Wie uit protest de snelweg blokkeert of een schilderij besmeurt, moet vervolgd worden voor verstoring van de openbare orde en vernieling. Dat wil David van Weel, de nieuwe justitieminister. Gaat dat werken? "Denk niet dat mensen thuisblijven."

Het was al aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord: een 'scherper onderscheid tussen (vreedzaam) demonstreren en ordeverstorende acties'. De coalitiepartijen willen dat 'wanordelijkheden, bedreigingen tegen anderen en openbaar geweld' niet meer worden getolereerd. En ze sporen daarom het Openbaar Ministerie, het lokaal gezag en de Nationale Politie aan om flink op te treden wanneer demonstranten over de grenzen van het strafrecht heengaan.

Dialoog aangaan

Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel (VVD) laat op dit moment onderzoeken of en hoe de wet kan worden aangepast. De uitkomst van dat onderzoek duurt nog zeker een jaar, maar in de tussen tijd wil de minister het gesprek aangaan met de demonstranten. Het is zijn doel om ze tot bezinning brengen. "Binnen de huidige wetgeving kunnen we een hele boel doen, als we het dialoog aangaan", merkt Van Weel op.

"Er moet alle ruimte zijn om je boodschap kwijt te kunnen, maar dat wil niet zeggen dat de wet dan niet meer geldt", gaat hij verder. De aankondiging van Van Weel komt ruim twee weken voordat Extinction Rebellion Nederland opnieuw van plan is om op zaterdag 14 september de A12 in Den Haag te bezetten.

Rechter geeft demonstranten gelijk

Rozemarijn van 't Einde van Extinction Rebellion nam zelf vaak deel aan klimaatacties zoals bij de eerdere blokkades van de snelweg. In een document op haar laptop houdt ze het aantal keer bij dat ze al door de politie is weggesleept of aangehouden.

Meer dan 20 keer werd ze van de weg geplukt, ruim 15 keer belandde ze ook daadwerkelijk in een politiecel. Ze heeft al heel wat boetes thuis ontvangen. "Maar ik heb nooit een boete hoeven betalen", zegt ze. "We hebben als Extinction Rebellion steeds bezwaar gemaakt tegen de boetes en de rechter heeft ons steeds in het gelijk gesteld en onze acties geschaard onder het demonstratierecht."

Bemoeienis

Van 't Einde vindt het dan ook zorgelijk dat de minister van Justitie en Veiligheid zich nu hoogstpersoonlijk gaat bezighouden met de acties. "Klimaatactivisten zijn degenen die de noodklok luiden over wat er misgaat met het klimaat en wat er aan directe klimaatmaatregelen nodig is. Je moet niet de mensen die de noodklok luiden criminaliseren."

De klimaatactivist denkt dat de minister zich met de strafrechtelijke aanpak juist een overbelasting van de strafrechtketen op de hals haalt en dat zijn voorstel tot meer werkdruk voor de politie zal leiden.

Frustratie bij politie

Maar de voorzitter van de Nederlandse Politiebond, Nine Kooiman, herkent de frustraties waar minister Van Weel over spreekt maar al te goed. "Tijdens de acties op de A12 in februari werden activisten weggesleept en met bussen naar het stadion van ADO Den Haag vervoerd. Toen de eerste mensen daar werden vrijgelaten, bleek dat ze zich weer bij de blokkade voegden. Dat was heel frustrerend. Politiemensen voelen zich een veredelde wegsleepdienst."

"We moeten de balans bewaken tussen het recht om te demonstreren en het bewaken van de veiligheid. Nu voelen we ons vaak speelbal tussen de politiek, de activisten en de boeren", legt ze uit. Kooiman zou het fijn vinden als bewindslieden ook een stap naar voren zetten. "Nu mag de politie het steeds opknappen, met duizenden uren inzet, maar wat ook nodig is, is dat ministers in gesprek gaan met actievoerders. Die willen gezien en gehoord worden."

'Demonstreren is nodig'

Gaat Extinction Rebellion dan echt minder demonstreren als activisten strafrechtelijk zullen worden aangepakt? "Nee, ik denk niet dat er mensen hierom thuis zullen blijven", reageert Van 't Einde.

"Mensen staan daar niet te demonstreren omdat ze het leuk vinden, maar omdat het nodig is. En dan nog, bij de rechter gaan deze strafzaken toch stuklopen, en anders zeker bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens", zegt tot slot.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.