“Sekswerkers zijn zielig, hun klanten zijn vies en hun mannen crimineel.” Het is een opmerking die alle vooroordelen over de seksindustrie lijkt samen te vatten. Maar sekswerkers zijn de stigma’s beu. Ze verzetten zich tegen de clichébeelden in een internationale, controversiële show.

Een realistisch beeld laten zien van sekswerk, dat is de missie van Sex Worker’s Opera. De show, die al sinds 2014 uitverkochte zalen trekt in Engeland, komt naar Amsterdam. Via paaldans, jazz en opera krijgen bezoekers een inkijkje in het leven van sekswerkers. Verhalen uit zeventien landen van over de hele wereld zijn in de show verwerkt.

‘Besmettingshaard van geslachtsziekten’

Veel sekswerkers worden in een hokje gestopt. Vooroordelen, bijvoorbeeld dat prostituees de besmettingshaard van geslachtsziekten zijn, zijn eerder regel dan uitzondering. “We zijn geen slachtoffer van mensenhandel”, aldus Dinah Bons, sekswerker en bestuurder bij belangenvereniging PROUD. Ze heeft de show al gezien en is blij met de productie. “Stigma’s en vooroordelen worden daarmee doorbroken. We hebben een gewoon beroep waar in vrijheid voor gekozen is”.

Het stigma zorgt ervoor dat sekswerkers hun beroep geheim houden, bijvoorbeeld uit angst geen ander werk meer te kunnen doen of geen huis meer te kunnen huren. "Ex-geliefden, familieleden die zich voor ons schamen en slechte klanten kunnen ons zo gemakkelijk in een verkeerd daglicht plaatsen”, is in de show te horen. “Soms betekent dit zelfs dat we onze kinderen verliezen. Dit komt door het stigma rondom sekswerk, daar moeten we vanaf." 

‘Ik word nog steeds als ‘hoer’ nageroepen’

Het Amsterdamse compagnietheater is de eerste locatie voor de opera. Daarna volgt een Europese tour. Ruim 50 procent van de cast bestaat uit sekswerkers, de rest wordt gevormd door hun vrienden, familie en bondgenoten. De show krijgt speciaal voor Nederland een Amsterdams tintje. Metje Blaak, icoon van het Amsterdamse sekswerk, krijgt een bijdrage in de show.

Blaak is geraakt door de Sex Worker’s Opera: ze herkent er veel in. Als voormalig woordvoerder van De Rode Draad, de belangenvereniging voor prostituees, wordt zij op straat nog steeds herkend. Inmiddels is ze gestopt met het sekswerk, maar ze heeft nog dagelijks last van het imago van haar vorige beroep. “Op straat word ik nog steeds als ‘hoer’ nageroepen”, aldus Blaak. “Mijn vriendinnen die ook uit het seksleven zijn gestapt, en nu bijvoorbeeld nagelstudio of taxibedrijf zijn gestart, willen me niet meer kennen.”

Ook het opbouwen van een ander leven wordt haar moeilijk gemaakt. “Ik heb een boek over de oorlog geschreven. Maar mensen geloven niet dat ik dat kan”, vertelt ze. “Of er wordt gedacht dat het boek over hoeren in de oorlog gaat.”

Aanpak van prostitutie

Een belangrijk aspect in de show is de aanpak van prostitutie in Nederland. De beoogde wet- en regelgeving van kabinet Rutte III zou de sekswerkers moeten beschermen, maar in de praktijk lijkt dat averechts te werken. De Amsterdamse Rekenkamer concludeerde dat criminele activiteiten van karakter zijn veranderd en heimelijker zijn geworden. “Ook is het onze indruk dat mensenhandel nog regelmatig voorkomt in de Amsterdamse raamprostitutie. Het sluiten van de ramen heeft daarbij een negatief effect gehad op de positie van sekswerkers.”

Toch zit niet iedereen te wachten op de Sex Worker’s Opera. De 27-jarige Willemijn de Jong is betrokken is bij Exxpose, een organisatie die misstanden in de prostitutie aan het licht wil brengen. “Ik heb geen behoefte om naar een commerciële voorstelling te gaan die prostitutie verheerlijkt”, aldus De Jong. Exxpose maakt zich niet druk om het stigma, maar houdt zich bezig met het probleem van prostitutie. “Het kopen van seks moet strafbaar worden gesteld. Ons doel is om Nederland minder aantrekkelijk te maken voor mensenhandelaren en dat er minder mensen uitgebuit worden in de prostitutie.”

Goed of fout

Dinah Bons, bestuurder bij belangenvereniging PROUD, vindt het jammer dat zogeheten prostitutie-activisten wel óver, maar niet mét hen praten. “De anti-prostitutie-activisten bekijken alles vanuit één optiek, ze praten niet met ons. Daarom hebben ze geen inzicht en slaan ze de plank mis.”  Volgens Bons is de situatie rondom sekswerkers in Nederland goed geregeld. Zo checkt de GGD sekswerkers op zelfredzaamheid en wordt er in het overgrote deel van de gevallen aan alle regels voldaan. "Het is een legaal gebeuren, waar alles samen in goed vertrouwen geregeld is. In de zeldzame gevallen waar het fout gaat, proberen wij op te treden en de mensenhandel aan te pakken.”

Choreograaf Siobhán Knox heeft zin om de opera in Nederland te tonen. “Iedereen heeft een mening over sekswerk. Ook in een progressieve stad als Amsterdam leven nog veel vooroordelen. In films en op podia wordt sekswerk vaak eendimensionaal weergegeven: als magisch en spannend of als zielig en tragisch. Eén van de boodschappen van onze show is dat sekswerk vooral menselijk is. Het is niet goed of fout, het is vooral complex.”

De chemische industrie in de Rotterdamse haven heeft het zwaar door hoge energieprijzen en belasting op CO2. Moet het kabinet extra geld uittrekken om bedrijven tegemoet te komen? "Een complete waardevernietiging als we dit weggooien met z'n allen."

Veel producten die we dagelijks gebruiken komen uit de chemische industrie. Denk bijvoorbeeld aan shampoo en schoonmaakmiddelen, maar ook isolatiemateriaal en leidingen voor in huis. Die industrie heeft het nu dus heel moeilijk in Nederland.

Na 21 jaar sluiten

In de Rotterdamse haven sluit binnenkort de Amerikaanse chemiefabriek LyondellBasell. "21 jaar geleden hebben we deze fabriek met trots opgestart. Dit kostte ons een miljard euro", vertelt vicepresident Ronald van Klaveren.

Vijf jaar geleden werd nog eens 250 miljoen euro geïnvesteerd om de fabriek te vergroenen. "En nu komt er helaas een einde aan. Dit is een fabriek die je normaal 80 tot 100 jaar laat draaien. Nu moeten we die al na 21 jaar sluiten. Financieel komen we er gewoon niet uit."

Vier keer hogere energieprijzen

Ook chemiebedrijf Huntsman Holland merkt dat het moeilijk is om chemische producten te blijven maken in Nederland. De Amerikaanse directie heeft besloten alleen nog maar het minimale te produceren en geen investeringen meer te doen. "We zitten hier meer dan 50 jaar, maar het is gewoon heel moeilijk om hier geld te verdienen", vertelt directeur Kal Khogali.

Dat komt vooral door onze hoge energieprijzen vergeleken met andere landen, zegt hij. "De energieprijs in Nederland is drie tot vier keer duurder dan in de rest van Europa." Daar komt voor hem ook nog een extra toeslag voor groene energie bovenop: de fabriek draait daar volledig op.

'Niks dat niet uit chemicaliën bestaat'

De vraag is of Nederland meer moet doen om de chemie-industrie hier te behouden. Beide bedrijven hameren in elk geval op het belang ervan. "Er is niks om je heen dat niet uit chemicaliën bestaat", zegt Khogali.

"Dat is de naïviteit in Nederland en andere landen in Europa: dat we alles in de toekomst kunnen doen met nieuwe technologie. Maar dan vergeten we dat daar chemicaliën voor nodig zijn." Van Klaveren benadrukt dat: "Zonder chemische industrie is er geen defensie en verduurzaming mogelijk."

Niet aantrekkelijk

Hoofdeconoom Marieke Blom van ING vertelt dat Nederland altijd aantrekkelijk was voor de chemie. Vroeger werd energie voor grote energieverbruikers goedkoop gehouden met regelingen, maar die zijn in de afgelopen jaren afgeschaft.

"Daarnaast komt er ook een extra CO2-heffing aan", zegt Blom. Dit is een belasting die industriële bedrijven moeten betalen per ton CO2 dat wordt uitgestoten. "Dat maakt de kostprijs voor bedrijven hoger."

Europese onafhankelijkheid

Toch weet ze niet of geld investeren in de industrie, om deze in Nederland te behouden, zich uiteindelijk gaat uitbetalen. "Op lange termijn verwacht ik dat deze industrie kleiner wordt. Ik verwacht dat steun die je nu geeft aan de industrie, uiteindelijk niet rendeert", zegt Blom.

"Ik kan daar ook geen zekerheid over geven, want er zullen ook delen van de chemische industrie wel blijven bestaan."

Afhankelijkheid

Ronald van Klaveren noemt het vooral onverstandig dat Nederland zichzelf afhankelijk maakt van landen buiten Europa. Bijvoorbeeld China heeft een gigantische chemie-industrie. "Het is een complete waardevernietiging als we dit weggooien met z'n allen en daarmee afhankelijkheid creëren elders."

"We hebben laten zien dat we hier concurrerend kunnen produceren. Als de energiekosten omlaag gaan, hebben we nog steeds een heel goed waardemodel om hier industrie te behouden. Daarmee houden we een stukje onafhankelijkheid in stand voor Europa."

Minister wil industrie behouden

Minister Hermans van Klimaat en Groene Energie ziet ook dat chemische bedrijven het in Nederland moeilijk hebben. "Ik ben samen met andere collega's in het kabinet voor de voorjaarsnota van volgende maand aan het kijken wat we kunnen doen om de druk te verlichten."

Hermans wil de industrie graag in Nederland houden. "We hebben de bedrijven keihard nodig voor een sterke, veilige en weerbare economie. Waarin we producten hier maken en we die niet uit andere landen moeten halen."

Vanaf 7 april mogen coffeeshops in tien gemeenten alleen nog maar gereguleerde cannabis verkopen. Maar ondanks uitstel en vertraging komt de nieuwe fase van de 'wietproef' volgens veel coffeeshophouders tóch te snel. "De markt is hier niet klaar voor."

Maandag is het zover: dan gaat de nieuwe fase van het wietexperiment van start. In tien gemeenten door het land mogen coffeeshops alleen nog maar legaal geproduceerde wiet verkopen, om zo te kijken of de keten gereguleerd kan worden. Maar er klinkt veel kritiek. Coffeeshophouders maken zich zorgen en pleiten ervoor de startdatum uit te stellen.

Menukaart beperkt

Willem Vugs is eigenaar van coffeeshop Toermalijn in Tilburg, en heeft zijn twijfels over de startdatum. "Het is een dubbel gevoel. De coffeeshops staan aan de kant van het experiment. Maar ik heb wel de vrees dat een deel van ons assortiment niet meer aangeboden kan worden aan de klanten die daarvoor komen. En dat is toch zeker zo'n kwart van onze klanten."

Volgens hem is het door de Staat gereguleerde aanbod nog niet voldoende, zowel in kwantiteit als kwaliteit. "We zijn bang dat onze menukaart dermate beperkt wordt, dat je eigenlijk in de marge aan het werken bent. Dat houdt in dat de dingen die je hebt snel op gaan, en niet alles wat je hebt aan de kwaliteit voldoet."

De geschiedenis van de coffeeshop

Nederland en cannabis. In de jaren 60 ontstond er in Nederland een nieuwe jongerencultuur: hasj en wiet werden steeds populairder, mede door de hippiebeweging. Dit leidde tot een groeiende zwarte markt en meer politie-ingrijpen. Om de overlast en criminaliteit te verminderen, introduceerde Dries van Agt als minister van Justitie in 1976 het gedoogbeleid.

Deze veranderingen maakten Nederland wereldwijd bekend om zijn liberale drugsbeleid en legden de basis voor het huidige systeem van coffeeshops. In de jaren 90 worden de regels verder aangescherpt, onder andere met strengere controles en afstandsregels voor coffeeshops.

'Legaliseren keten noodzakelijk'

Het zorgt er alleen ook voor dat er een systeem ontstaat dat criminaliteit in de hand werkt, zegt expert cannabisbeleid Nicole Maalsté. "Het grote probleem is dat je een illegale achterdeur in stand houdt waarbij je niet kunt letten op kwaliteit en op de omstandigheden, maar waarbij ook de betrokken mensen allerlei risico's lopen. "

Volgens haar is het legaliseren van de keten noodzakelijk. "Deze gedoog-situatie duurt al tientallen jaren en dat is nooit de bedoeling geweest. Er worden hier producten gekocht waarvan niemand weet hoe ze hier naar binnen zijn gekomen." Ze gaat verder: "Er zijn allerlei mensen aan het werk aan de achterkant van een coffeeshop, die in feite niet bestaan. Maar daar zit natuurlijk een hele organisatie achter, en daar wil je grip op krijgen."

'Gesloten coffeshopketen'

Daarom startte de overheid het experiment 'gesloten coffeeshopketen'. Een compleet gecontroleerde keten van de teelt naar het gebruik, zonder illegale kweek. Een product bovendien waarvan je als consument weet wat erin zit. Daartoe selecteerde de overheid tien producenten om staatswiet en -hasj te telen.

In 2017 wordt het experiment aangekondigd, maar liep meermaals vertraging op. Eind 2023 werd de eerste legale wiet in Brabantse gemeentes verkocht, naast het illegale spul. Vanaf maandag begint de experimenteerfase.

Breda tevreden

Paul Depla, burgemeester van Breda, pleit al lang voor een legale keten. Volgens hem had de startdatum dan ook niet eerder kunnen komen. "Met het huidige systeem, dan blijf je een volstrekt hypocriet systeem houden. Je weet totaal niets van de manier waarop het geproduceerd wordt. Dus als we daarmee doorgaan, dan is de volksgezondheid de dupe en de criminaliteit de lachende derde. Dat wil ik niet."

Breda is een van de eerste steden geweest waar in 2023 legale wiet over de toonbank ging. Een succes, volgens Depla: "Ik hoor namelijk van de grote coffeeshops dat ze echt tevreden zijn, ook over de kwaliteit van de spullen die worden geleverd. Je ziet dat ze heel erg blij zijn dat ze afscheid kunnen nemen van de illegale achterdeur."

Tijd nodig

Hoewel onderzoeker Maalsté positief is over het experiment als geheel vindt ook zij, in tegenstelling tot de burgemeester, de startdatum te snel. "Je hebt een bestaande markt en die ben je helemaal anders aan het organiseren. Alles verandert."

"Ik denk dat het goed is dat dit gebeurt, alleen dat kun je niet zomaar op data vastpinnen, dus je moet dat langzaam maar zeker die kant op laten groeien. Het gaat de goede kant op, maar mensen hebben gewoon tijd nodig om eraan te wennen en de telers hebben tijd nodig om de producten te maken waar de consument om vraagt."

Hobbels logisch in experiment

Toch is er geen ontkomen aan, volgens burgemeester Depla. "Want op dit moment houd je elkaar gevangen. Telers gaan pas telen omdat ze zeker weten dat er coffeeshops zijn die het afnemen, en shops gaan pas afnemen als ze zekerheid hebben dat ze niet meer afhankelijk van die illegale teelt zijn. En dat is de reden waarom ik nu heb gezegd: laten we gewoon een datum pakken, dan weet iedereen waar ze aan toe zijn."

Hoewel hij erkent dat er hobbels op de weg zijn, is dat volgens hem ook de bedoeling. "Dat het een experiment is geeft ook aan dat je dingen tegenkomt dat je van tevoren niet had bedacht. Anders noem je het geen experiment."

Illegaal betere kwaliteit

Willem Vugs heeft nog zo zijn twijfels. "Er is wel hasj momenteel verkrijgbaar, alleen de kwaliteit daarvan is nog niet op het niveau wat de consument acceptabel vindt. De hasj die legaal is en wel goed is, is van een dermate beperkte voorraad dat die heel snel is uitverkocht.

Hij is bang dat zijn klanten de illegale markt zullen opzoeken. "Dan heb je de kans dat die klanten uit zicht verdwijnen, dan óf de illegaliteit ingaan, of naar een stad waar nog wel gedoogde producten verkopen. Wij zijn daar wel bang voor."

Veel onzekerheid

De coffeeshophouders uiten hun zorgen, en het leidt ertoe dat er de eerste 2 maanden van het experiment nog niet op hasj wordt gehandhaafd. Er zou nog te veel onzekerheid zijn of er voldoende hasj aanwezig is om de coffeeshops te bevoorraden. Op het moment komt de meeste illegale hasj uit Marokko.

Een goede stap, zegt Vugs. Maar of die 2 maanden voldoende zijn? "Dat is de vraag. Zoiets zou meer organisch moeten kunnen in plaats van daar echt een strenge tijd aan te hangen."