Terwijl antisemitisme toeneemt, gaat Fred (81) langs scholen om over de dood van zijn Joodse ouders te vertellen

De kennis over de Holocaust en Tweede Wereldoorlog neemt af, blijkt uit onderzoek. En dat in een tijd dat antisemitisme juist toeneemt. Fred van Vliet (81), wiens ouders omkwamen in vernietigingskampen, deelt daarom zijn verhaal op middelbare scholen.

Al meer dan 250 lessen gaf de 81-jarige Fred van Vliet aan jonge mensen. Jarenlang kon hij niet praten over zijn Joodse achtergrond, uit angst. Maar nu ervaart hij rust als hij zijn verhaal vertelt.

'Je kind afstaan, dat moet vreselijk zijn geweest'

Zijn verhaal begint hij vaak met zijn eigen geboorte in 1942, als zoon van het Joodse echtpaar Salomon en Rachel Schachner. Vanwege de antisemitische dreiging waren Freds ouders in 1939 vanuit Oostenrijk naar Nederland gevlucht. Daar werd zijn vader in mei 1943 opgepakt en naar kamp Vught gebracht. Fred was toen 5 maanden oud en zijn moeder besloot hem te laten onderduiken.

"Moet je voorstellen, een moeder die haar enige kindje afstaat en bijna zeker weet dat ze het nooit meer terugziet", vertelt Fred de leerlingen van het Montessori Lyceum Groningen, waar hij een gastles geeft. "Dat moet vreselijk zijn geweest."

'Mijn echte familie nooit gekend'

En inderdaad, zijn vader en moeder werden uiteindelijk beiden naar concentratiekamp Auschwitz, gedeporteerd, waar ze op 31 januari 1944 zijn vermoord. "Mijn moeder Rachel is 35 jaar geworden, mijn vader Salomon 30", vertelt hij.

Zelf groeide Fred op bij de familie Van Vliet in Sneek, vandaar zijn achternaam. "Ik noemde ze papa, mama, vader en moeder. Zij waren ook mijn ouders, want mijn echte Joodse familie heb ik nooit gekend."

'Geen les waar het niet doodstil was'

Fred eindigt zijn lessen op scholen altijd met dezelfde boodschap: "Jullie zijn de jeugd, jullie zijn de toekomst. Ik wil graag dat, als je nog een keer aan deze les denkt, je onthoudt dat je nooit een volk mag veroordelen om geloof of huidskleur. Er is geen les geweest waar ze niet doodstil waren", vertelt Fred.

Ook de leerlingen op het Montessori Lyceum Groningen zijn onder de indruk. "Het komt heel dichtbij. Deze man staat gewoon hier en ik vind het heel dapper dat hij zijn verhaal zo vertelt. Je merkt nu hoe het iemand persoonlijk heeft geraakt, dat is wel anders dan het uit een geschiedenisboek leren", zegt een van de leerlingen.

Toenemend antisemitisme

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) meldde in november dat het aantal antisemitische incidenten in Nederland in de maand oktober bijna is vertienvoudigd ten opzichte van dezelfde maand in voorgaande jaren. Normaal gesproken krijgt de organisatie tien tot veertien meldingen van antisemitisme in oktober, dit jaar waren het er 106.

Tegelijkertijd neemt de kennis over de Holocaust af, zien ze bij herinneringscentrum Kamp Westerbork en de Anne Frank Stichting. Ook Fred merkt het in de klas. "Ik kom op scholen en dan moet ik echt heel veel uitleggen. Maar als ouders de kinderen niets vertellen, weten ze het ook niet."

Altijd bang voor jodenvervolging

Om iets te doen aan het tekort aan kennis, opent herinneringscentrum Kamp Westerbork zondag gratis de deuren. Daar vertellen gastsprekers zoals Fred over hun ervaringen in het kamp. Directeur Bertien Minco hoopt dat meer kennis over de Holocaust de polarisatie in Nederland kan stoppen. "En dat we daarmee een samenleving creëren waarin voor antisemitisme geen plaats is."

Want de angst voor jodenvervolging leeft nog steeds, ook bij Fred, vertelt hij. "Mijn ene dochter woont in Zuid-Afrika en als ik op Schiphol ben, gaat mijn Joodse ketting altijd onder mijn shirt. Ik denk nog steeds: 'Stel je voor dat het vliegtuig wordt gekaapt en ze zien dat ik Joods ben. Dan word ik misschien toch nog vermoord.' Die angst zal ik altijd bij me houden."

Dochter Fred neemt stokje over

Fred is van plan om 100 te worden en tot die tijd zijn verhaal te vertellen op scholen. "Mijn dochter heeft gezegd: 'Als jij je verhaal niet meer kan vertellen, wil ik het wel doen."

"Maar dan is het de tweede generatie, dat is toch weer een stap verder weg. Dus ik probeer het zo lang mogelijk te doen."