Stiefvader zijn: 'Het blijft af en toe pijn doen'

Er zijn steeds meer samengestelde gezinnen in Nederland. De meeste kinderen blijven na een scheiding bij hun moeder wonen, waardoor 85 procent van die samengestelde gezinnen er uiteindelijk een stiefvader bij krijgt. Hoe doen die stiefvaders het? Johannes Mol, onderzoeker aan de Hogeschool Leiden, interviewde meer dan 250 stiefvaders en ging op zoek naar welke rol zij in een gezin innemen.

De directe aanleiding voor het onderzoek was pragmatisch, vertelt Mol. Als begeleider van afstudeeronderzoeken op de hogeschool werd hem gevraag ook zelf een onderzoek uit te voeren. Daarvoor koos Mol een onderwerp dat dichtbij hem staat. "Ik ben zelf stiefvader en wilde weten hoe andere mensen dat ervaren en of ze tegen dezelfe dingen aanlopen als ik", vertelt hij. "En hoe lossen ze dat vervolgens weer op?"

Dat oplossingen nodig zijn, suggereert dat er ook problemen zijn binnen samengestelde gezinnen. Mol kwam verschillende zaken tegen in zijn onderzoek. "Het meest basale is dat een stiefvader leeft met kinderen die niet van jou zijn. Je leeft in je eigen huis en daar ben je de baas, maar die kinderen zijn niet van jou, dus daar ben je niet de baas over."

Wat mag je als stiefvader zeggen?

Levi van Dam is stiefvader van Femme en Anna, 9 en 7 jaar oud, de dochters van zijn vriendin Esther. Naar aanleiding van het onderzoek van Johannes Mol schreef hij een reactie in het NRC. Ook hij geeft aan dat stiefvader zijn tot lastige situaties kan leiden. "Het is zoeken. Wat mag ik wel tegen de kinderen zeggen en wat niet? En wat wil mijn partner dat ik zeg?"

Van Dam heeft wel een voorbeeld van zo'n situatie. "Ik werd boos om wat de oudste deed, maar deed dat ook als bescherming van haar moeder. Zo van: 'Nu moet je naar je moeder luisteren!'" In die boosheid ging hij alleen wat te ver. "Toen had ik direct een conflict met Esther."

'Het liefst ouders weer bij elkaar'

Verslaggever Laura Kors sprak Femme en Anna, de stiefdochters van Levi van Dam. Zij bespreken de voor- en nadelen van het hebben van een stiefvader. Nu is het leuk, geven ze aan, maar als ze mochten kiezen wilden ze het allerliefst tóch hun eigen ouders weer bij elkaar. "Dat zou ik wel het fijnst vinden", vertelt Femme.

Van Dam begrijpt de wens van zijn stiefdochters goed. "De situatie is voor hen niet optimaal. Uiteindelijk willen ze gewoon dat hun ouders bij elkaar zijn." Toch vindt hij het zelf ook af en toe lastig. "Je denkt toch: 'Shit, vinden ze het dan niet leuk?' Het is een beetje een afwijzing. Maar voor hen is de situatie wel even wat lastiger dan voor mij." 

'Ga niet te snel opvoeden'

Na 250 stiefvaders gesproken te hebben, heeft Johannes Mol een goed beeld van waar zij tegenaan lopen. Hij herkent ook het verhaal van Levi van Dam goed. "Ik heb over vaders geschreven die zich in alles vader voelen, maar de hele wereld om hen heen weet dat dat niet zo is. Dat blijft af en toe pijn doen."

Heeft Mol nog tips voor beginnende stiefvaders? "Doe het rustig aan en wil niet te snel gaan opvoeden. Dat hoeft ook helemaal niet." Levi van Dam legt vooral de nadruk op goede communicatie."Praat er met je vrouw over en heb niet te snel het idee dat je eigen gevoelens er niet mogen zijn. Heb respect voor de gevoelens van de kinderen, maar ook zeker voor die van jezelf."