Er is veel mis met de veiligheid in klimbossen en touwparcoursen op hoogte. Wet- en regelgeving ontbreekt, waardoor er zo goed als geen overheidstoezicht is op de veiligheid. De normen die er zijn worden onvoldoende nageleefd. Dat zeggen inspecteurs in de branche tegen EenVandaag. Zij komen geregeld onveilige situaties tegen in klimparcoursen, zoals houtrot, onjuiste constructies of verkeerd materiaal.

Het aantal klimparken nam de afgelopen jaren fors toe. Nederland telt inmiddels tientallen van dit soort klimparcoursen in bomen of in palen tot wel twintig meter boven de grond. Naar aanleiding van een tip deed EenVandaag onderzoek naar de veiligheid en staat van onderhoud van klimparken en nam de proef op de som door vijf parken te bezoeken. In drie parcoursen werden (potentieel) onveilige situaties aangetroffen. Die variëren van houtrot in platforms tot dode bomen, die daardoor onbetrouwbaar kunnen worden.

Ook bleek in een parcours klimtouw als zekerkabel te zijn gebruikt, waardoor de kans bestaat dat, wanneer een klimmer zijn evenwicht verliest, zijn val niet wordt gebroken. “Als ik dit tegen zou komen tijdens een inspectie zou ik dit parcours stilleggen”, aldus Frank Schilders, inspecteur van klimparcoursen en bestuurslid van de European Rope Course Association (ERCA). In een ander park bleken staalkabels met een touwkern te zijn gebruikt. Omdat die kabels makkelijk vocht vasthouden kunnen ze gaan roesten en uiteindelijk breken, stelt Schilders. Verder maakt hij zich grote zorgen om de hoeveelheid houtrot - vaak omdat er verkeerd of niet geïmpregneerd hout is gebruikt - en te strak aangetrokken spanbanden. "Bomen worden gewurgd en zijn binnen 3 tot 4 jaar dood”, aldus de inspecteur. 

Toezicht 

De door de branche zelf ontwikkelde norm voor de bouw van parcoursen wordt niet altijd nageleefd, zegt zowel Schilders als Walter Verbaarschot van keuringsinstituut Tüv Nederland. Beide inspecteerden de afgelopen jaren diverse, in hun ogen onveilige parken. Een aantal daarvan werd wegens houtrot gesloten. Beide inspecteurs delen ook de zorgen over het opleidingsniveau van klimpark controleurs. “Ook hier bestaan geen regels voor. De ene inspecteur heeft er jaren voor geleerd, de ander doet een cursus van twee uur. Maar ze noemen zich allebei inspecteur”, zegt Schilders. 

Toezicht van de overheid op klimparken ontbreekt, blijkt uit navraag van EenVandaag bij de Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit (NVWA). Desondanks kreeg de toezichthouder in drie jaar tijd 12 meldingen over klimparcoursen, variërend van "loos alarm tot ongevallen met dodelijke afloop”. Zo verongelukte in 2014  een agent die deelnam aan een teamuitje in een touwparcours in Hank; hij werd onder water getrokken toen een onderdeel van een tokkelbaan afbrak. Klimparcoursen vallen, anders dan toestellen in pretparken of speeltuinen, niet onder het Warenwetbesluit Attracties en Speeltoestellen (WAS). De NVWA zegt slechts bij “evidente tekortkomingen” op te kunnen treden. Het ministerie van VWS laat weten dat de branche zelf verantwoordelijk is voor de veiligheid. 

Wat is er mis met de bezochte klimparken?

EenVandaag bezocht samen met klimpark-inspecteur Rick Jansen van Edurope vijf klimparken om de staat van onderhoud en veiligheid te beoordelen. Onze bevindingen legden we voor aan Frank Schilders, bestuurslid van de European Rope Course Association, en Walter Verbaarschot van Tüv Nederland. De parcoursen van Duinoord in Helvoirt en Klimbos Garderen bleken in orde. Over drie parken waren de drie inspecteurs kritischer.

• KlimKong Overloon

Bevindingen: platforms die de bomen afknellen, bomen in slechte staat/dood hout en het gebruik van zekerkabels met een touwkern. Het afknellen van bomen kan bomen verzwakken, vatbaarder maken voor ziektes en uiteindelijk doen afsterven en onbetrouwbaar maken, stellen de deskundigen. Zekerkabels met touwkern mogen volgens de in de branche gebruikte norm NEN-EN15567 niet worden gebruikt, aldus de inspecteurs. Het touw kan vocht vasthouden, waardoor corrosie optreedt van binnenuit en de kabel uiteindelijk kan breken.

Reactie: KlimKong laat bij monde van haar advocaat weten: “Het klimbos wordt jaarlijks gekeurd naar de NEN-EN15667 norm. Laatstelijk in juni 2017. Dat betekent dat het bos veilig is.” 
 

• KlimRijk Veldhoven

Bevindingen: spanbanden die in bomen zijn gegroeid en de bomen daarmee afknellen, houtrot in platforms. Inspecteur Rick Jansen kon een schroevendraaier op sommige plekken vrijwel volledig in het platform steken. Volgens deskundigen is dat niet direct een risico voor de persoon die aan het klimmen is, maar wel voor mensen die onder de platforms lopen.

Reactie: Klimrijk laat weten: “Het klopt dat enkele platforms aan vervanging toe zijn, maar deze leveren geen directe bedreiging op in vorm van beknelling of verwonding. Afgelopen winter hebben we geconstateerd dat na 6,5 jaar exploitatie, ondanks regelmatig onderhoud, bij veel bomen de spanbanden toch behoorlijk zijn ingegroeid. Dit najaar bouwen we een volledig nieuw klimparcours.” 

• Outdoorpark Reusel

​​Bevindingen: met de hoogste klimroute is niets mis en we krijgen duidelijke instructies. Maar bij één van de wat lagere parcoursen is het zekersysteem gemaakt van klimtouw. Dat is in strijd met de norm en brengt volgens inspecteurs het risico met zich mee dat, wanneer een klimmer zijn evenwicht verliest, zijn val niet wordt gebroken.

Reactie: Outdoorpark Reusel laat weten: “We hebben dit parcours laten bouwen door mensen met zeer veel ervaring in de buitensport (…). We hebben gekozen voor klimtouw omdat deze dynamisch is en dus werkt als een valbeveiliger (…) Mocht ik na een gesprek met de heer Schilders overtuigd zijn van een andere mening, dan zal ik het touwparcours zeker aanpassen.” .

Blije koeien in de wei, volop ruimte in de stallen, bloemetjes en bijtjes: voedselproducenten wekken op verpakkingen graag de indruk dat ze duurzaam bezig zijn, maar de realiteit is vaak anders.

Veel consumenten letten in de supermarkt op of producten goed zijn voor mens, dier en milieu. Producten die claimen 'natuurlijk', 'milieuvriendelijk' of 'diervriendelijk' te zijn, doen het goed. Maar hoe eerlijk zijn deze claims eigenlijk? Organisaties als Wakker Dier luiden de noodklok.

'Ziet er groener uit dan het is'

Zij stellen dat 'greenwashing' in de supermarkt aan de orde van de dag is, en consumenten zo worden misleid. Wie bijvoorbeeld langs de rij met zuivelproducten loopt, ziet veel groene weiden op de verpakkingen staan.

"Allemaal plaatjes die de consument een goed gevoel geven over de duurzaamheid", zegt Leonie Vestering van Wakker Dier. "Maar vaak zijn deze claims niet waar. Onder meer bij zuivelproducten speelt dit al jaren. Het is in veel gevallen gewoon greenwashing: een niet-duurzaam product er veel groener uit laten zien dan het in werkelijkheid is."

42 procent overdreven, onjuist of ronduit misleidend

Edwin van Houten, directeur Consumenten bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM), bevestigt de zorgen van Wakker Dier. "Veel bedrijven hebben de neiging nogal absolute uitspraken te doen, of ze komen met vage, niet onderbouwde duurzaamheidsclaims, zoals 'CO₂-neutraal' of 'groen'. Als je zo'n claim niet kunt staven met harde feiten, dan misleid je de consument."

Uit onderzoek van de Europese Commissie naar de voedingsindustrie blijkt dat zo'n 42 procent van alle groene claims overdreven, onjuist of ronduit misleidend zijn. In datzelfde onderzoek van enkele jaren geleden concludeerde de Commissie dat in 59 procent van de gevallen de gemaakte duurzaamheidsclaims niet of onvoldoende met bewijs werden onderbouwd.

ACM komt met actieplan

De Autoriteit Consument en Markt komt nu met een actieplan tegen misleidende duurzaamheidsclaims in de voedingsindustrie. "Binnenkort schrijven we een brief aan de hele sector. De strekking daarvan is: 'Let op, er zijn duidelijke regels waar je je als bedrijf aan dient te houden'."

Van Houten vindt dat bedrijven beter hun best moeten doen om eerlijk en transparant te zijn. Producenten krijgen straks de ruimte om verbeteringen door te voeren. "Daarna gaan wij steekproeven uitvoeren, en dan zullen we zien hoe het ervoor staat. Als bedrijven niet duidelijker worden en halsstarrig blijven zeggen 'ik ben wel duurzaam', zonder onderbouwing, dan kunnen wij boetes opleggen."

Ondermijnt eerlijke concurrentie

Die boetes kunnen flink oplopen, vertelt de ACM-directeur: "Tot zo'n 900.000 euro, of een bepaald percentage van de omzet. Met dat laatste kun je in de miljoenen uitkomen, afhankelijk van de grootte van een bedrijf."

Greenwashing ondermijnt volgens Van Houten ook eerlijke concurrentie. "Een onderneming die écht investeert in duurzaamheid kan zich op deze manier niet onderscheiden van bedrijven die slechts doen alsof."

'ACM onderzoekt een paar zaken per jaar'

Onderzoeker Koen Boone van Wageningen University & Research (WUR) werkt aan de ontwikkeling van één duurzaamheidskeurmerk. "Zo'n label moet niet alleen voor de consument, maar ook voor de overheid en investeerders duidelijkheid geven over hoe groen een product daadwerkelijk is."

Hij vindt het actieplan van de ACM een goede zaak, maar plaatst ook kanttekeningen. "Het is heel goed dat ze valse duurzaamheidsclaims onder de loep nemen. Maar ze kunnen misschien tien zaken per jaar onderzoeken, terwijl je eigenlijk meer naar een structurele oplossing toe zou willen."

Duidelijk keurmerk

Met zo'n brede oplossing is de Europese Commissie bezig: het zogeheten Green Claims Directive. Dat is nieuwe regelgeving in de maak, waarbij gekeken wordt naar de effecten over de hele productieketen, niet alleen maar naar een klein stukje.

Boone: "Wordt bijvoorbeeld het ene positieve aspect niet teniet gedaan door een slechtere prestatie elders?" Zelf is hij samen met collega's bezig één duidelijk label te ontwikkelen, vertelt de Coördinator Duurzame Ketens van de WUR.

Simpel en duidelijk label

"Je kunt het vergelijken met het energielabel of met de Nutri-Score", licht Boone toe. "Zodat je als consument - bijvoorbeeld door een score van A tot E - in één blik een indruk krijgt over hoe duurzaam een product is."

"Allerlei aspecten worden meegenomen. Uiteindelijk zal het veel makkelijker worden voor bedrijven om te weten wat wel en niet mag, maar ook voor instanties om te controleren of een claim klopt."

'90 procent is sloopmelk'

Ook Wakker Dier hoopt op meer duidelijkheid voor de consument. "Het is ontzettend lastig om te beoordelen welke claims wel en welke niet kloppen", vertelt Vestering.

"Feit is dat 90 procent van de melk in de schappen 'sloopmelk' is, zoals wij dat noemen. Melk dus van koeien die op intensieve wijze worden gehouden, met weinig oog voor dierenwelzijn of milieuvoordelen. En dat staat haaks op het idyllische plaatje dat op de verpakking prijkt."

Bestaande labels

Er zijn een aantal keurmerken die nu al betrouwbaar zijn, zoals bijvoorbeeld het EU-Ecolabel, Fairtrade en het Beter Leven-keurmerk. Die laatste is specifiek gericht op dierenwelzijn.

Het is volgens experts een goed teken als de uitleg over duurzaamheid heel duidelijk en concreet is. Wees vooral kritisch bij vage termen zonder toelichting, benadrukken zij.

De Amerikaanse president Donald Trump mag voorlopig doorgaan met het uitzetten van migranten. Dat heeft het Hooggerechtshof, tot de grote verbazing van velen, gisteren besloten. Hoe kreeg hij dit voor elkaar? "Hij is duidelijk over de schreef gegaan."