Nu de PvdA en GroenLinks de weg naar een fusie inslaan, betwijfelen steeds meer eigen kiezers of dat de juiste afslag is. Op meer samenwerking en één Eerste Kamerfractie klinkt een volmondig 'ja', maar nog niet de helft steunt nu een volledige fusie.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder duizenden kiezers van GroenLinks en de PvdA. Sinds de verkiezingen spreken de partijleiders zich hardop uit voor intensievere samenwerking, maar sluiten ook een fusie op termijn niet uit. Zaterdag raadplegen ze hun leden over de eerstvolgende stap: een gezamenlijke Eerste Kamerfractie.

Steun voor één Eerste Kamerfractie

Net als voor intensieve samenwerking in het algemeen is een ruime meerderheid van beide kiezersgroepen voorstander van zo'n gezamenlijke fractie. 68 procent van de GroenLinks-kiezers en 72 procent van de PvdA-kiezers vindt dat de partijen na de Eerste Kamerverkiezingen van volgend jaar samen moeten optrekken. Ze scharen zich daarmee achter de wens van de partijbesturen.

Kiezers zijn zich bewust van de machtspositie die de partij heeft in de Eerste Kamer en willen dat versterken: "We zijn heel machtig in de Eerste Kamer en helemaal als we straks één fractie zijn. Zo kan Rutte de partijen niet meer uit elkaar spelen als hij moet zoeken naar een meerderheid." Daarnaast zien kiezers deze stap als een experiment: "Laten we met die Eerste Kamerfractie maar eens zien hoe de samenwerking bevalt. Als dat goed gaat, kun je scepsis bij mensen weghalen."

Verdeeldheid over fusie

Met een gezamenlijke Eerste Kamerfractie in zicht roeren politici, prominenten en leden zich in een discussie over de toekomst: moeten de partijen op termijn fuseren? Als het aan kiezers ligt, was het antwoord in 2019 nog 'ja'. Maar nu een fusie dichterbij lijkt te komen, zijn kiezers minder overtuigd.

In april dit jaar waren alleen GroenLinks-kiezers nog overwegend (57 procent) voor. Daar is nu nog 44 procent van over. Ook van de PvdA-kiezers steunt 44 procent een roodgroene fusie, ongeveer evenveel als in april dit jaar.

Tegenstanders amper gegroeid

Leden van de partijen laten eenzelfde beeld zien. Bijna alle leden willen meer samenwerking en ook voor een gezamenlijke Eerste Kamerfractie is ruime steun, maar over een fusie heerst verdeeldheid. Bijna de helft van de leden van beide partijen is vóór een fusie, drie op tien tegen en ongeveer een kwart twijfelt.

Opvallend is dat het aantal tegenstanders amper is gegroeid, maar een deel van de kiezers die in eerste instantie voorstander was nu is gaan twijfelen. In de tijd dat een fusie van een verre stip op de horizon een realistisch scenario is geworden, willen kiezers eerst een concreet plan over hoe dit in zijn werk gaat voordat zij een oordeel vellen.

'Ver af van Benschop'

Ook staan sommige kiezers niet te springen om geassocieerd te worden met (oud-)politici van de andere partij. Een GroenLinks-kiezer zegt: "De PvdA heeft een serie regenten die het pluche van grote bedrijven bekleden waartegen we juist moeten strijden. Ik sta bijvoorbeeld heel ver af van iemand als Dick Benschop."

Toch blijft de grootste groep van beide kiezersgroepen voorstander van een fusie. Samen zouden ze meer invloed hebben in politiek Den Haag en kan 'links' weer een vuist maken tegen 'rechts'. Van beide kiezersgroepen zijn zo'n drie op de tien nu tegen de fusieplannen. Zij denken vooral dat een fusiepartij niet groter zal worden dan de partijen los van elkaar. Ook vrezen tegenstanders dat de culturen én politici niet te verenigen zijn.

Leider van de fusiepartij

Lang niet alle kiezers van de PvdA (45 procent) en GroenLinks (33 procent) zeggen met zekerheid op een fusiepartij te stemmen als die er komt. Veel kiezers laten hun stem afhangen van aspecten die nog bepaald moeten worden, zoals wie gaat die fusiepartij leiden?

EenVandaag legde alvast een aantal prominente PvdA- en GroenLinks-politici voor, waaronder hun huidige leiders.

Aboutaleb als leider fusiepartij

Niet verrassend vinden de meeste PvdA-kiezers Attje Kuiken wel acceptabel, maar Jesse Klaver niet en vinden GroenLinks precies het omgekeerde. Er zijn twee politici, beiden PvdA'ers, die wel door beide kiezersgroepen gesteund worden: de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb en, weliswaar op afstand, EU-klimaatcommissaris Frans Timmermans.

Andere voorgelegde politici als de Amsterdamse PvdA-leider Marjolein Moorman, GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet of oud-GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik kunnen kiezers duidelijk lastig inschatten als mogelijk leider. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) roept minder vragen, maar wel meer weerstand op, vooral bij PvdA-kiezers.

Niet groter dan de VVD

Dat een fusiepartij meer zetels kan bemachtigen dan een van de partijen apart is voor veel kiezers een zekerheid. Maar over de vraag of 'links' door een mogelijke PvdA-GroenLinks-fusie weer kan opboksen tegen 'rechts' zijn kiezers pessimistisch. Slechts een kwart (26 procent) van de GroenLinks- en PvdA-kiezers denkt dat een fusiepartij minstens even groot kan worden als de grootste rechtse partij, de VVD.

"Nederland is hartstikke rechts. Als je de verkiezingsuitslagen ziet, vraag ik me überhaupt af of links nog groter kan worden dan rechts", schrijft een ondervraagde kiezer. Een andere kiezer ziet het glas halfvol: "Even groot als VVD zullen ze niet worden, maar wel een partij waar rekening mee gehouden zal moeten worden."

Schoolkantines en bedrijfsrestaurants in Frankrijk zouden niet langer soja-producten moeten serveren. Dat is het advies van Anses, het Franse RIVM. Te veel soja zou een negatief effect kunnen hebben op de vruchtbaarheid.

Soja wordt veel gebruikt als plantaardig alternatief voor bijvoorbeeld vlees- of melkproducten.

Lager oestrogeen

Driekwart van de Franse kinderen tussen de 3 en 5 jaar, en bijna de helft van de volwassen Franse vrouwen die soja eten, krijgen volgens Anses te veel soja binnen. En dat kan slecht zijn voor de gezondheid, zegt de Franse organisatie, met name voor de vruchtbaarheid.

De boosdoeners in soja zijn isoflavonen. Universitair hoofddocent Katja Teerds legt uit hoe isoflavonen werken: "Ze binden aan de receptor voor oestrogeen, het vrouwelijk geslachtshormoon. Een piek in oestrogeen zorgt voor de eisprong." In theorie kunnen heel grote hoeveelheden isoflavonen dus zorgen voor een lager oestrogeen en daarmee de eisprong dwarszitten.

'Effect verwaarloosbaar'

"Maar onderzoek heeft aangetoond dat dit effect verwaarloosbaar is", gaat Teerds verder. Ook bij emeritus hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell zijn de risico's niet bekend. "In Azië wordt veel soja gegeten. Daar zijn ook veel onderzoeken gehouden, waaruit blijkt dat de menstruatiecyclus van vrouwen soms een dag langer wordt door hoge sojaconsumptie, maar negatieve effecten op de vruchtbaarheid zijn niet bekend."

Het Nederlandse adviesorgaan voor voeding is het Voedingscentrum. Zij hanteert alleen een advies voor zwangere vrouwen als het gaat om soja-inname. "Uit dierstudies blijkt dat het mogelijk effect heeft op de ontwikkeling van de geslachtsorganen bij het kindje als je heel veel isoflavonen binnenkrijgt tijdens de zwangerschap", vertelt gezondheidsexpert bij het Voedingscentrum Marije Verwijs.

Advies Voedingscentrum

"Wij adviseren daarom om tijdens de zwangerschap de soja-inname beperkt te houden, tot bijvoorbeeld vier glazen sojadrink per dag en daarnaast nog twee vleesvervangers op basis van soja per week", gaat ze verder. Overigens zitten in dierlijke producten ook isoflavonen. "In koemelk zelfs meer dan in sojamelk", zegt Teerds. "Dat komt omdat koeien soja door hun voeding krijgen."

Het voedingscentrum hoopt zich binnenkort samen met het RIVM en de Gezondheidsraad te kunnen buigen over het Franse rapport. "Indien nodig zullen we ons advies aanpassen."

Nederland moet snel een puntenrijbewijs voor alle bestuurders invoeren. Dat zegt minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat tegen EenVandaag. "Ik denk aan een puntenrijbewijs voor iedereen, waarbij we de echte veelplegers hard kunnen aanpakken."

Minister Madlener van Infrastructuur en Waterschap wil snel werk maken van een puntenrijbewijs: "Als je dronken in je auto stapt of een zware verkeersovertreding begaat, dan is het 'three strikes and you're out', dan ben je je rijbewijs kwijt. Daar maak ik echt werk van."

Strafpunten voor verkeershufters

Heel veel landen om ons heen hebben al zo'n puntensysteem, onder meer Duitsland, Spanje, Groot-Brittanië, Frankrijk en Italië. In het ene land heeft elke chauffeur punten en kan deze kwijtraken. In het andere land verzamelen overtreders juist strafpunten en moeten ze bij een bepaalde hoeveelheid hun rijbewijs inleveren.

Zo kent men in Duitsland de beroemd-beruchte 'Punkte in Flensburg', punten dus die in deze Noord-Duitse stad worden bijgehouden, en die je liever niet wil verzamelen als bestuurder.

'Gevaarlijk rijgedrag verminderen'

Ook Nederland kent het principe al in de vorm van het zogeheten beginnersrijbewijs, in het leven geroepen om ongelukken en gevaarlijk rijgedrag door onervaren bestuurders te verminderen.

Het achterliggende idee is dat nieuwe of jonge automobilisten die meerdere keren ernstige verkeersovertredingen begaan, tijdelijk hun rijbewijs kwijtraken of een herexamen moeten doen. Ook voor bestuurders die twee keer in korte tijd met drank op zijn betrapt geldt zo'n systeem. De minister wil dit nu uitbreiden voor alle chauffeurs in Nederland. "We zijn aan het onderzoeken hoe andere landen het doen en hoe we dit kunnen incorporeren in ons systeem."

Bumperkleven met hoge snelheid

"Als je een aantal keren een ernstig verkeersdelict pleegt, dan is er voor jou geen plek op de weg", vindt Madlener. Ernstige verkeersdelicten, dat zijn onder meer: bumperkleven met hoge snelheid, grove snelheidsovertredingen en het veroorzaken van gevaar of hinder in het verkeer. Daarnaast zijn het veroorzaken van schade, een ongeluk met dodelijk gevolg of met zwaar letsel uiteraard ook ernstige verkeersdelicten.

Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen vindt het puntenrijbewijs een goed idee, maar plaatst ook kanttekeningen: "We weten uit het buitenland dat zo'n puntenrijbewijs effect heeft, maar de resultaten zijn niet altijd even duidelijk te becijferen."

Huidig systeem te weinig afschrikkend

Tertoolen ziet wel dat het systeem zoals het in Nederland gehandhaafd wordt onvoldoende afschrikkend is voor verkeershufters. "Je krijgt een boete voor een overtreding, die betaal je dan. Maar een volgende boete wordt niet hoger, het heeft geen optellend effect. En je mag daarna gewoon doorrijden, ook al ben je een enorme hufter in het verkeer."

De angst om je rijbewijs kwijt te raken is daarentegen veel groter, vertelt Tertoolen. "Want voor veel mensen is het superbelangrijk om te kunnen rijden. En de auto instappen zonder rijbewijs is gewoon een misdrijf."

Grote pakkans is cruciaal

Tertoolen denkt dat handhaving, en dus een grote pakkans, cruciaal is om een puntenrijbewijs effectief te maken. "Dat geldt eigenlijk voor iedere maatregel, je ziet het ook met appen op de fiets. Dat is verboden maar wordt niet gehandhaafd, dus dan doet iedereen het gewoon weer." Hij gaat verder: "Een ander groot probleem is dat boetes nu op kenteken staan, het is heel ingewikkeld om het persoonsgebonden te doen. Dus bij een puntensysteem zou je wel heel goed erover na moeten denken aan wie je de auto uitleent."

Verschillende sectororganisaties geven aan niet op de hoogte te zijn van concrete plannen van de minister. Net zoals Tertoolen verwachten ze dat er verregaande aanpassingen moeten worden gedaan voordat een puntenrijbewijs realiseerbaar is.