Voor het eerst in 2 jaar tijd neemt het vertrouwen in de landelijke politiek weer toe. De nieuwe lichting lijsttrekkers en partijen stemt kiezers hoopvol: "Ik heb meer vertrouwen in de nieuwe generatie dan de oude."

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 35.000 leden van het Opiniepanel. Nu bij veel partijen de oude garde heeft plaatsgemaakt voor een nieuwe lichting politici, zien kiezers de toekomst weer iets positiever tegemoet. Al houden ze een slag om de arm: "Het ziet er rooskleurig uit. Toch is het wachten wat er straks daadwerkelijk gaat gebeuren", zegt een panellid.

Optimisme toegenomen

Met nog een kleine week tot de Tweede Kamerverkiezingen is het politieke vertrouwen onder burgers iets toegenomen. Waar in de afgelopen 2 jaar nog ongeveer een kwart redelijk tot veel vertrouwen had in de landelijke politiek, is dat nu een derde (33 procent).

Daarmee is het vertrouwen weer terug op het niveau van begin maart 2021. Ook kwamen de Tweede Kamerverkiezingen eraan.

Nieuwe lichting

Dat optimisme linken de panelleden vaak aan de nieuwe lichting lijsttrekkers en partijen die deze verkiezingen meedoen. Zo zijn de verwachtingen rondom Pieter Omtzigt en zijn Nieuw Sociaal Contract (NSC) hooggespannen.

Ook Dilan Yeşilgöz wordt door VVD-aanhangers als 'verfrissend' gezien. En op de linkerflank zien kiezers de fusie tussen PvdA en GroenLinks als een 'positieve ontwikkeling'.

Meer op de inhoud

Ook over het verloop van de verkiezingscampagne klinkt tevredenheid. In de debatten gaat het volgens kiezers weer meer over de inhoud, en minder op de persoon. "Ik merk dat politici elkaar langer uit laten praten, en dat er meer op elkaar wordt gereageerd", merkt een van de panelleden op.

Dat is een heel verschil met voorgaande verkiezingen, vinden de panelleden. Zij geven aan dat de huidige kandidaten met hun constructieve houding meer betrouwbaarheid uitstralen dan het demissionaire kabinet. Dat geeft hen de hoop dat er na 22 november echt een andere wind gaat waaien in Den Haag. "Iedereen, wie je ook spreekt, is ervan overtuigd dat het roer om moet."

Omtzigt te vaag

Toch zijn nog niet alle kiezers ervan overtuigd dat het de goede kant op gaat met de politiek. Twee derde (66 procent) heeft op dit moment weinig tot geen vertrouwen in de politiek. Zij vragen zich af hoeveel er écht zal veranderen als de VVD opnieuw de grootste wordt.

Ook het mogelijke alternatief, NSC, stelt sommigen teleur. Zij geven aan meer verwacht te hebben van het 'weinig vernieuwende' partijprogramma, en vinden dat Omtzigt te lang vaag blijft over belangrijke beslissingen.

'Compromis-coalitie'

Daarnaast wijzen kiezers op belangrijke dossiers als stikstof, klimaat en de woningbouw, waar volgens hen nog weinig vooruitgang geboekt is. Of die in een volgende regering wel aangepakt gaan worden, valt volgens een van de panelleden nog te bezien.

"De problemen worden door iedereen benoemd en erkend, maar de oplossingen lopen zó uiteen dat ik bang ben voor weer een tandeloze compromis-coalitie zonder daadkracht en zonder lange-termijn-visie."

Meeste vertrouwen onder kiezers van coalitiepartijen

De mate van vertrouwen verschilt sterk per kiezersgroep. Een uitsplitsing naar de politieke voorkeur wijst uit dat het vertrouwen het hoogst is onder de aanhang van partijen die in het vorige kabinet meeregeerden. D66, ChristenUnie, VVD en CDA scoren hier het hoogst.

Het meeste wantrouwen komt uit de achterbannen van onder meer PVV, FVD, BBB, SP en BIJ1, waarvan een ruime meerderheid weinig tot geen vertrouwen heeft in de landelijke politiek. Onder de FVD-stemmers geven zelfs 7 op 10 (70 procent) panelleden aan geen enkel vertrouwen te hebben.

Wantrouwen houdt kiezers weg bij het stemhokje

Voor sommigen is het vertrouwen in de politiek zo laag, dat het hen ervan weerhoudt om gebruik te maken van hun stemrecht. Onder de niet-stemmers in het panel geeft een ruime meerderheid (88 procent) aan dat hun wantrouwen in de politiek een belangrijke reden is om geen stem uit te brengen.

Zij geven aan dat hun wantrouwen in de overheid te maken heeft met een gebrek aan daadkracht. Eén van de niet-stemmers uit het panel geeft aan het zat te zijn te kiezen voor een programma dat na de verkiezingen wordt wegonderhandeld: "Ik ga pas weer stemmen als ik weet wat ik krijg: als we kunnen stemmen op voorbesproken regeerakkoorden op hoofdlijnen."

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."