", legt Jeurissen uit.

2. Hoe wordt de zorgpremie berekend?

Het Centraal Planbureau (CPB) maakt een raming van de zorgkosten voor het komende jaar. Het kabinet gebruikt deze schatting om te bepalen hoeveel werkgevers moeten meebetalen aan de zorgverzekering. Deze bijdrage dekt de helft van de zorgkosten.

De andere helft betalen mensen zelf via hun maandelijkse premie en het eigen risico. Zorgverzekeraars kijken naar de verwachte kosten en stellen hun premies vast op basis van eerdere ervaringen en hun inkoopbeleid.

"Het CPB gebruikt gegevens van zorgverzekeraars om de zorgkosten te schatten", vertelt Groot. Gemiddeld wordt verwacht dat de zorgkosten, bovenop de inflatie, met ongeveer 3 procent stijgen. Op basis van deze schatting kan het kabinet voorspellen hoe hoog de nominale premie zal zijn.

"Dit jaar werd tijdens Prinsjesdag een stijging van 10 euro per maand verwacht. Zorgverzekeraar DSW heeft al aangekondigd om de premie met 9,50 te verhogen", zegt Groot. "Dit zie je vaker: het Centraal Planbureau heeft soms een iets hogere verwachting dan wat zorgverzekeraars in de praktijk doorvoeren."

3. Hoe komt het dat je steeds meer moet betalen, maar steeds minder vergoed krijgt vanuit de aanvullende pakketten?

Steeds meer mensen maken strategische keuzes als het gaat om aanvullende zorgverzekeringen. "Mensen vragen zich af of ze deze verzekering wel nodig hebben", zegt Groot.

Daardoor sluiten vooral degenen die hoge zorgkosten verwachten, zoals voor fysiotherapie, een aanvullende verzekering af. Dat leidt tot hogere kosten voor verzekeraars. "Ze verhogen daarom de premies en stellen strengere voorwaarden, zoals wachttijden of eigen bijdragen", legt Groot uit.

Jeurissen vult aan dat aanvullende verzekeringen eigenlijk een vrije markt zijn. "Verzekeraars mogen zelf bepalen wat ze aanbieden en tegen welke prijs." Dit leidt ertoe dat de kosten sneller stijgen dan die van de basisverzekering.

Doordat vooral zieker wordende mensen een aanvullende verzekering afsluiten, stijgen de premies verder en worden vergoedingen verder ingeperkt.

4. Waarom is de basispremie verschillend per zorgverzekering, terwijl de dekking in het basispakket overal hetzelfde is?

Groot legt uit dat er verschillende oorzaken zijn voor de verschillen in basispremies. "De belangrijkste reden is het zorginkoopbeleid van de verzekeraars", zegt hij. Sommige zorgverzekeraars hebben een strikter inkoopbeleid en weten lagere tarieven af te spreken bij ziekenhuizen. "Verzekeraars die scherp inkopen, kunnen goedkoper uit zijn dan anderen."

Nog een reden voor de premieverschillen is het gebruik van reserves. "Sommige verzekeraars gebruiken geld uit hun reserves en bieden de verzekering onder de kostprijs aan", vervolgt Groot. "Andere verzekeraars doen dit niet, wat kan zorgen voor een hogere premie." Bovendien hebben sommige verzekeraars een gunstigere populatie, die minder zorg gebruikt dan verwacht.

Tot slot maken zorgverzekeraars soms verschillende inschattingen van de kosten voor het volgende jaar. "2 jaar geleden was CZ pessimistischer over de kostenstijgingen en verhoogde daarom de premie", legt Groot uit. "Andere verzekeraars dachten dat de kosten minder zouden stijgen en hielden hun premies lager."

Bekijk ook

• 

  Waarom lukt het de ene zorgverzekeraar wel om zich aan de zorgplicht te houden en de ander niet? En andere vragen beantwoord

  • 19-03-2024

5. Wordt de zorgtoeslag uitgebreid, zodat meer mensen die kunnen aanvragen?

De zorgtoeslag is gekoppeld aan een inkomensnorm, legt Jeurissen uit. "Mensen in Nederland met een jaarinkomen lager dan 37.500 euro (alleenstaand) of 47.500 euro (met partner) kunnen zorgtoeslag krijgen.

Hierdoor hoeven zij maar een deel van de zorgpremie zelf te betalen. Het percentage dat zij moeten betalen is vastgelegd in de wet. "Dit betekent dat veel mensen zorgtoeslag ontvangen. Als de zorgpremie stijgt, worden ze hiervoor gecompenseerd."

Groot voegt hieraan toe: "De zorgtoeslag wordt elk jaar gecorrigeerd voor inflatie." Er zijn verder geen plannen om de zorgtoeslag substantieel te verhogen.

6. Wat kan helpen om de zorgkosten te verlagen, helpt preventie of een gezondere levensstijl?

Volgens Jeurissen helpt een gezonde levensstijl zeker, want mensen die gezond zijn, maken minder zorgkosten. Maar preventie is niet altijd kostenbesparend waarschuwt de hoogleraar.

"Preventie kan soms juist meer zorggebruik aanjagen", bijvoorbeeld bij grote screeningsprogramma's voor borstkanker, waarbij ook gezonde mensen zorg krijgen die ze eigenlijk niet nodig hebben.

Mensen kunnen ook zelf besparen op de zorgkosten door slimme keuzes te maken, zoals een hoger eigen risico of een goedkopere zorgpolis. "Als je weinig zorg verwacht, kan je flink besparen door bijvoorbeeld een vrijwillig eigen risico te nemen", zegt Groot.

Een gezondere levensstijl kan wel helpen om zorgkosten te voorkomen, maar brengt de snel stijgende zorgpremies niet zomaar omlaag. "Mensen leven langer door bijvoorbeeld minder roken, maar krijgen daardoor vaker ziektes als kanker of dementie, die weer duur zijn om te behandelen."

Bekijk ook

• 

  Zorgpremie verder omhoog, hulpverleners waarschuwen dat mensen hierdoor in de schulden raken

  • 24-09-2024

7. Hebben andere landen ook zulke hoge zorgkosten?

Nederland heeft, vergeleken met veel andere landen, relatief lage zorgkosten als het gaat om curatieve zorg, zoals ziekenhuisbehandelingen en medicijnen die uit de Zorgverzekeringswet worden betaald.

"Onze kosten voor genezingsgerichte zorg zijn lager dan in Duitsland en België", vertelt gezondheidseconoom Wim Groot. "In vergelijking met andere Europese landen geven we helemaal niet zoveel uit aan zorg."

Volgens Groot komt dit doordat Nederlandse huisartsen minder snel medicijnen voorschrijven of patiënten doorverwijzen naar het ziekenhuis. "Daarom zijn de uitgaven aan geneesmiddelen hier lager en belanden er minder mensen in het ziekenhuis."

Toch zijn er ook nadelen: Nederland heeft relatief weinig ziekenhuisbedden. Dit werd tijdens de coronacrisis pijnlijk duidelijk toen patiënten verder moesten reizen naar bijvoorbeeld Duitsland of België.

En op andere terreinen liggen de kosten in Nederland juist hoger. "We geven veel uit aan langdurige zorg, zoals ouderenzorg en gehandicaptenzorg", vult zorgexpert Patrick Jeurissen aan.

8. Is de zorg ook duurder geworden omdat er veel asielzoekers in Nederland zijn?

Het idee dat asielzoekers verantwoordelijk zijn voor de stijgende zorgkosten is een misverstand. "Asielzoekers die nog in afwachting zijn van een verblijfsvergunning, vallen niet onder de Zorgverzekeringswet", zegt Groot.

"Hun zorg wordt betaald door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), dat bijvoorbeeld huisartsen en tandartsen inschakelt voor hun medische zorg."

"Zodra ze een verblijfsvergunning hebben, moeten ze net als iedere Nederlander een zorgverzekering afsluiten en premie betalen", zegt de Groot. "Dan vallen ze binnen ons zorgstelsel."

Bekijk ook

• 

  Verantwoord besparen op je zorgverzekering: het kan, maar er zitten risico's aan

  • 27-09-2023

9. Is er genoeg toezicht op zorgverzekeraars?

"Er is strenger toezicht op het financiële deel", vertelt Groot. Zo houdt De Nederlandsche Bank (DNB) bijvoorbeeld scherp toezicht op de zorgverzekeraars om ervoor te zorgen dat ze een goed financieel beleid voeren en voldoende reserves aanhouden.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houdt op haar beurt weer toezicht op dat de zorgverzekeraars voldoende zorg inkopen en uitvoeren. En dat ze niet aan risicoselectie doen, vertelt Groot. "Dus dat ze niet proberen om vooral jonge gezonde mensen aan te trekken. Dat is niet goed, want die zijn voorspelbaar winstgevend."

De NZa heeft de zorgverzekeraars de afgelopen maanden op de vingers getikt. "Ze hebben zorgverzekeraars verzocht zich meer in te zetten om aan hun zorgplicht te voldoen."

Soms laat je een product in de winkel liggen. Niet om de prijs, maar uit protest tegen het bedrijf of land erachter. Nu Trump importheffingen oplegt, merken we in de chat discussie over Amerikaanse producten. We beantwoorden jullie vragen over boycots.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraar Internationale Economie Harry Garretsen (Rijksuniversiteit Groningen) en historicus Maartje Janse (Universiteit Leiden).

1. Heeft het nut als ik als consument producten niet meer koop?

"Ja, een spontane consumentenboycot kan bedrijven of landen wel degelijk raken: in reputatie en in de portemonnee", begint hoogleraar Garretsen. "Je ziet dat nu bijvoorbeeld gebeuren met Tesla. Omdat sommige consumenten het niet eens zijn met het gedachtegoed van Elon Musk, keldert de verkoop van Tesla-auto's in Europa."

"Consumenten hebben een bijzonder soort macht", antwoordt historicus Janse. "Als individuele consument heb je niet zoveel invloed, maar als collectief wel. Zeker wanneer een overtuiging om producten niet te kopen breed gedeeld wordt, in Europa of zelfs wereldwijd."

Het idee achter een boycot is simpel, vervolgt ze: "Als wij samen onze krachten bundelen door dit product niet meer kopen, dan kan het bedrijf of land daar zoveel last van hebben dat ze hun strategie wijzigen. Het is een manier om invloed proberen te krijgen op beleid. En de geschiedenis laat zien dat dit kan slagen."

Janse doet als historicus onderzoek naar protesten, waaronder boycots. Ze wijst op het oudste voorbeeld dat bekend is van een grootschalige boycot. "In 1791 besloten een half miljoen Britten geen suiker meer te kopen die afkomstig was van plantages waar tot slaaf gemaakten onder dwang werkten. Mensen realiseerden zich: 'Als ik suiker koop die in zulke omstandigheden is geproduceerd, ben ik medeverantwoordelijk.' Het parlement wilde niet luisteren, dus namen burgers zelf het initiatief," vertelt ze. "Het was best een succesvolle actie: de verkoop van deze suiker daalde met een derde."

2. Hoeveel consumenten moeten een product boycotten voordat die zinvol is?

"In hoeverre een bedrijf of land precies geraakt wordt, hangt af van het type boycot", zegt econoom Garretsen. "In principe is een boycot een actie vanuit consumenten die het niet eens zijn met beleid, en daarover zeggen: 'Dit willen we niet meer.' Als zij besluiten producten niet meer te kopen, kan dit bedrijven of landen zeker raken."

"Daarvoor is het niet per se nodig dat miljoenen mensen stoppen met het kopen van een bepaald product", zegt hij. "Vaak blijken lagere percentages al genoeg. Net als bij protesten en demonstraties, kunnen kleinere groepen al iets in beweging zetten."

"Een kleinere groep kan de reputatie van een bedrijf of land al beïnvloeden", verklaart de hoogleraar. "Social media spelen hierin natuurlijk een rol. Daar verspreiden acties zich snel. Zelfs wanneer de omzet van een bedrijf nog niet gekelderd is, kan een bedrijf dan toch al angst voelen voor imagoschade. Het voelt zich aangesproken of genoodzaakt om beleid te veranderen, zeker wanneer het bedrijf veel concurrentie heeft."

Toch is een boycot nog effectiever als die niet alleen gebaseerd is op de vrijwilligheid van consumenten, maar ook formeel via politiek en wetgeving wordt afgedwongen, legt Garretsen uit. "Wanneer een overheid zegt: dit product mag het hele land niet meer in. Dat gebeurt bijvoorbeeld met Russische producten. Daar trekt de overheid een grens in hoe we met die producten omgaan. En is er in feite een formele boycot."

Bekijk ook

• 

  Havenvakbond wil complete boycot van Russische kolen, olie en gas: 'Er zit bloed aan lading uit Rusland'

  • 10-03-2022

3. Is een boycot niet gewoon om jezelf beter te voelen?

"Consumenten boycotten inderdaad omdat ze zich daar beter bij voelen. Als je iets doet waarvan jij denkt dat het zin heeft, dan voel je je daar goed over", zegt Janse. Maar dit vindt ze geen reden om boycots af te schrijven. Integendeel.

"Het is wat simplistisch enkel te kijken naar het directe effect van een boycot op beleid. Want het heeft ook een grote waarde voor individuen en groepen, en die is ook belangrijk. In plaats van je machteloos te voelen, heb je het idee dat je gedrag ertoe doet."

"Een boycot gaat ook over ergens voor staan, laten zien wat je waarden zijn. Het is een expressie van wie jij als consument wil zijn", licht ze toe. "Ook kan het het groepsgevoel versterken. Een beweging om meer Europees te kopen, versterkt bijvoorbeeld niet alleen de economie, maar versterkt ook het Europese wij-gevoel."

4. Hoe moeilijk of makkelijk is het om een volledige boycot van de Verenigde Staten te realiseren?

Een volledige boycot lijkt Garretsen moeilijk te realiseren. "Oproepen om te boycotten richten zich vaak op de typisch Amerikaanse producten, zoals whiskey. Maar er zijn natuurlijk heel veel dingen die we uit de Verenigde Staten halen. Bijvoorbeeld halffabrikaten die in producten verwerkt zijn, of diensten van Google of Apple. Een volledige boycot zou ook daarover moeten gaan, maar dat wordt al snel ingewikkelder. En dan rijst de vraag of we dat wel willen."

"Een volledige boycot is bovendien niet alleen economisch, maar gaat ook over sport en cultuur", zegt Janse. Ze geeft het voorbeeld van de anti-apartheidboycots van Zuid-Afrika in de jaren 70 en 80. "Dat waren niet alleen economische acties om bijvoorbeeld geen Zuid-Afrikaanse sinaasappelen meer te consumeren."

Al vanaf 1964 mocht Zuid-Afrika niet meer meedoen aan de Olympische Spelen. "Later drongen de Verenigde Naties erop aan om alle culturele en sportieve banden met het land te verbreken. Artiesten traden er niet meer op."

"Je ziet dat er nu ook zo'n oproep tot culturele boycot is tegen Israël. Mensen zeggen: ook daar is een apartheidsregime aan het ontstaan. Universiteiten moeten niet meer met het land samenwerken. Het land moet niet meer mee mogen doen aan het Songfestival. Dit gaat dus ook verder dan het niet meer kopen van Israëlische producten."

"Ik zie Amerika nog niet zo snel in die hoek van Zuid-Afrika en Israël belanden", vervolgt ze. "Maar Amerika is zichzelf wel aan het isoleren. En de vraag is of dit ook invloed gaat hebben op culturele uitwisseling. Je hoort bijvoorbeeld al wel van mensen dat ze niet meer naar Amerika op vakantie willen gaan. Dat is ook een vorm van boycot."

Bekijk ook

• 

  1 op de 10 fans kijkt dit jaar niet naar Eurovisie Songfestival, uit protest tegen deelname Israël

  • 09-05-2024

5. Gaan winkels aangeven uit welke landen producten komen, bijvoorbeeld met stickers?

"Traditioneel is een boycot gericht op een product of bedrijf. Maar je ziet ook dat een boycot breder gericht kan zijn op een land: er wordt dan wel een product gekozen, maar het is eigenlijk niet om dat specifieke product te doen. Dat product staat symbool voor iets groters." Dit zie je nu met Amerikaanse producten gebeuren, volgens Garretsen.

"Het is consumenten niet per se te doen om bijvoorbeeld Amerikaanse whiskey, of McDonalds, maar dit soort producten of bedrijven symboliseren hun opvatting over waar Amerika onder Trump mee bezig is", zegt hij. "Consumenten willen een signaal afgeven tégen Trump: 'Er zijn grenzen, we pikken niet alles.'", zegt Janse hierover.

Er zijn landen waar labels op producten worden geplakt om hun herkomst aan te geven. Zo heeft Denemarken stickers die wijzen op Europese herkomst, en wordt in Canada opgeroepen om Canadian First - producten gemaakt in Canada - te kopen. "Dit zijn eigenlijk voorbeelden van een soort omgekeerde boycots, om producten uit eigen regio te kopen."

Een meerderheid van de deelnemers aan het Opiniepanel-onderzoek wil dat Nederlandse supermarkten labels plakken op Europese producten. Twee derde van de deelnemers (68 procent) lijkt dat een goed idee.

Bekijk ook

• 

  Beurzen wereldwijd al dagen flink in de min, wat kunnen beleggers doen? 'Elke daling in verleden leek achteraf goede kans'

  • 07-04-2025

Supermarktbranche: 'Consument moet weloverwogen kunnen kiezen'

Vermelding van het land van herkomst is niet op elk product verplicht. Volgens Europese en Nederlandse regels moet de herkomst op het etiket staan in een paar situaties, bijvoorbeeld bij onbewerkt vlees, eieren, vis en zeevruchten, groente en fruit, olijfolie en honing. Ook geldt deze verplichting wanneer het ontbreken van herkomstinformatie de consument kan misleiden, bijvoorbeeld bij producten met geografische aanduidingen zoals vlaggen.

Volgens supermarktbranchevereniging Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) moeten consumenten 'weloverwogen kunnen kiezen welk product met welke herkomst zij kopen. Het juist en volledig etiketteren van producten is daarom van belang'.

Het CBL laat weten dat supermarkten zelf verantwoordelijk zijn voor de juiste etikettering van huismerkproducten. Bij A-merken ligt die verantwoordelijkheid bij de fabrikant. Het CBL heeft verder geen informatie over individuele assortimentskeuzes en voorkeuren van consumenten in het koopgedrag wat betreft herkomst van producten.

6. Hoe raakt een boycot een land anders dan tegenheffingen?

"Importheffingen zijn minder moreel geladen dan een boycot", zegt Garretsen. "Die hoeven niet per se iets goeds of fouts te betekenen. Landen kunnen gewoon blijven handelen. Alleen maakt een van de twee, of beide, het duurder. Het is van een andere orde wanneer een land zegt: 'Ik wil jouw producten helemaal niet meer.'"

"De laatste stand van zaken is dat het voor Europa misschien toch lijkt mee te vallen met de Amerikaanse importheffingen. Maar wat Amerika en China nu onderling doen - steeds hogere en hogere importheffingen - gaat op den duur in de praktijk over in een boycot. Dan kunnen Chinese producten niet meer naar Amerika geëxporteerd worden, en Amerikaanse producten niet meer naar China. Als dat doorgaat, escaleert een handelsoorlog in een handelsboycot."

"De impact van boycotacties tegen Amerika lijkt op de korte termijn misschien gering", zegt Janse. "Maar als je het bredere plaatje bekijkt, dan besef je dat een boycot onderdeel is van het grotere fenomeen dat een land z'n status verliest. Amerika verliest een deel van de invloedsfeer die het na de Tweede Wereldoorlog heeft gekregen. En mensen zien Amerika niet langer vanzelfsprekend als een betrouwbaar land."

Een gesprek starten met een onbekende in de trein of bij de bushalte? Dat gebeurt steeds minder. Velen doden hun tijd liever door te scrollen op hun telefoon of met een koptelefoon op. Niet Merijn, hij praat juist graag met mensen die hij niet kent.

"Ik denk dat ik er 7 jaar geleden mee begon", vertelt de 32-jarige Merijn Ruis over de gesprekken die hij aangaat met zijn medereizigers. Af en toe deelt hij hier verhalen over op zijn LinkedIn-pagina. "Dat doe ik nu ongeveer 1 jaar, en de reacties zijn heel erg warm. Het raakt heel veel mensen."

'Het geeft hoop'

Merijns reisverhalen worden door duizenden mensen gelezen. "Ze zeggen dat het ze een beetje hoop geeft en geven aan hoe belangrijk ze het vinden om met onbekenden in gesprek te blijven gaan."

Want tegenwoordig is het aanknopen van een gesprek met iemand die je niet kent niet meer zo vanzelfsprekend. Uit verschillende studies blijkt dat mensen steeds minder met elkaar praten vanwege de onzekere en ongemakkelijke gevoelens die hierbij komen kijken: we zijn bang voor afwijzingen en willen anderen niet storen.

Niemand durft

Een zo'n onderzoek werd afgenomen door de Universiteit van Chicago en belandde 7 jaar geleden in Merijns schoot. "Het heet 'Mistakenly Seeking Solitude' en gaat over het voeren van gesprekken in het openbaar vervoer", vertelt hij. "Daaruit bleek dat mensen vaak denken dat ze er niet blij van worden. De meest gehoorde reden dat we het niet doen, is dat we denken dat anderen er niet op zitten te wachten. Het voelt misschien een beetje ongemakkelijk."

"Maar het blijkt ook dat, als ze het eenmaal wél doen, iedereen er eigenlijk blij van wordt." Toen Merijn dat las, ging hij daar zelf mee experimenteren. "Ik sprak allemaal mensen aan die mij aardig leken, maar ook mensen die me niet aardig leken. Veruit de meerderheid is superleuk en vriendelijk."

Verbinding maakt gelukkig

Als spreker over de wetenschap van geluk ziet hij ook de 'noodzaak' van dit soort gesprekken in, vertelt Merijn. "Het in contact blijven met elkaar is belangrijk, want de gelukkigste mensen investeren in relaties, in het contact", weet hij. "Verbinding is een grote voorspeller van geluk."

Volgens de meest recente cijfers van de Rijksoverheid voelt zo'n 48 procent van de volwassenen in Nederland zich eenzaam. Dat heeft invloed op de kwaliteit van leven. "Als ik dat lees, vind ik dat gewoon heel verdrietig. En daarom is het belangrijk om dit te doen", vertelt Merijn over zijn gesprekken.

Bekijk ook

• 

  Een eetclub tegen eenzaamheid onder jongeren, Merche begon er eentje: 'Iedereen is welkom'

  • 25-08-2024

'Dit is mijn tegengif'

Hij ziet het aanknopen en voeren van deze gesprekken als een oplossing voor de toenemende eenzaamheid in de maatschappij. "Dit is voor mij een beetje het tegengif voor polarisatie en voor eenzaamheid. Ik geloof echt dat dit heel veel kan veranderen."

"Want echt, mensen van wie je denkt dat ze heel anders zijn dan jij, die zijn dan zoveel aardiger en leuker. En dat is echt heel tof om te merken."

Mensen zijn aardiger dan gedacht

Door de gesprekken ontdekt Merijn ook welke vooroordelen hij als mens met zich meedraagt. Vaak zijn die, naar eigen zeggen, niet terecht. "Als ik dan met iemand een gesprek voer, dan blijkt die persoon heel anders te zijn dan ik dacht."

"Dan zie je eigenlijk dat heel veel mensen heel aardig zijn, en het beste met je voor hebben", vertelt hij. Dat geeft hem een vertrouwd gevoel. "Je voelt dan dat er overal gewoon vriendelijke mensen rondlopen. En daar mag je dus ook op vertrouwen."

'Spanning gaat nooit helemaal weg'

Maar toch blijft het spannend, afstappen op een onbekende. Ook voor Merijn. "In het begin zei ik vaak iets als er dan iets opviel of zo. Bijvoorbeeld een vertraging met de trein, want dan kun je makkelijk een gesprek beginnen. Maar ik vond het wel heel spannend om uit het niets te beginnen", vertelt hij.

Ondertussen is hij daar overheen gestapt. Nu vraagt hij anderen hoe hun dag beviel. "En dat vind ik nog steeds wel spannend hoor. Dat gevoel gaat niet helemaal weg. Alleen, soms zit ik dan naast iemand en denk ik: 'Ik probeer het maar gewoon'."

Liever kletsen dan scrollen

"Ik heb zelf soms de overtuiging dat mensen er niet op zitten te wachten, maar ik merk toch ook vaak dat mensen juist leuk reageren", gaat Merijn verder. "Zelfs mensen die een koptelefoon op hebben."

En het loopt vaak uit tot een gezellig gesprek. "Voor je het weet ben je een uur met iemand aan het kletsen in de trein. De tijd gaat dan zo snel. Terwijl in het andere geval zou ik gewoon op mijn telefoon hebben zitten scrollen. En die andere persoon trouwens ook, dus dat is ook grappig."

Het lukt niet altijd

Maar het gaat niet altijd goed. Soms hebben andere reizigers geen behoefte aan een gesprek, vertelt Merijn. "Zo zat ik laatst tegenover een jongen en die zat echt in zijn eigen wereld. Ik vond hem er een beetje verdrietig uitzien, dus ik probeer dan toch een gesprekje."

Helaas gaf zijn gesprekspartner mondjesmaat antwoord. "Het gesprek slaat dan helemaal dood. Ik had vier vragen gesteld, had heel even een klein lachje gezien, maar ik merkte gewoon: als ik nu ga doorvragen, wordt het een soort interview. Dus dan laat ik het ook maar."

'Het is ook weer niet zo erg'

De twee zaten daarna nog een tijdje in stilte naast elkaar. "Dat is dan wel echt een beetje ongemakkelijk. Maar uiteindelijk staat die persoon op en dan is het weer klaar. Dan is dat gevoel ook weer weg."

"In je hoofd is dat eigenlijk het ergste wat er kan gebeuren, maar als je het dan ervaart, merkt je eigenlijk dat het ook weer niet zo erg is", heeft Merijn geleerd van die ervaring. "En het gebeurt niet vaak. Ik schat dat dat maar in 5 procent van de gevallen voorkomt."

Levenslessen

Hij leert ook van de positieve ervaringen, vertelt hij. Het zijn dan vaak levenslessen, die hij wel kent maar die hij toch vaak weer vergeet. "Bijvoorbeeld een buschauffeur die het dan heeft over dat hij veel stress ervaart en dan vertelt dat hij de tijden op zijn scherm afplakt."

"Hij zei: 'Want ik heb er uiteindelijk geen controle over en ga slechter rijden door de stress. En zo ga ik gewoon lekker relaxed door de dag heen. Als ik ergens te laat aankom, dan is dat dan maar zo. Je kunt niet veel aan omstandigheden doen. Maar je reactie, daar kan je wel iets aan doen'. En daar denk ik nog wel eens aan."

Bekijk ook

• 

  Maaike is als AutoMaatje chauffeur en luisterend oor voor hulpbehoevenden: 'Op een simpele manier kan ik helpen'

  • 19-01-2025