Opeens is het er weer, het blauwtongvirus. Op veel plekken in Nederland raken dieren weer besmet met het vaak dodelijke virus. En dat is onverwacht, omdat veel dieren in ons land juist recent zijn ingeënt met een nieuw vaccin.

Het aantal besmettingen van blauwtong neemt snel toe. Begin deze week telde de NVWA 94 besmettingen, nu zijn het er al 318. Het virus wordt verspreid door een mugsoort, de knut. Koeien, geiten en schapen worden er heel ziek van. Ze krijgen een blauwe tong, schuim op de bek, hoge koorts en worden kreupel, vaak met de dood tot gevolg.

Werkte het vaccin dan wel?

"We hoopten dat er na vaccinatie geen nieuwe besmettingsgolf meer zou ontstaan, maar helaas", zegt dierenarts Bernd Hietberg uit Beilen, die benadrukt dat de golf niet betekent dat de vaccins niet werken. "Door het vaccin verwacht ik dat er minder dodelijke slachtoffers zullen vallen dan vorig jaar. Toen stierven er ruim 40.000 schapen aan de ziekte. Tot nu toe heb ik in de afgelopen dagen 3 meldingen gehad en bij deze schapen leken de symptomen wel milder."

Ook moeten we rekening houden met weerstandsverlagende omstandigheden, zegt Hietberg. "Het is nu heel warm bijvoorbeeld. En omdat het zo nat is geweest en de grond drassig was, kan er ook longontsteking heersen. En er kunnen wormen zijn. Dus stel dat een dier wat verzwakt is, ja, dan kan ik me voorstellen dat hij alsnog aan blauwtong overlijdt."

Heel ziekmakend

De kans dat er nu een andere variant van het blauwtongvirus rondwaart, waar het vaccin niet tegen werkt, acht Heitberg heel klein. "De monitoring is erg goed in Nederland door de samenwerking van de praktijkdierenartsen met de Gezondheidsdienst voor Dieren. Er is een meldingsplicht voor veehouders en dierenartsen voor de verschillende varianten. De ene is ziekmakender dan de andere. Tussen 2006 en 2008 had Nederland te maken met uitbraken van serotype 8 en serotype 6."

"Daarna is er eigenlijk geen blauwtong geweest in Nederland. Nu hebben we te maken met serotype 3, die heel erg ziekmakend is voor dieren. Bij schapen hebben we het afgelopen jaar gezien dat zeven van de tien dood gingen, binnen een aantal dagen. Het is echt een lijdensweg voor die dieren. Ook voor koeien is het op een aantal bedrijven heel heftig geweest. De sterfte onder koeien was minder, maar we zien wel dat de schade bij die koeien vaak blijvend is."

Miskramen

Dat merkt ook melkveehouder Paul van de Ven uit Beilen, die de nieuwe besmettingsgolf al van verre zag aankomen. "In maart testten wij al embryo's positief op blauwtong en wisten we zeker dat het virus overwinterd had. Ook werden er twee kalfjes met de ziekte geboren en hebben we te maken gehad met wel 25 spontane miskramen."

Normaliter lopen er op het biologische bedrijf van Paul en zijn vrouw Sanne 190 tot 200 koeien, maar door de blauwtong zijn er nog maar 155 koeien over. "Eergisteren zijn er weer 30 weggegaan omdat ze niet meer herstellen. Ze blijven ziek. Aan de klauwen, de uier, de hartklep. Eigenlijk zijn al hun kleine bloedvaten door het virus beschadigd. Ook zijn er veel koeien onvruchtbaar geworden. Economisch is dat niet te dragen."

Triest

De overgebleven koeien gaan nog wel naar buiten, maar niet meer na vijf uur 's avonds, want dan verschijnen de knutten. "In de avonduren zijn de muggen het meest actief. Ik houd mijn hart vast van wat er nog komen gaat. Het is een triest gebeuren."

Emotioneel veel indruk

En dat kan veehouder Wilko Kemp uit Kortenhoef beamen. Samen met zijn vrouw Hermien heeft hij een bedrijf met schapen en koeien, dat vorig jaar zwaar getroffen wordt door blauwtong. "284 schapen gingen dood, slechts 100 hebben het overleefd", vertelt Wilko.

Het maakte emotioneel veel indruk. "En nu het virus terug is ben ik gewoon hartstikke bang. Ik ga iedere dag kijken bij de schapen. 'Ik zie toch niks wat erop lijkt?' Niet nog een keer hetzelfde als vorig jaar." Kemp heeft al zijn dieren ingeënt, behalve de oude schapen en koeien, die de ziekte vorig jaar overleefden. "Die hebben gewoon zelf al die antistoffen aangemaakt."

Krom geregeld

Maar behalve emotioneel is het ook financieel zwaar. "Onze koeien overleefden blauwtong, maar hebben veel gezondheidsschade. Qua melkproductie zitten we nog steeds niet op het niveau van vorig jaar. En nieuwe schapen zijn ook niet gratis. Een lammetje kost al snel 125 euro. Ik had het ontzettend gewaardeerd als de overheid ons financieel wat had geholpen. Dat Adema had gezegd: 'Ik leg voor elk lammetje 25 euro bij.' Maar het potje van het dierencalamiteitenfonds was al snel leeg."

Wilko vindt het best wel krom geregeld. "Bij een wolvenaanval op schapen betaalt de overheid een vergoeding aan de veehouder. En ook de waarde van pluimvee dat geruimd wordt vanwege de vogelgriep wordt vergoed. Maar met blauwtong moet de sector het zelf oplossen. Daar snap ik helemaal niets van."

Hoe nu verder?

Ondertussen blijft dierenarts Bernd Hietberg hard werken om de dieren zo goed mogelijk te beschermen. "Bijna alle schapen zijn inmiddels gevaccineerd, dus die zijn beter beschermd dan vorig jaar. Onder laboratoriumomstandigheden was er een bescherming van meer dan 80 procent, dus ik ga er vanuit dat we dat in de praktijk ook halen."

Bij koeien is nu ongeveer de helft gevaccineerd. "Dat worden er vast meer, omdat veel mensen die twijfelden nu ook starten met vaccinatie. Want ja, als je niet vaccineert, dan wordt het wel een beetje een loterij. Ik vind het heel spannend hoe het zich gaat ontwikkelen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."