De gascrisis, de wooncrisis, de stikstofcrisis: Nederland lijkt te worden geteisterd door de ene crisis na de andere. Maar wanneer is iets dat stempel eigenlijk waard? Hoogleraar crisismanagement Arjen Boin vertelt dat het woord ook misbruikt kan worden.

Vorige week nog werd het asielcrisisteam opgetuigd, dat de huidige asielcrisis moet gaan bezweren. Nóg een crisis die bij het huidige rijtje problemen kan worden opgeteld.

Een dreiging ervaren

Volgens Arjen Boin, verbonden aan de Universiteit Leiden, bepalen wij helemaal zelf wanneer iets een crisis wordt genoemd: "Als mensen samen een dreiging ervaren en niet goed weten hoe de oplossing eruit moet zien, kan een situatie als crisis worden bestempeld."

Toch kan niet zomaar alles tot crisis worden verheven, zegt Boin. Tussen hoe de overheid naar een situatie kijkt, en hoe de bevolking dat doet, kan namelijk nog een groot verschil zitten.

Politiek middel

"Bij covid in 2020, vonden zowel regering als mensen dit een crisis. Maar in sommige gevallen, zoals juist nu met covid, moet je als het ware de crisis weer oproepen om een gedragsverandering op gang te brengen."

Het woord crisis kan dan als politiek middel worden ingezet: als de overheid iets een crisis noemt, is de hoop dat de bevolking daarin meegaat.

Problematisch

Maar een crisis als politiek overtuigingsmechanisme kan volgens Boin nog wel eens problematisch zijn: "De regering krijgt bij een crisis bepaalde bevoegdheden. Het wordt dus best verleidelijk en daar moeten we een beetje voor uitkijken."

Wanneer de stempel 'crisis' op een situatie wordt geplakt, wordt namelijk een bepaalde crisisstructuur in werking gesteld: "Het komt er dan op neer dat het parlement ter zijde wordt geschoven. Dat kan in een crisis nuttig zijn, maar dat moet niet te vaak worden gedaan. Een regering gaat dan regeren zonder parlementaire procedures in acht te nemen."

Gevoel van urgentie

Boin geeft aan dat het ook wel een beetje voor de bühne is: "Iets krijgt daadkracht doordat we het een crisis noemen, en pas dan gaan we opschalen." Als het parlement dat accepteert, krijg je als overheid meer ruimte en dan kan je vervolgens meer doen dan normaal.

Toch is het niet zo dat de overheid alles maar als crisis kan bestempelen, zegt Boin. "Dat kunnen ze wel zo willen, maar uiteindeljk ligt het aan het parlement hoeveel ruimte wordt gegeven. En de publieke opinie moet daar dan ook in meegaan." En als alles een crisis wordt genoemd, verliest het woord volgens Boin uiteindelijk toch zijn betekenis: "Als alles een crisis is, is niks meer een crisis."