Het kabinet moet vaart maken met een aanpak voor personen met verward gedrag. Nu wordt er voor de zoveelste keer onderzoek gedaan, terwijl actie nodig is. "Het is wachten tot het volgende slachtoffer valt", zegt burgemeester Sharon Dijksma van Utrecht.

In een maand tijd vielen er twee doden in Dijksma's regio. In Den Dolder werd een volstrekt willekeurige vrouw doodgestoken door een patiënt van ggz-instelling Fivoor. Kort erop volgde een steekpartij in Nieuwegein, waarbij de 11-jarige Sohani omkwam. "Ze zijn stuk voor stuk tragisch en hebben enorme impact", zegt Dijksma.

Nauwelijks oplossingen

"Je ziet dat dit onderwerp al een paar jaar met veel energie op de politieke agenda wordt gezet. Maar dat er tot nu toe nauwelijks oplossingen zijn", zegt burgemeester Dijksma.

Ze spreekt niet alleen namens haar stad. Ook Zeist en Nieuwegein vallen binnen haar gebied. Dijksma maakt zich veel zorgen over de aanpak van de problemen rond personen met verward gedrag.

Dood Sohani

Drie inspecties, waaronder de Inspectie Justitie en Veiligheid, doen nu 'breed onderzoek' naar ernstige, dodelijke incidenten waarbij mensen met verward gedrag de dader of verdachte waren.

Aanleiding is de dood van de Nieuwegeinse tiener Sohani, die op klaarlichte dag doodgestoken werd door een Hamza L.. Hij werd vaker veroordeeld voor geweld en er zouden in de periode voor de steekpartij meerdere meldingen over zijn gedrag zijn gedaan.

'We weten wat de uitkomst wordt'

Het is belangrijk dat het onderzoek plaatsvindt, onderstreept Dijksma. "En tegelijkertijd weten we natuurlijk ook wel wat daar de uitkomst van wordt, want dat hebben we bij eerdere situaties ook gezien."

Sinds de commissie Hoekstra, die in 2015 de moord op Els Borst onderzocht, is vaak onderzoek gedaan naar fatale geweldsincidenten door verwarde personen.

Te weinig grip op de dader

Hoekstra pleitte voor verbeterde gegevensdeling tussen politie, justitie en ggz om te weten of iemand gevaarlijk is. Kort na de commissie werd in 2017 uit het niets Joost Wolters in de Amsterdamse metro doodgestoken door een verwarde crimineel die met verlof was.

Volgens de Inspectie Justitie en Veiligheid hadden instanties onvoldoende zicht en grip op dader Philip O., terwijl hij al 10 jaar in beeld was bij meerdere partijen.

'Niet nieuw en uniek'

In het afgelopen jaar concludeerde de Inspectie Justitie en Veiligheid opnieuw dat er meer grip nodig is op mensen met verward en onbegrepen gedrag. De aanleiding was deze keer een fatale steekpartij in de Albert Heijn op de Turfmarkt in Den Haag. "De casus van Jamel L. is helaas niet nieuw en uniek", schreef de inspectie daarover.

Onderzoeker van de moord na Els Borst, Rein Jan Hoekstra, zei na de steekpartij gefrustreerd te zijn over het feit dat zijn aanbevelingen nog altijd onvoldoende opgevolgd waren. "Erkent men wel, Kamer en regering, dat hier sprake is van een vitaal probleem? Dat het echt met leven en dood te maken heeft?", zei hij toen tegen EenVandaag.

Gebrek aan opvangplekken

Volgens burgemeester Dijksma zit het probleem met name in het gebrek aan opvangplekken voor deze mensen. Of het nu personen met zware verslavingen zijn, of mensen die in een ggz-instelling zouden moeten worden opgenomen.

"De plekken zijn er niet, dus je kunt heel veel onderzoek doen, maar het is wachten tot er een volgend slachtoffer valt. Dat is het cynische van dit alles. Hoeveel Sohani's heeft men nog nodig om in actie te komen?"

'Zorg en restrictie'

Nu ziet Dijksma mensen soms letterlijk door de stad zwerven, van wie ze zich afvraagt of ze in beeld zijn en zorg krijgen. "Ze hebben vaak een combinatie van aan de ene kant zorg en aan de andere kant restrictie nodig", zegt ze.

"En van sommige mensen is het ook gewoon niet veilig dat ze alleen rondlopen in de samenleving. Zij hebben gespecialiseerde hulp nodig terwijl ze onder toezicht staan."

'Dit moet een prioriteit zijn'

De burgemeester merkt dat de druk op de plekken alleen maar groter wordt. "Het is dweilen met de kraan open. Het aantal plekken in deze regio dreigt ook echt kleiner te worden en dat baart me, vanuit mijn positie als regioburgemeester, enorm veel zorgen".

Ze beseft dat we in een tijd zitten waarbij het geld niet uit de lucht komt vallen. "Maar dit moet wel een prioriteit zijn."

'Je bent er niet met alleen de ggz'

"Ik denk dat er echt structureel meer plekken moeten komen. Ook in de zorg voor deze groep mensen, en dat zijn heel veel verschillende soorten plekken", vertelt de burgemeester. "Je bent er niet alleen met naar de ggz te kijken. Het gaat ook over verslavingsproblematiek, mensen die dakloos zijn."

"Als je niet voor deze mensen ook bereid bent je portemonnee te trekken, zodat we ze uit de samenleving halen en de zorg geven die ze nodig hebben, dan is het wachten op een volgend incident en ik denk dat we dat niet moeten willen."

In de geschiedenisboeken staat Greet Hofmans bekend als de gebedsgenezeres die in de jaren 50 de monarchie aan het wankelen bracht. Maar is dat beeld van haar wel terecht? Han van Bree schreef een biografie: "Ze was een mental coach avant la lettre."