Italië en Nederland komen er niet uit: wie neemt de zorg voor 47 vluchtelingen op zich? Het Nederlandse schip Sea-Watch 3 ligt al dagen stil voor de kust van Sicilië. Hoogleraar migratierecht Ashley Terlouw ziet geen oplossing zonder Europese afspraken.

Het Nederlandse schip Sea-Watch 3, in bezit van een Duitse hulpverleningsorganisatie, pikte de migranten vlak voor de kust van Libië op. Dat het schip vaart onder de Nederlandse vlag betekent volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid niet dat Nederland automatisch verantwoordelijk is. Tegelijkertijd laat de vicepremier van Italië weten zich niet open te stellen voor de opvang van de migranten. Hij is 'klaar voor een diplomatie conflict.' Wanneer is een staat verantwoordelijk voor het opnemen van vluchtelingen?

Afspraken worden niet nageleefd

"Je zou zeggen: Italië is verantwoordelijk", zegt Ashley Terlouw, hoogleraar rechtssociologie en migratierecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "Het schip bevindt zich in de territoriale wateren van Italië." Volgens haar is de staat van het grondgebied waar de migranten zich op bevinden aansprakelijk. Daarnaast kan een staat ook verantwoordelijk zijn als een staat effectieve controle kan uitoefenen over mensen. "Je zou dus kunnen zeggen: het is een vlaggenschip van Nederland, dus Nederland is verantwoordelijk."

Ook kan een staat verantwoordelijk worden gesteld als er sprake is van een internationale onrechtmatige daad. "Dan zou je kunnen stellen dat de hele Europese Unie aansprakelijk gesteld kan worden, want ze komen - met zijn allen - de afspraken niet na. Dat is asielzoekers opvangen en een procedure geven zodat een vluchteling niet wordt teruggestuurd naar een land waar hij/zij vervolgt wordt."

'Een politiek probleem'

Het is lastig om door middel van de wet één iemand verantwoordelijk te stellen. "Je hebt het zeerecht. Het zeerecht zegt dat de kapitein naar de eerste veilige haven moet. Italië zegt dat dat Tunesië was, maar de kapitein beweert dat ze daar niet veilig naartoe konden, zijn ze naar Italië gegaan. Je zou zeggen, Italië is dan verantwoordelijk, maar dat is toch te makkelijk om de landen aan de zuidgrens van Europa elke keer verantwoordelijk te stellen." Terlouw ziet de situatie als een politiek probleem en vindt dat er duidelijke afspraken gemaakt moeten worden over de verdeling van asielzoekers binnen Europa.

Het lukt Europa niet om goede afspraken te maken over de opvang van migranten. De afspraken rondom de behandeling van een asielverzoek staan vastgelegd in de zogeheten Dublinverordening. Toch leidt deze Dublinverordening volgens Terlouw niet tot een bevredigende oplossing. "Lidstaten aan de zuidranden van Europa worden overbelast. De verdeelsleutel is niet zo, dat er een gelijke verdeling is van de migranten binnen Europa. De verdeelsleutel is zo gemaakt dat het land van eerste binnenkomst verantwoordelijk is." Het ontbreekt aan vertrouwen bij lidstaten onder elkaar. "Binnengrenzen worden opnieuw afgesloten en de Dublinverordening is in een patstelling terecht gekomen. Ik vind het een blamage voor Europa."

Vorig jaar in hetzelfde schuitje

Terlouw zegt dat dit soort situaties zich zullen blijven voordoen. Er moet een Europese oplossing komen. Een diplomatieke rel gaat zeker niet voor een oplossing zorgen "Die krijg je niet als je diplomatieke conflicten op de spits gaat drijven. Die krijg je pas als je verstandig bij elkaar gaat zitten en een verdeelsleutel gaat afspreken.

Vorig jaar zat Sea-Watch in hetzelfde schuitje toen ze 32 migranten aan boord haalden. Nederland heeft toen zes migranten opgenomen. "Ik denk dat het erg onverstandig was van Harbers om toen te zeggen 'dit is de laatste keer, dit doen we niet meer.' Je kunt toch snappen dat zo'n situatie zich binnen de kortste keren weer zal voordoen. Het is niet verstandig om dan te zeggen, we gaan er überhaupt niet over praten."