Een meerderheid van de VVD-kiezers en -leden denkt niet dat het hun partijleider en premier Mark Rutte lukt de asielinstroom te beperken. De VVD-achterban was, is en blijft sceptisch dat Rutte zijn belofte van een halfjaar geleden kan waarmaken.

In ruil voor steun aan de omstreden spreidingswet, waarmee het kabinet gemeenten kan dwingen om asielzoekers op te nemen, zegde Rutte zijn fractie november vorig jaar toe dat hij zich harder in zal spannen om de instroom van het aantal asielzoekers te verlagen.

Nog steeds kritisch

Zijn achterban reageerde toen gelijk kritisch en is dat een halfjaar later, vlak voor het VVD-congres van aanstaande zaterdag, nog steeds. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 4.000 kiezers en ruim 500 leden van de VVD.

8 op de 10 mensen die bij de landelijke verkiezingen op de VVD stemden, verwachten niet dat Rutte erin slaagt om de asielinstroom te laten dalen. Net als Rutte willen ze vrijwel allemaal wel dat de asielinstroom beperkt wordt, maar een meerderheid (66 procent) denkt tegelijkertijd dat dat niet of nauwelijks kan.

Verplichtingen van de EU

Zij zien te veel politieke obstakels om echt wat aan de instroom te doen. Eén daarvan is de coalitie met twee partijen, D66 en de ChristenUnie, die vinden dat asielzoekers wel welkom zijn en niet mee willen gaan met beperkende maatregelen.

Ook zijn kiezers zich bewust van, volgens hen, zelf opgelegde verplichtingen vanuit de Europese Unie en de Verenigde Naties: "We horen continu dat het maar niet kan door EU-wetten. Eerst met stikstof, nu met asiel. Maar het kan wel, ze willen gewoon niet."

'Persoonlijk verantwoordelijk'

Ondanks het bewustzijn over de obstakels vinden kiezers dat Rutte een behoorlijke druk op zichzelf heeft gelegd: "Volgens mij weet hij zelf niet eens hoe, maar hij moet nu in ieder geval ergens mee komen." Met de belofte aan zijn fractie is volgens zijn kiezers niet de VVD, niet het kabinet, maar hijzelf verantwoordelijk voor het inperken van de asielinstroom.

"Door die belofte maakte hij zich persoonlijk verantwoordelijk. Dom, want daarmee laat hij zijn lot van anderen afhangen", zegt een kiezer. En concludeert dat het buigen of barsten is voor Rutte: "Als hem dit niet lukt, moet hij weg, vind ik." 2 op de 10 huidige kiezers zeggen op een andere partij te stemmen als Rutte niet met oplossingen komt voor de volgende verkiezingen.

Ook leden sceptisch

EenVandaag vroeg ook VVD-leden naar hun verwachtingen van Ruttes belofte. Hoewel zij vaker dan kiezers zeggen wel actie op dit thema van de premier te hebben gezien, verwacht ook een ruime meerderheid van hen (64 procent) dat Rutte zijn belofte niet kan waarmaken.

"Het is niet de eerste belofte die Rutte niet nakomt, maar dit is extra pijnlijk met het congres in aantocht. Ik had toch graag gezien dat hij voor zaterdag met plannen komt, al is het om zijn leden een handreiking te doen."

'Beter stoppen'

Ook de jongerenvereniging van de VVD, de JOVD, is kritisch op de belofte van Rutte. Voorzitter Michiel Suijker: "Als de VVD-fractie en Rutte geen slagkracht durven te tonen, kunnen ze beter stoppen met dit kabinet. Je moet belangrijke problemen niet 2 jaar laten liggen. Als ze voor de zomer geen oplossing hebben, moeten ze echt stoppen."

De verwachting is dan ook dat Rutte aanstaande zaterdag tekst en uitleg zal moeten geven aan gefrustreerde leden. Zij maken zich bijna allemaal zorgen over de verwachte asielinstroom en de meesten vinden dat het kabinet te weinig heeft gedaan om die te beperken. Net als kiezers voelen leden ook dat D66 en, in mindere mate, de ChristenUnie een aanpak in de weg zitten.

Normaal gesproken zijn er jaarlijks oefeningen onder de vlag van de NAVO waar de VS en Europa gezamenlijk aan meedoen. Maar volgens een bron uit het netwerk van hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk wil Amerika hier per direct mee stoppen.

"Het is echt één voor twaalf voor Europa", waarschuwt De Wijk in EenVandaag. "We staan er compleet alleen voor en moeten nu héél snel gaan handelen", zegt hij over de verdere terugtrekkende beweging van de Amerikanen.

Oefening zonder Amerikanen?

Op 31 maart staat er een NAVO-oefening gepland, maar de kans is dus groot dat daar geen Amerikaanse troepen aan zullen meedoen. Volgens De Wijk is er vandaag vanuit Amerika een aanwijzing gekomen richting de NAVO dat het land niet meer zal meedoen aan oefeningen in NAVO-verband.

"Dit zegt veel over hoe Amerika denkt over Europa en over de bijdrage die Amerika zou kunnen leveren aan de verdediging van Europa", reageert hij. "Amerika geeft als reden aan: we gaan bezuinigen en dat gaat ten koste van Europa, onze prioriteit ligt niet bij Europa."

'Trump schrijft ons af'

Het lijkt een nieuwe stap in de verwijdering tussen de Verenigde Staten en Europa, die in een stroomversnelling is gekomen sinds het aantreden van Donald Trump als president eind januari. Dit laat volgens De Wijk opnieuw zien dat we in Europa op onszelf zijn aangewezen.

"Het geeft aan dat we niet langer moeten denken dat het wel goed komt met onze band met Amerika binnen de NAVO", benadrukt de hoogleraar. "Trump schrijft ons af."

'NAVO niet meer levensvatbaar'

Dat de Amerikanen niet meer samen met de Europeanen willen oefenen is echt een relevant signaal, gaat De Wijk verder. "Kijk naar de daden van Trump, dan moet je inzien dat de NAVO met hem niet meer levensvatbaar is."

"Want als hij zegt dat zijn troepen niet meer naar Europa gaan om te oefenen, dan hoef je de NAVO niet eens op te heffen, dan functioneert de NAVO al niet meer", legt hij uit.

Kan Rutte nog iets doen?

De Wijk heeft niet het idee dat de secretaris-generaal van de NAVO, sinds oktober vorig jaar oud-premier Mark Rutte, nog iets kan doen om een breuk binnen het militaire bondgenootschap tussen de Verenigde Staten en de Europese lidstaten te voorkomen.

"Nee, dan had hij allang succes gehad", zegt de hoogleraar daarover. "De continue neiging om Trump te pleasen en om met hem in gesprek te gaan op zijn voorwaarden lijkt verspilde moeite", stelt De Wijk somber vast.