Opeens is het er weer, het blauwtongvirus. Op veel plekken in Nederland raken dieren weer besmet met het vaak dodelijke virus. En dat is onverwacht, omdat veel dieren in ons land juist recent zijn ingeënt met een nieuw vaccin.

Het aantal besmettingen van blauwtong neemt snel toe. Begin deze week telde de NVWA 94 besmettingen, nu zijn het er al 318. Het virus wordt verspreid door een mugsoort, de knut. Koeien, geiten en schapen worden er heel ziek van. Ze krijgen een blauwe tong, schuim op de bek, hoge koorts en worden kreupel, vaak met de dood tot gevolg.

Werkte het vaccin dan wel?

"We hoopten dat er na vaccinatie geen nieuwe besmettingsgolf meer zou ontstaan, maar helaas", zegt dierenarts Bernd Hietberg uit Beilen, die benadrukt dat de golf niet betekent dat de vaccins niet werken. "Door het vaccin verwacht ik dat er minder dodelijke slachtoffers zullen vallen dan vorig jaar. Toen stierven er ruim 40.000 schapen aan de ziekte. Tot nu toe heb ik in de afgelopen dagen 3 meldingen gehad en bij deze schapen leken de symptomen wel milder."

Ook moeten we rekening houden met weerstandsverlagende omstandigheden, zegt Hietberg. "Het is nu heel warm bijvoorbeeld. En omdat het zo nat is geweest en de grond drassig was, kan er ook longontsteking heersen. En er kunnen wormen zijn. Dus stel dat een dier wat verzwakt is, ja, dan kan ik me voorstellen dat hij alsnog aan blauwtong overlijdt."

Heel ziekmakend

De kans dat er nu een andere variant van het blauwtongvirus rondwaart, waar het vaccin niet tegen werkt, acht Heitberg heel klein. "De monitoring is erg goed in Nederland door de samenwerking van de praktijkdierenartsen met de Gezondheidsdienst voor Dieren. Er is een meldingsplicht voor veehouders en dierenartsen voor de verschillende varianten. De ene is ziekmakender dan de andere. Tussen 2006 en 2008 had Nederland te maken met uitbraken van serotype 8 en serotype 6."

"Daarna is er eigenlijk geen blauwtong geweest in Nederland. Nu hebben we te maken met serotype 3, die heel erg ziekmakend is voor dieren. Bij schapen hebben we het afgelopen jaar gezien dat zeven van de tien dood gingen, binnen een aantal dagen. Het is echt een lijdensweg voor die dieren. Ook voor koeien is het op een aantal bedrijven heel heftig geweest. De sterfte onder koeien was minder, maar we zien wel dat de schade bij die koeien vaak blijvend is."

Miskramen

Dat merkt ook melkveehouder Paul van de Ven uit Beilen, die de nieuwe besmettingsgolf al van verre zag aankomen. "In maart testten wij al embryo's positief op blauwtong en wisten we zeker dat het virus overwinterd had. Ook werden er twee kalfjes met de ziekte geboren en hebben we te maken gehad met wel 25 spontane miskramen."

Normaliter lopen er op het biologische bedrijf van Paul en zijn vrouw Sanne 190 tot 200 koeien, maar door de blauwtong zijn er nog maar 155 koeien over. "Eergisteren zijn er weer 30 weggegaan omdat ze niet meer herstellen. Ze blijven ziek. Aan de klauwen, de uier, de hartklep. Eigenlijk zijn al hun kleine bloedvaten door het virus beschadigd. Ook zijn er veel koeien onvruchtbaar geworden. Economisch is dat niet te dragen."

Triest

De overgebleven koeien gaan nog wel naar buiten, maar niet meer na vijf uur 's avonds, want dan verschijnen de knutten. "In de avonduren zijn de muggen het meest actief. Ik houd mijn hart vast van wat er nog komen gaat. Het is een triest gebeuren."

Emotioneel veel indruk

En dat kan veehouder Wilko Kemp uit Kortenhoef beamen. Samen met zijn vrouw Hermien heeft hij een bedrijf met schapen en koeien, dat vorig jaar zwaar getroffen wordt door blauwtong. "284 schapen gingen dood, slechts 100 hebben het overleefd", vertelt Wilko.

Het maakte emotioneel veel indruk. "En nu het virus terug is ben ik gewoon hartstikke bang. Ik ga iedere dag kijken bij de schapen. 'Ik zie toch niks wat erop lijkt?' Niet nog een keer hetzelfde als vorig jaar." Kemp heeft al zijn dieren ingeënt, behalve de oude schapen en koeien, die de ziekte vorig jaar overleefden. "Die hebben gewoon zelf al die antistoffen aangemaakt."

Krom geregeld

Maar behalve emotioneel is het ook financieel zwaar. "Onze koeien overleefden blauwtong, maar hebben veel gezondheidsschade. Qua melkproductie zitten we nog steeds niet op het niveau van vorig jaar. En nieuwe schapen zijn ook niet gratis. Een lammetje kost al snel 125 euro. Ik had het ontzettend gewaardeerd als de overheid ons financieel wat had geholpen. Dat Adema had gezegd: 'Ik leg voor elk lammetje 25 euro bij.' Maar het potje van het dierencalamiteitenfonds was al snel leeg."

Wilko vindt het best wel krom geregeld. "Bij een wolvenaanval op schapen betaalt de overheid een vergoeding aan de veehouder. En ook de waarde van pluimvee dat geruimd wordt vanwege de vogelgriep wordt vergoed. Maar met blauwtong moet de sector het zelf oplossen. Daar snap ik helemaal niets van."

Hoe nu verder?

Ondertussen blijft dierenarts Bernd Hietberg hard werken om de dieren zo goed mogelijk te beschermen. "Bijna alle schapen zijn inmiddels gevaccineerd, dus die zijn beter beschermd dan vorig jaar. Onder laboratoriumomstandigheden was er een bescherming van meer dan 80 procent, dus ik ga er vanuit dat we dat in de praktijk ook halen."

Bij koeien is nu ongeveer de helft gevaccineerd. "Dat worden er vast meer, omdat veel mensen die twijfelden nu ook starten met vaccinatie. Want ja, als je niet vaccineert, dan wordt het wel een beetje een loterij. Ik vind het heel spannend hoe het zich gaat ontwikkelen."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."