Malariavaccin voor kinderen in Afrika is volgens onderzoeker niet 'de magic bullet'

Kinderen in Afrika kunnen ingeënt worden tegen malaria. Een grote doorbraak, want malaria is op het Afrikaanse continent nog steeds de dodelijkste ziekte. Malaria-expert Bart Knols snapt de blijdschap, maar vreest voor een juichstemming.

Malaria is geen virus, zoals corona, maar komt in je lichaam door een parasiet, zoals de mug. Al sinds 1978 wordt er gewerkt aan een effectief vaccin om de dodelijke gevolgen van malaria te beschrijden. Vooral voor baby's en kleine kinderen is dat gevaar groot. Een vaccin kan nu, zes jaar na de officiële goedkeuring, op grote schaal toegediend worden. Eerst is het vaccin nog getest op zo'n 800.000 kinderen in Malawi, Ghana en Kenia.

Bescherming is beperkt

Toch is de effectiviteit van het vaccin niet te vergelijken met de coronavaccins die we nu in Europa gebruiken. Waar een Moderna en Pfizer na twee prikken een beschermingsgraad hadden van meer dan 90 procent in het begin, ligt dat bij het malariavaccin, genaamd RTS,S, rond de 30 procent.

Bart Knols, medisch entomoloog en vectorbioloog gespecialiseerd in muggen en malaria, vreest vooral voor teveel juichverhalen over dit malaria vaccin. "Dit is niet de magic bullet tegen malaria. Je hebt vier shots nodig om die 30 procent bescherming te halen, en als je met de laatste dan net te laat bent zakt de bescherming meteen weer naar 0. Desondanks is het wél een stap voorwaarts."

Klamboe blijft ook nodig

"Als je te hoge verwachtingen wekt nu, dan loop je het risico dat de bevolking die gevaccineerd wordt, ook te hoge verwachtingen krijgt. Maar op het moment dat er dan weer kinderen overlijden zal het vertrouwen dalen. Dan heb je een averechts effect, dan zal het vertrouwen in het vaccin dalen."

Ook vreest Knols dat de inzet van de effectieve klamboe zal dalen nadat kinderen gevaccineerd zijn. "Als ouders denken: 'mijn kind is gevaccineerd, dus die kan wel weg', want het is echt flink warmer met zo'n klamboe, dan ben je verder van huis. Dan kan het aantal overlijdens zelfs eerder stijgen dan dalen."

Bekijk ook

• 

  Door westnijlvirus moeten we waakzaam zijn voor muggen: 'Besmettingen in Nederland zijn topje van de ijsberg'

  • 12-11-2020

Juichverhalen vanwege miljardeninvestering

"Welk vaccin je ook maakt, je krijgt altijd te maken met uitbraken. Het gele koorts-vaccin is het beste vaccin dat we ooit ontwikkelden. Eén prik en de rest van je leven ben je heel erg goed tegen gele koorts beschermd. Maar er blijven uitbraken komen zo nu en dan. En dit malariavaccin werkt een aantal jaar, er zijn vier prikken nodig, logistiek gezien is het heel erg lastig met vier prikken."

Toch snapt Knols wel waarom er zoveel juichverhalen de ronde doen over het malariavaccin: "De Gates Foundation heeft heel veel geld in de ontwikkeling van het vaccin gestoken. En dat er nu toch resultaten worden geboekt is natuurlijk mooi. Maar het risico bestaat dat wanneer de effectiviteit niet voldoende blijkt te zijn, er een soort malaria-bestrijdingsmoeheid optreedt. Waardoor financiers mogelijk afhaken om nog effectievere medicatie of vaccins te ontwikkelen."

Miljoenen infecties per jaar

En dat zou zonde zijn, want per jaar zijn er nog zo'n 229 miljoen malaria-infecties. 94 procent van die miljoenen vinden plaats op het Afrikaanse continent. Ruim 400.000 mensen overlijden daar jaarlijks aan malaria. In totaal zijn er wel zo'n 100 varianten van malaria. Het vaccin dat nu groots wordt ingezet bestrijdt de meest voorkomende en ook dodelijkste variant.

"Al met al verwacht de wereldgezondheidsorganisatie dat er door het vaccin enkele tienduizenden levens per jaar worden gered. Het gaat dus om vier prikken die nodig zijn voor het vaccin om de optimale bescherming te bieden. De eerste drie prikken ieder een maand uit elkaar, maar tussen prik drie en vier (de boosterprik, red.) zit nog 11 maanden."

Luister hier het gesprek over het malariavaccin terug in EenVandaag op NPO Radio 1