VVD-leider Dilan Yeşilgöz kan eerste vrouwelijke premier van Nederland worden en daarmee zijn we 'er niet snel bij'

Met de VVD hoog in de peilingen is het niet ondenkbaar dat Nederland met Dilan Yeşilgöz voor het eerst een vrouwelijke premier krijgt. En daarmee is ons land rijkelijk laat: "De meeste EU-landen hebben al een of meerdere vrouwelijke premiers gehad."

In tegenstelling tot haar voorganger Mark Rutte houdt VVD-lijsttrekker Yeşilgöz de deur nadrukkelijk open voor de PVV van Geert Wilders. Zo heeft ze de optie om naar rechts af te slaan, tijdens de formatie. Al sluit ze midden ook niet uit. Dit vergroot de kans dat Yeşilgöz initiatief kan nemen tijdens de formatie en dat vergroot weer de kans dat ons land voor het eerst een vrouwelijke premier krijgt.

Nederland loopt achter

Nederland heeft al meer dan 100 jaar vrouwenkiesrecht, maar nog nooit een vrouwelijke regeringsleider gehad. Als land horen we daarmee bij een kleine minderheid. "Nederland is er zeker niet snel bij", zegt politicoloog Daphne van der Pas van de Universiteit van Amsterdam. "De meeste EU-landen hebben al een of meerdere vrouwelijke premiers gehad."

Zo was Angela Merkel maar liefst 16 jaar bondskanselier van Duitsland en ook België heeft met Sophie Wilmès een vrouwelijke premier gehad. In Italië staat Giorgia Meloni sinds een jaar aan het roer. Inmiddels heeft tweederde van de EU-landen een vrouwelijke regeringsleider (gehad), weet Van der Pas. "Nederland hoort dus bij een kleine groep in de EU, maar is ook weer niet de enige."

Wereldwijd in vijftien landen

Sri Lanka had de primeur met de eerste vrouwelijke premier van de wereld, in 1960. In de 50 jaar die volgden bleef het aantal vrouwen als regeringsleider schommelen rond de zeven, maar sinds 2008 verdubbelde het aantal. Op dit moment zijn er wereldwijd op vijftien vrouwelijke regeringsleiders, waaronder IJsland, Denemarken, Estland, Letland en Litouwen.

Nederland loopt dus achter, maar dat betekent volgens Van de Pas niet dat het in de rest van de wereld heel veel beter gaat: "In de afgelopen 20 jaar hadden de meest gevestigde democratieën nog een man als leider: negen op de tien was man. De meeste landen hebben inmiddels een vrouwelijke premier gehad, maar nog steeds zijn de meeste premiers man."

Opvolger kan weer een man zijn

Stel dat Yeşilgöz na de verkiezingen de eerste vrouwelijke premier van ons land wordt, dan zegt dat niets over het geslacht van de premiers die in de toekomst zullen volgen, benadrukt de politicoloog.

Andere landen laten volgens haar zien dat een vrouwelijke premier niet meteen leidt tot een vrouw tot opvolger. "Het is niet zo dat als een land eenmaal een vrouwelijke premier heeft gehad, het daarna geleidelijk afwisselt." Zo had bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk tussen de premiers Margaret Thatcher en Theresa May vier mannen als regeringsleider.

'Vrouwelijke premiers iets linkser'

De bekendste vrouwelijke regeringsleiders in Europa zijn zonder twijfel Thatcher in het Verenigd Koninkrijk (1979-1990) en Merkel in Duitsland (2005-2021). Beiden komen uit de rechtse of centrumrechtse hoek. Maar tegenover die rechtste voorbeelden staan ook linkse vrouwelijke leiders, vertelt Van der Pas.

"Zoals momenteel Katrín Jakobsdóttir in IJsland of Mette Frederiksen in Denemarken", geeft ze als voorbeeld. "Gemiddeld zijn vrouwelijke premiers iets linkser dan de gemiddelde mannelijke premier, maar dat is echt een heel klein verschil."

Kiezers stemmen op inhoud

Voor de meeste kiezers maakt het overigens niet uit of de premier man of vrouw is, vertelt Van der Pas. "Mensen kiezen veelal op inhoud, zeggen ze. Wel vinden linkse kiezers het belangrijker dat er gendergelijkheid is in de politiek. Bij rechtse kiezers zie je vaker dat ze het probleem wel opgelost vinden."

"Er is wel een klein groepje onder rechts-populistische partijen dat iets liever op een man stemt, maar ook aan de rechtse kant is dat een minderheid", vervolgt de politicoloog.

Politiek minder aantrekkelijk

Ze deed onderzoek naar vrouwen in de politiek en kwam erachter dat vrouwen de politiek over het algemeen minder aantrekkelijk vinden als beroep dan mannen. Dat heeft volgens haar te maken met de associatie die vrouwen met de politiek hebben.

"De politiek wordt gezien als bezig zijn met een conflict. Vrouwen zijn over het algemeen gesocialiseerd om meer conflictmijdend te zijn", legt Van de Pas uit. "Ook dat je bijvoorbeeld voor je eigen carrière bezig bent, vinden vrouwen onaantrekkelijk. Maar dat hangt ook wel een beetje af van hoe je de politiek ziet."