Kinderen in Afrika kunnen ingeënt worden tegen malaria. Een grote doorbraak, want malaria is op het Afrikaanse continent nog steeds de dodelijkste ziekte. Malaria-expert Bart Knols snapt de blijdschap, maar vreest voor een juichstemming.

Malaria is geen virus, zoals corona, maar komt in je lichaam door een parasiet, zoals de mug. Al sinds 1978 wordt er gewerkt aan een effectief vaccin om de dodelijke gevolgen van malaria te beschrijden. Vooral voor baby's en kleine kinderen is dat gevaar groot. Een vaccin kan nu, zes jaar na de officiële goedkeuring, op grote schaal toegediend worden. Eerst is het vaccin nog getest op zo'n 800.000 kinderen in Malawi, Ghana en Kenia.

Bescherming is beperkt

Toch is de effectiviteit van het vaccin niet te vergelijken met de coronavaccins die we nu in Europa gebruiken. Waar een Moderna en Pfizer na twee prikken een beschermingsgraad hadden van meer dan 90 procent in het begin, ligt dat bij het malariavaccin, genaamd RTS,S, rond de 30 procent.

Bart Knols, medisch entomoloog en vectorbioloog gespecialiseerd in muggen en malaria, vreest vooral voor teveel juichverhalen over dit malaria vaccin. "Dit is niet de magic bullet tegen malaria. Je hebt vier shots nodig om die 30 procent bescherming te halen, en als je met de laatste dan net te laat bent zakt de bescherming meteen weer naar 0. Desondanks is het wél een stap voorwaarts."

Klamboe blijft ook nodig

"Als je te hoge verwachtingen wekt nu, dan loop je het risico dat de bevolking die gevaccineerd wordt, ook te hoge verwachtingen krijgt. Maar op het moment dat er dan weer kinderen overlijden zal het vertrouwen dalen. Dan heb je een averechts effect, dan zal het vertrouwen in het vaccin dalen."

Ook vreest Knols dat de inzet van de effectieve klamboe zal dalen nadat kinderen gevaccineerd zijn. "Als ouders denken: 'mijn kind is gevaccineerd, dus die kan wel weg', want het is echt flink warmer met zo'n klamboe, dan ben je verder van huis. Dan kan het aantal overlijdens zelfs eerder stijgen dan dalen."

Juichverhalen vanwege miljardeninvestering

"Welk vaccin je ook maakt, je krijgt altijd te maken met uitbraken. Het gele koorts-vaccin is het beste vaccin dat we ooit ontwikkelden. Eén prik en de rest van je leven ben je heel erg goed tegen gele koorts beschermd. Maar er blijven uitbraken komen zo nu en dan. En dit malariavaccin werkt een aantal jaar, er zijn vier prikken nodig, logistiek gezien is het heel erg lastig met vier prikken."

Toch snapt Knols wel waarom er zoveel juichverhalen de ronde doen over het malariavaccin: "De Gates Foundation heeft heel veel geld in de ontwikkeling van het vaccin gestoken. En dat er nu toch resultaten worden geboekt is natuurlijk mooi. Maar het risico bestaat dat wanneer de effectiviteit niet voldoende blijkt te zijn, er een soort malaria-bestrijdingsmoeheid optreedt. Waardoor financiers mogelijk afhaken om nog effectievere medicatie of vaccins te ontwikkelen."

Miljoenen infecties per jaar

En dat zou zonde zijn, want per jaar zijn er nog zo'n 229 miljoen malaria-infecties. 94 procent van die miljoenen vinden plaats op het Afrikaanse continent. Ruim 400.000 mensen overlijden daar jaarlijks aan malaria. In totaal zijn er wel zo'n 100 varianten van malaria. Het vaccin dat nu groots wordt ingezet bestrijdt de meest voorkomende en ook dodelijkste variant.

"Al met al verwacht de wereldgezondheidsorganisatie dat er door het vaccin enkele tienduizenden levens per jaar worden gered. Het gaat dus om vier prikken die nodig zijn voor het vaccin om de optimale bescherming te bieden. De eerste drie prikken ieder een maand uit elkaar, maar tussen prik drie en vier (de boosterprik, red.) zit nog 11 maanden."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."

Moeten we de kleinere gasvelden in Nederland wel of niet verder aanboren nu Amerika zich steeds meer afkeert tegen Europa? Volgens de industrie is er geen twijfel mogelijk, maar milieubewegingen zijn fel tegen gaswinning onder de Noordzee en op land.

Nederland wil sinds de oorlog in Oekraïne niet meer afhankelijk van Rusland zijn voor gas. Voor de import werd steeds meer vertrouwd op de VS. Maar door de 'America first'-houding van president Donald Trump is de vraag nu of Nederland zelf meer gas in eigen land moet gaan winnen.

Afhankelijkheid gas

Volgens voorzitter Gerda Verburg van Element NL, de belangenorganisatie voor olie- en gasbedrijven, kunnen we niet anders: Nederland moet het eigen gas in de kleine gasvelden verspreid door ons land gaan winnen. "We kunnen voorlopig nog helemaal niet van het gas af."

"Nederland is op dit moment voor 38 procent zelfvoorzienend", vult hoogleraar energie aan de TU Eindhoven David Smeulders aan. Nederland leunt nu voor meer dan een derde op gas uit eigen bodem. En dat moet volgens hem blijven groeien.

'Strategisch denken'

"Als we nu geen nieuwe investeringen doen en geen vergunningsprocedures opstarten, dan vergroten we onze afhankelijkheid van landen als Noorwegen, Qatar en Amerika." Zonder maatregelen zal de gasproductie namelijk in 2035 stoppen, legt Smeulders uit.

Verburg beaamt dit. Ook zij vindt dus dat Nederland onafhankelijker moet worden. "Je moet strategisch kijken: van wie wil je afhankelijk zijn? Het heeft ontzettend veel geld gekost om van Russisch gas af te komen. En nu zijn we voor de import erg afhankelijk van de Verenigde Staten", zegt ze.

Zo snel mogelijk afbouwen

"Natuurlijk is het zorgelijk wat er gebeurt in Amerika", zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen over de politieke situatie in de VS. Maar, meer gaan pompen in eigen land is volgens hem niet de oplossing. "Je moet juist zo snel mogelijk gaan afbouwen en niet dat kleine beetje gas dat uit de Nederlandse grond komt nog halen."

"Het echte antwoord is isoleren, van het gas af", vindt Palmen. Ook zegt hij dat we moeten oppassen met terugvallen in 'oude reflexen'. "Niemand beweert dat het vandaag of morgen moet, maar het moet wel zo snel mogelijk."

Gaswinning

Smeulders is het deels eens met de uitspraken van de Greenpeace-directeur. "Het beste is natuurlijk om helemaal geen aardgas meer te verbranden. Maar we hebben nog tot 2045 gas nodig, op zijn minst. De vraag is dan: haal je het uit je eigen velden of ga je het inkopen in een land ver weg?"

De vraag stellen, is hem beantwoorden. "Als wij het in onze eigen velden 'offshore' oppompen, is het vijf keer minder vervuilend, onshore zelfs tien keer. Simpelweg omdat LNG uit landen als Qatar en Amerika aangevoerd moet worden. Dat kost veel energie, het is een significant aandeel CO2-uitstoot."

Eigen gas schoner?

Ook is volgens Verburg ons eigen gas schoner dan LNG, geïmporteerd gas. "Dat moet namelijk getransporteerd worden en dat is erg vervuilend. Maar ook de productie ervan." Ze zegt dat het oppompen van eigen gas juist kan bijdragen aan het halen van de gestelde klimaatdoelen.

"Het klimaatakkoord moet wereldwijd gehaald worden, daar kan je best zorgen over hebben. Het betekent alleen maar dat je je mouwen moet opstropen en er harder aan moet werken. Nou, wij zijn daartoe bereid."

'Een vals frame'

Hoewel Palmen niet ontkent dat eigen gas schoner is, is het niet het minst vervuilend. "Dat is is wel echt een vals frame. Als je kijkt naar het gas dat we uit Noorwegen halen, dan is ons eigen gas meer vervuilend."

Het is daarom volgens hem geen valide argument, ook wegens de klimaatdoelen die gesteld zijn in Parijs. "Ga niet door met die gasverslaving. We halen onze eigen doelen al niet, dus minister Hermans moet echt aan de bak en gaan afbouwen."

Goed voor de schatkist

Een ander belangrijk punt dat wordt aangemerkt voor het oppompen van eigen gas, is dat het onze eigen economie zou stimuleren. "Van elke euro die je hier investeert, gaat 70 procent naar de eigen schatkist", zegt Verburg.

"Als je alles moet importeren heb je iedere keer de kosten en loopt er niets in de schatkist." Ook denkt ze dat het de energierekening van de consument kan helpen. "Want dan zou de staat miljarden extra inkomsten hebben."

'Onzin'

"Dat is echt onzin", zegt Palmen stellig. "Het gaat alleen maar naar aandeelhouders van gasbedrijven."

Het geld dat we volgens Verburg kunnen winnen met oppompen in eigen land stelt niet veel voor volgens Palmen. "Het is niet voldoende om onze economie te laten draaien."

Een marathon, geen sprint

Ook Smeulders nuanceert de effecten op de energierekening. "De prijs zal echt niet veranderen, dat wordt op de wereldmarkt bepaald." Toch zegt hij ook: Nederlands gas levert de staatskas miljarden euro's aan inkomsten op.

Om die reden vindt de hoogleraar het verstandig nieuwe velden aan te boren. De milieuschade is volgens Smeulders bovendien beperkt. "Verduurzamen is een marathon en geen sprint, je moet dat zo verstandig mogelijk doen."

Prioriteiten stellen

Maar Greenpeace-directeur Palmen blijft inzetten op de energietransitie. Het is een kwestie van prioriteiten, zegt hij.

"De overheid moet bepalen wat de prioriteit heeft. We moeten echt die energietransitie versnellen, en niet elke keer een excuus zoeken om toch maar weer door te blijven gaan."

Betrokkenheid van de staat

Morgen debatteert de Kamer over toekomstige plannen rondom het inzetten van meer kleine gasvelden. Wat er ook gebeurt, volgens Smeulders is het in elk geval belangrijk dat de staat betrokken blijft bij winningen.

"Ik denk dat het belangrijk is dat de overheid een signaal afgeeft dat het prioriteit heeft. Het is belangrijk dat de Nederlandse staat betrokken blijft, en niet zo dat allerlei bedrijven met ons gas aan de haal gaat."